Najważniejsze instytucje UE.

Najważniejsze instytucje UE

Rada Europejska - powstała w 1974 r. jako organ EWG 9tworzą ja szefowie państw i rządów 15 UE). Pełni następujące funkcje:
· ustala główne kierunki integracji europejskiej,
· określa ogólną politykę Unii,
· rozstrzyga kwestie sporne (arbitaż), które nie zostały rozstrzygnięte w Radzie UE.

Komisja Europejska – organ powołany w 1958 r. z 20 niezależnych funkcjonariuszy (komisarzy) z „15”, wybieranych co 5 lat. Od 2004 r. liczy 25 komisarzy. Pełni następujące funkcje:
· podejmuje decyzje większością głosów,
· wysuwa propozycje aktów prawnych (rozporządzenia, dyrektywy),
· zapewnia realizację przyjętych aktów prawnych,
· posiada władzę decyzyjną w sprawach przewidywanych przez traktaty,
· odpowiada przez Parlament Europejski,
· jest zalążkiem przyszłego rządu europejskiego.

Rada Unii Europejskiej – to organ decyzyjny Unii, składa się z m.in. spraw zagranicznych i resortowych, siedziba w Brukseli. Jej funkcje to:
· wydaje akty prawne,
· zawiera układy międzynarodowe wynegocjowane przez Komisję Europejską,
· decyzje Rady są przygotowywane przez Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPTER),
· podejmuje decyzje większością głosów.

Parlament Europejski - składa się z 626 posłów, wybieranych co 5 lat; z siedzibą w Strasburgu. Od 2004 r. – 723 deputowanych. Jej funkcje:
· współtworzy budżet UE,
· kontroluje prace Komisji, zatwierdza jej skład,
· konsultuje inicjatywy ustawodawcze Rady Unii Europejskiej.

Trybunał Sprawiedliwości - działa od 1958 r. składa się z 15 sędziów, 9 adwokatów (rzeczników) generalnych, powoływanych przez rządy państw co 6 lat; z siedzibą w Luksemburgu. Pełni następujące funkcje:
· rozstrzyga spory dotyczące spraw Unii,
· sprzyja tworzeniu prawa europejskiego,
· sprawdza zgodność aktów prawnych wydawanych przez instytucje wspólnot i rządy z traktatami

Trybunał Obrachunkowy (Audytorów) - składa się z 15 członków, powoływanych przez Radę UE co 6 lat; z siedzibą w Luksemburgu. Jej funkcje to:
· odpowiada za kontrolę budżetu,
· nadzoruje operacje budżetowe,
kontroluje pomoc finansową Unii dla państw zewnętrznych.

