Wsparcie pielęgniarki w sytuacji powikłań w okresie połogu

Aby rozpatrywać problemy, które mogą pojawić się w połogu należy wyjść od definicji. Połóg jest to okres rozpoczynający się z chwilą ukończenia porodu, trwający średnio 6-8 tygodni(wg.WHO jest to okres 42 dni) kończący się zazwyczaj wznowieniem cyklu miesiączkowego. W okresie tym cofają się zmiany ciążowe w zakresie układu rodnego oraz dochodzi do regeneracji organizmu matki oraz zmian ogólnoustrojowych. Połóg charakteryzują cztery procesy :
- zwijanie się macicy,
- gojenie się ran,
- rozpoczęcie i utrzymanie laktacji,
- ponowne podjęcie czynności jajników.

Największe zmiany obserwuje się w obrębie dna macicy, powłok brzusznych, pęcherza moczowego oraz odbytnicy. Fizjologicznym zjawiskiem jest również wydzielanie w obrębie rany tzw. odchodów połogowych, które powinny mieć następujący wygląd :
- od 1 do 6 dnia - krwiste,
- w końcu 1 tyg. - brązowoczerwone,
- w końcu 2 tyg. - brudnożólte,
- w końcu 3 tyg. - wodnistosurowicze,
- po 4-6 tyg.powinny zaniknąć całkowicie.

W tym okresie szczególnie ważna jest higiena osobista. Kobieta powinna się często podmywać( najlepiej nieperfumowanym mydłem). Po każdym oddaniu moczu i stolca, krocze, srom i okolica odbytu powinny być umyte ruchem od przodu do tyłu, osuszone, a świeża rana może być przemyta płynem odkażającym. Aby czuć się pewnie położnica powinna zabezpieczyć się wkładkami( przepuszczającymi powietrze), nosić wyłącznie bawełnianą bieliznę, a jeżeli jest to możliwe w ogóle z niej zrezygnować (np. w trakcie leżenia pod przykryciem).Świeże powietrze ma w tym wypadku zbawienne działanie na proces gojenia rany. Podpaski powinny być bezwzględnie czyste i zmieniane w miarę potrzeb, ale nie rzadziej niż co 3-4godz. Oprócz bolesności w okolicy krocza kobieta może odczuwać uczucie drętwienia, trudność przy chodzeniu i siedzeniu, ogólną bolesność okolicy krocza i okolicy ogonowej. Ulgę może przynieść ciepły kompres, należy również unikać długiego stania i siedzenia.

Kolejną dolegliwością w okresie połogu są bóle w dole brzucha spowodowane skurczami macicy. Nasilają się one podczas karmienia piersią, ze względu na wzmożone wydzielanie oksytocyny. Natomiast skurcze macicy, występujące również po porodzie, mające na celu zwijanie macicy(inwolucję) – są bolesne tylko w pierwszych kilku dniach. Są one najsilniej odczuwane przez kobiety, u których mięsień macicy jest bardziej rozciągnięty np. po ciąży bliźniaczej czy też wielokrotnych porodach. Jeżeli ból jest uciążliwy można podać łagodne środki p/bólowe na zlec. lek.

Trudności w oddawaniu moczu lub zaparcia – są spowodowane najczęściej rozciągnięciem i przejściowym zwiotczeniem mięśni w okolicy dna miednicy – ustępują zwykle samoistnie po 1-2 dniach. W ich przezwyciężeniu pomocna jest aktywność ruchowa tuż po porodzie oraz gimnastyka. Niekiedy zachodzi konieczność opróżnienia pęcherza cewnikiem, co zapobiega zaleganiu moczu.
Jeżeli lewatywa wykonana przed porodem była efektywna, prawidłowy stolec pojawi się najczęściej ok. 3-go dnia. Jeżeli jednak przez kilka dni nie ma wypróżnienia można zastosować łagodny środek przeczyszczający np. czopek glicerynowy.

Nie tyle groźną co nieprzyjemną dolegliwością po porodzie może być nadmierne pocenie całego ciała. Jest to objaw zmęczenia poporodowego i zmieniającego się dynamicznie stanu hormonalnego. W ten sposób mogą być również usuwane nagromadzone w czasie ciąży płyny. Należy wówczas zadbać o czystość i komfort pacjentki, odpowiednio często zmieniać bieliznę pościelową i osobistą.

Niezbyt groźnym objawem może być również przekrwienie w okolicach oczu. Wybroczyny te są najczęściej spowodowane silnym parciem podczas porodu, zwykle nie jest to objaw niepokojący. Poprawę może przynieść stosowanie kilkuminutowych chłodnych kompresów kilka razy dziennie oraz ewent. noszenie przyciemnionych okularów, co przyspiesza proces wchłaniania wynaczynionej krwi. Najczęściej objawy ustępują po kilku dniach.


Prawidłowa laktacja rozpoczyna się w 48-72 godziny po porodzie, co przejawia się nagłym powiększeniem piersi. Noworodek rozpoczyna ssanie bezpośrednio po porodzie, jednak wówczas ssie tylko siarę. Przez kilka pierwszych dni połogu proces wydzielania pokarmu może podlegać zaburzeniom. Piersi są nadmiernie rozciągnięte, brodawki mogą być wciągnięte i niepodatne na ssanie noworodka. Wówczas bardzo istotne jest wsparcie matki(zwłaszcza pierworódki) aby nie zniechęcała się do prób karmienia piersią. Jeżeli problemy utrzymują się, pomocne może się okazać wyciskanie mleka ręką lub podawanie małych dawek oksytocyny przed karmieniem, co powinno zapoczątkować wypływ mleka i zmniejsza wypełnienie piersi. Wczesne zmniejszenie ilości pokarmu może być następstwem błędów w opróżnianiu piersi, problemów natury psychicznej, jak niechęć do karmienia lub też chorób ogólnoustrojowych i miejscowych. Już w czasie ciąży należy podsycać instynkt macierzyński i chęć karmienia dziecka przez przyszłą matkę.

