Holandia
Holandia, a właściwie (oficjalna nazwa) Królestwo Niderlandów, to dziś niewielkie (pow. 43,5 tys. km2) państwo położone nad Morzem Północnym.
Leżąc u ujścia trzech wielkich rzek: Renu, Mozy i Skaldy – Niderlandy zajmowały zachodnią, najniżej położoną część Niżu Środkowo-europejskiego; znaczne ich obszary znajdowały się poniżej poziomu morza.
Znaczącą rolę w kształtowaniu rzeźby tego terenu odegrał lodowiec. Około 200 tys. lat temu obszar północny i częściowo środkowy kraju został objęty zlodowaceniem. Jego maksymalny zasięg wyznaczają wały moreny czołowej na linii Haarlem – Ultrech i Ultrech – Nijmegen. Lodowiec pozostawił duże ilości skał, które budują obecnie moreny czołowe z licznymi głazami narzutowymi, występujące w prowincji Drenthe i wschodniej Fryzji. Obszar ten osiąga wysokość ok. 30 m n.p.m. We wschodniej części kraju występują moreny spiętrzone, zbudowane z osadów „zsuniętych” przez lodowiec, tworzących łańcuchy pagórków sięgających 100 m n.p.m. Pomiędzy wzniesieniami występują szerokie doliny stanowiące pozostałość pradolin.
W dolinach Renu i Mozy dominuje działalność akumulacyjna rzek, przez co teren po obu stronach dolin pokrywają gliniaste iły rzeczne.
Znaczne obszary dzisiejszej Holandii znajdowały się poniżej poziomu morza i chronione były przed zalaniem za pomocą rozbudowanego systemu wałów, tam i śluz. Początki tworzenia tego systemu sięgają VIII w. Wtedy też zaczęto wydzierać morzu znaczne obszary, tworząc z nich tereny zdatne do zamieszkania i uprawy, tzw. poldery.
Tak więc, dzisiejsze ukształtowanie ziem zwanych Niderlandami jest w dużej mierze rezultatem nie tylko działania sił przyrody, lecz także wielowiekowej, uporczywej, świadomej walki człowieka z morzem. Powiadano już w średniowieczu („Bóg stworzył morze, ale Holender wybrzeża”).
Wybrzeże Holandii, w części południowo-zachodniej rozcięte ujściami Skaldy i Mozy, posiada niezwykle rozbudowaną linię: znajdują się tu liczne zatoki, półwyspy i wyspy. Od ujścia Renu do miasta Den Helder linia brzegowa jest niemal idealnie prosta i wzdłuż wybrzeża rozciąga się dziś na tym odcinku pasmo wydm o wysokości dochodzącej do 60 m, które chronią nisko położone zaplecze przed zalaniem. Zarys linii brzegowej Niderlandów ulegał oczywiście w ciągu wieków dużym zmianom.
W XIII – XV w. w wyniku potężnego wdarcia się morza w głąb lądu, powstały Wyspy Zachodnio-fryzyjskie i wielka zatoka zwana Zuider Zee.
Holendrzy, od czasów rzymskich osuszają ląd. Powstają liczne poldery i od tego czasu pozyskuje się coraz większe obszary lądu wzdłuż wybrzeża i wokół ujść rzek.
Holandię pokrywają różne typy gleb. W pasie nadmorskim oraz w dolinach rzek, na bazie iłów, glin i namułów morskich lub rzecznych, wykształciły się marsze i mady, należące do najżyźniejszych gleb kraju. Duże znaczenie dla rolnictwa mają także żyzne gleby Limburgii – gleby brunatne wytworzone na lessach. Na wysoczyznach morenowych dominują gleby płowe i bielicowe.
Pod całkowitą ochroną są takie zwierzęta, jak sarny, jelenie, wydry.
W Holandii występuje klimat umiarkowany, typowo morski, o łagodnych zimach i średnio ciepłych latach. Największe opady notuje się jesienią i latem. Tego rodzaju środowisko naturalne wpłynęło niewątpliwie ma charakter zamieszkujących Północne Niderlandy ludzi, wyrabiając w nich pracowitość, cierpliwość.
Woda – największy wróg, była tu jednocześnie największym sprzymierzeńcem człowieka.
Niderlandy przez parę stuleci uchodziły za najbogatszy kraj Europy, który podporządkować sobie starały się największe potęgi: Rzym, Burgundia, Hiszpania.
Jeszcze kilkaset lat przed naszą erą wtargnęły tu plemiona celtyckie. Podstawę ich gospodarki stanowiła uprawa roli i hodowla bydła, rozwijał się handel i rzemiosło, powstawały liczne drogi i mosty. Renem, Mozą i Skaldą szedł ożywiony ruch ku licznym portom nadmorskim.
Kwitło złotnictwo, odlewnictwo w brązie, miedzi i mosiądzu oraz rzeźba z kości słoniowej.
Następne stulecia przynoszą szybki wzrost rybołówstwa, dzięki bardzo rozwiniętej sieci rzecznej rozbudowanej licznymi kanałami (niegdyś występowały bogate lasy liściaste). Zaczęto stosować system solenia śledzi w beczkach, co umożliwiało konserwację na długie miesiące i przewóz na dalsze odległości. Jednocześnie zaczęto używać sieci, znacznie usprawniających połów oraz korzystać z wielkich łodzi (tzw. buyen) pozwalających na dalekie wyprawy morskie. Rybołówstwo stało się bodźcem do szybkiej rozbudowy floty.