W okresie karmienia niezwykle istotne jest prawidłowe odżywianie oraz dbałość o higienę. Należy zwrócić uwagę czy brodawki sutkowe są w odpowiedniej czystości. Przed każdym karmieniem i po karmieniu należy myć ręce i brodawki. Istotne jest również opróżnianie piersi z pokarmu po karmieniu, jeżeli jest nadmiar, należy go odciągać mechanicznie. Przy dłuższym zastoju pokarmu może wystąpić stan podgorączkowy lub nawet gorączka. Jeżeli gorączka nie ustępuje po opróżnieniu piersi, może być to znak, że rozwinął się stan zapalny w sutkach, wówczas aby uniknąć powstania ropni konieczne jest stosowanie antybiotykoterapii na zlec. lek. Pielęgniarka powinna tez zwrócić uwagę czy matka prawidłowo przystawia dziecko do piersi (usta dziecka powinny obejmować brodawkę wraz z otoczką). Należy skorygować ewent. nieprawidłowości, ponieważ wówczas może wystąpić bolesność brodawek sutkowych, a nawet ich pękanie. Takie brodawki powinny się jak najszybciej wygoić. Można na kilka godzi wstrzymać karmienie tą piersią, w której jest popękana brodawka i przyspieszyć jej proces gojenia poprzez smarowanie kroplami pokarmu kilka razy dziennie a następnie suszenie. Można również zastosować oczyszczoną lanolinę lub maść z wit. A i D. Położnica powinna stale nosić wygodny biustonosz, na szerokich ramiączkach, zwłaszcza jeżeli karmi piersią.
Ciążą i poród wywierają ogromny wpływ na organizm i umysł kobiety. Przyszła mama przez 9 miesięcy oczekiwała z niecierpliwością na dziecko, wyobrażała sobie jak będzie wyglądać, czuła jego ruchy, rozmawiała z nim...Zdarza się jednak, że po tak emocjonującym przeżyciu jakim jest poród, organizm kobiety jest wyczerpany. Regeneracja i wypoczynek który jest jej potrzebny, nie jest zapewniony ze względu na brak czasu. Zamiast spodziewanej radości może wystąpić uczucie niepokoju, lęku i przygnębienia oraz skłonność do płaczu z byle powodu, poczucie winy i przeświadczenie kobiety, że jest ,,złą matką”. Niezwykle ważne jest wówczas zapewnienie wsparcia kobiecie, poświęcenie czasu na rozmowę, potrzymanie za rękę... Zagubiona kobieta musi wiedzieć, że nie jest w stanie zrobić sama wszystkiego, bez pomocy ze strony bliskich. Nie można być jednocześnie czułą i troskliwą mamą, dogadzającą swemu mężowi żoną, zatroskaną o rodziców córką oraz dobrą pracownicą, myślącą o powrocie do pracy. Duchowe wsparcie ze strony rodziny, dyskretna pomoc w opiece nad dzieckiem oraz okazanie zrozumienia powinny poprawić samopoczucie matki. Jeśli jednak obniżony nastrój, smutek i nieustanny lęk o dziecko utrzymują się dłużej niż 3-4 tyg. po porodzie – może to wskazywać na depresję poporodową. Taki stan zdarza się rzadko, wymaga jednak leczenia specjalistycznego – najczęściej konsultacji z psychiatrą.

Regularne stosunki płciowe można rozpocząć w 4-6 tyg. po porodzie (podjęcie współżycia wcześniej może prowadzić do zakażenia wstępującego) wcześniej kobieta powinna zgłosić się na kontrolne badanie ginekologiczne. Wszelką aktywność fizyczną należy zwiększać stopniowo i powoli.

Oprócz ww. problemów inne objawy takie jak :
- obfite krwawienie z dróg rodnych
- cuchnące odchody lub brak wydzieliny
- utrzymujący się ból w dole brzucha lub w kroczu, nadmierne zaczerwienienie rany pooperacyjnej lub krocza
- dreszcze, gorączka lub utrzymujący się stan podgorączkowy
- bolesne zgrubienie w piersi
- ból, obrzęk i zaczerwienienie w okolicy kończyn dolnych, co może wskazywać na rozpoczynający się proces zapalny naczyń żylnych nóg
to sytuacje, które powinny być zgłoszone lekarzowi.






Literatura:
1. Janicki, K. (red). (1991). Domowy poradnik medyczny. Warszawa : PZWL,
2. Marianowski, L. (2004). Od poczęcia do narodzin. Poradnik dla przyszłych rodziców. Warszawa: Pelargos,
3. Marianowski, L., Marianowski, P. (2003). Połóg. W: Łepecka-Klusek, C. (red) Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Lublin: Wydawnictwo Czelej,
4. Ronin-Walknowska, E. (2002). Połóg. W: Brębowicz, G.H. (red) Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. Warszawa: PZWL