W okresie powojennym odkryto duże złoża gazu ziemnego (w 1984r. roczne wydobycie już przekroczyło 45 mld m3).
Dużą rolę odegrały cztery światowe koncerny mające siedziby w Holandii:
- holendersko- brytyjski Unilever (art. Żywnościowe)
- naftowy Royal Dutch- Schell
- AKZO (drugi na świecie producent włókien sztucznych)
- Koncern przemysłu elektrotechnicznego Philips
Obecnie Holandia jest wysoko rozwiniętym, nowoczesnym państwem.
Do najbardziej rozwiniętych należy: przemysł elektromechaniczny, elektroniczny, petrochemiczny, lotniczy, stoczniowy, hutniczy, tekstylny, meblarski, papierniczy, piwowarski i odzieżowy. W stolicy Holandii w Amsterdamie znajdują się szlifiernie diamentów.
Jeśli idzie o wartość produkcji, to na pierwszy plan wysuwa się przemysł spożywczy – jedyny przemysł opierający się głównie na krajowych surowcach.
Zagłębie przemysłowe między Rotterdamem a Morzem Północnym stanowi największy ośrodek chemiczny świata, mieszczący ponad 300 fabryk petrochemicznych i rafinerii.
Najważniejsze źródła dochodu narodowego:
- przemysł
- rolnictwo
- handel
- transport
Do największych ośrodków miejskich należą:
- Amsterdam 715 tys. mieszkańców
- Rotterdam 590 tys. mieszkańców
- Haga 442 tys. mieszkańców
- Utrecht 234 tys. mieszkańców
Holandia jest najgęściej zaludnionym krajem w Europie. Pod względem
Liczby mieszkańców na 1 km2 można ją porównać jedynie do Tajwanu lub Hong Kongu.
Głównym ośrodkiem administracyjnym i przemysłowym jest Amsterdam. Założony w XIII w., nad Zuider Zee jako port w ujściu rzeki Amstel. Miasto położone jest na wielu podmokłych wyspach, które łączy ponad 800 mostów. Z powodu zagrożenia powodziowego (1953r.) domy buduje się na palach.
Drugim miastem pod względem liczby mieszkańców i największym portem świata jest Rotterdam. Jego znaczenie wzrosło wraz z założeniem Europortu i Nowej Drogi Wodnej, które powstały na potrzeby Unii Europejskiej i obsługują żeglugę towarową na Renie.
Sieć towarową kraju tworzy 2753 km linii kolejowych, 115,6 tys. km utwardzonych dróg kołowych, w tym 2200 km autostrad.
Jest krajem o wysokim zakresie świadczeń socjalnych.
Rolnictwo w Holandii jest nowoczesne i bardzo wydajne. 27% obszaru zajmują grunty orne przeznaczone pod uprawy. Dalsze 32% zajmują pastwiska, natomiast 9% kraju pokrywają lasy.
Przynależność Holandii do EWG miała swoje efekty m.in. w hodowli bydła, świń, koni czy owiec.
Drugie miejsce w rolnictwie co do wartości produkcji zajmuje ogrodnictwo.
W wielu rejonach dominuje uprawa kwiatów, zwłaszcza tulipanów, hiacyntów i żonkili (Lejda I Haarlem). Każdego roku eksportuje się miliony cebulek. Uprawia się również ziemniaki, buraki cukrowe na przestrzeni przeszło 60 tys. ha, owoce prawie 16 tys. ha. Szklarnie zajmuje ponad 11 tys. ha.
Uprawa zboża ma dopiero trzecią lokatę, ale zasługuje na uwagę ze względu na wysoką wydajność, wysoki stopień mechanizacji i stosowanie na ogromną skalę nawozów sztucznych.
Struktura holenderskiego handlu zagranicznego opiera się na poważnym imporcie surowców i półfabrykatów oraz eksporcie gotowych produktów.
Holandia jest krajem bogatym i atrakcyjnym turystycznie.
Od strony morza wydmom towarzyszą naturalne plaże o czystym piasku, wzdłuż których powstało wiele kąpielisk. Przyjeżdża tu blisko 50% turystów zagranicznych. Baza noclegowa liczy ok. 1,5 mln. miejsc, z czego 1,4 mln. głównie na kempingach. Rocznie przyjeżdża blisko 4 mln. obcokrajowców, najwięcej z Niemiec (30%), Wielkiej Brytanii (15%), Stany Zjednoczone (13%).
Wielu turystów przyjeżdża w celach handlowych i służbowych. Średni okres pobytu cudzoziemców wynosi 2,2 dnia. Atrakcją są również targi serowe w Edam.
Specyficznym elementem atrakcyjności turystycznej są kwitnące na wiosnę pola tulipanowe, wokół których wytyczone są zazwyczaj specjalne trasy samochodowe.
BIBLIOGRAFIA:
„Historia Holandii”, Jan Balicki, Maria Bogucka, Ossolineum
Gazety „Poznaj Świat”