Jednolity Akt Europejski (JAE).
Został on podpisany 17 lutego 1986r. w Luxemburgu przez przedstawicieli 9 państw członkowskich oraz 28 lutego 1986r. w Hadze przez przedstawicieli pozostałych 3 państw, a wszedł w życie 1 lipca 1987r.
JAE składa się z 34 artykułów ujętych w czterech tytułach obejmujących: postanowienia dotyczące EWP (Europejska Wspólnota Polityczna), UE i Rady Europejskiej, postanowienia określające zmiany w traktatach ustanawiających WE, uregulowania dotyczące europejskiej współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej oraz postanowienia ogólne i końcowe.
JAE zawiera też postanowienia przewidujące utworzenie SPI (Sąd Pierwszej Instancji) przy ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości) i określające ramy jego funkcjonowania. Sąd utworzono na podstawie decyzji Rady z 24 października 1988r.
Najważniejsze postanowienia JAE o charakterze materialnym dotyczą ustanowienia rynku wewnętrznego – do 31 grudnia 1992r. – jako „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu”.
Traktat o Unii Europejskiej (TUE).
Został uzgodniony 11 grudnia 1991 r. w Maastricht, a jego podpisanie nastąpiło także w Maastricht 7 lutego 1992 r. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993r.
TUE składa się z siedmiu tytułów obejmujących artykuły oznaczone literami od A do S. Pierwszy tytuł zawiera postanowienia ogólne dotyczące istoty, celów i ram instytucjonalnych UE. W trzech następnych tytułach zamieszczono postanowienia zmieniające TEWG (Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej), TEWWiS (Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgła i Stali) i TEWEA (Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej). Tytuł V dotyczy WPZiB (Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa), a tytuł VI – Współpracy w Dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. W siódmym, ostatnim tytule zawarto postanowienia końcowe.
Unia Gospodarcza i Pieniężna (UGiP). Proces ustanowienia UGiP obejmował trzy etapy.
Etap I trwał od 1 lipca 1990r., do 31 grudnia 1993r. i polegał na zniesieniu ograniczeń w przepływie kapitału, wzmocnieniu koordynacji polityki gospodarczej poszczególnych państw i zintensyfikowaniu współpracy narodowych banków centralnych.
Etap II objął okres od 1 stycznia 1994r., do 31 grudnia 1998r. W ramach tego etapu dążono do ograniczenia nadmiernych deficytów budżetowych w państwach członkowskich, zmniejszenia inflacji i zadłużenia państw oraz wyrównania poziomu gospodarczego w UE.
Etap III rozpoczął się 1 stycznia 1999 r., i zakończył 1 stycznia 2002 r. Wraz z rozpoczęciem tego etapu euro uzyskało status waluty obowiązkowej obok walut narodowych państw uczestniczących podczas szczytu Rady Europejskiej w Madrycie w grudniu 1995 r., przewidującym trzy fazy A, B i C.
Struktura UE.
Dach Unii składa się z następujących zasadniczych elementów – określenia celów UE, jej ram instytucjonalnych i aksjologii Unii.
W skład I filaru wchodzą dwie Wspólnoty Europejskie, stanowiące podstawę Unii. Są dwiema odrębnymi organizacjami międzynarodowymi, choć na podstawie odrębnych umów organizacje te mają wspólne instytucje.
Wspólnota Europejska (WE) – jej zasadniczym celem jest stworzenie wspólnego rynku poprzez realizację czterech swobód: przepływu towarów, przepływu usług, przepływu kapitału oraz prowadzenie wspólnych polityk
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA) – zajmuje się kontrolą i koordynacją cywilnej energii jądrowej.
II filar ustanawia Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa. Jej zasadniczym celem jest umocnienie tożsamości europejskiej w stosunkach międzynarodowych, szczególnie zaś w dziedzinie polityki bezpieczeństwa.
III filar ustanawia Współpracę Policji i Sądową w Sprawach Karnych. Na mocy TA część materii pierwotnego III filaru została „uwspólnotowiona”, dodano nowe problemy; dalsze, niewielkie zmiany wprowadził TN.
Fundament obejmuje dwa obszary zagadnień:
→ Postanowienia dotyczące wzmocnionej współpracy
→ Postanowienia końcowe TUE, wśród których szczególne znaczenie dla całej UE mają: zmiany traktatów ustanawiających UE i WE, uzyskanie członkostwa UE oraz czas obowiązywania TUE.
Prawo UE obejmuje dwa zasadnicze działy:
Prawo pierwotne UE obejmuje przede wszystkim traktaty ustanawiające UE i WE i składa się z dwóch obszarów:
z prawa pierwotnego UE, w skład którego wchodzą traktaty ustanawiające WE i odpowiednie postanowienia TUE.
Z prawa pierwotnego II i III filaru, które stanowią odpowiednie postanowienia TUE.
Prawo stanowione w UE, obejmuje całość aktów prawnych przyjmowanych w UE, przy czym należy podzielić je przede wszystkim na akty składające się na:
Prawo wewnętrzne UE
Prawo stanowione w UE obejmuje dwa obszary:
Prawo stanowione w I filarze jest to wspólnotowe prawo pochodne, stanowiące najistotniejszy dział prawa stanowionego w UE, do którego mają zastosowanie zasady pierwszeństwa wobec prawa krajowego i skutku bezpośredniego
Prawo stanowione II i III filaru, jest to obszar, który rozwija się dynamicznie, rządzony jest jednak nie przez reżim wspólnotowy, lecz przez prawo międzynarodowe.
1) odpowiednie postanowienia TUE.
2) Z prawa pierwotnego II i III filaru, które stanowią odpowiednie postanowienia TUE.
Prawo stanowione w UE, obejmuje całość aktów prawnych przyjmowanych w UE, przy czym należy podzielić je przede wszystkim na akty składające się na:
1) Prawo wewnętrzne UE
2) Prawo stanowione w UE obejmuje dwa obszary:
Prawo stanowione w I filarze jest to wspólnotowe prawo pochodne, stanowiące najistotniejszy dział prawa stanowionego w UE, do którego mają zastosowanie zasady pierwszeństwa wobec prawa krajowego i skutku bezpośredniego
Prawo stanowione II i III filaru, jest to obszar, który rozwija się dynamicznie, rządzony jest jednak nie przez reżim wspólnotowy, lecz przez prawo międzynarodowe.
~ I FILAR UNII EUROPEJSKIEJ – INTEGRACJA GOSPODARCZA ~
Cele i zasady ogólne integracji gospodarczej.
Cele Wspólnoty obejmują całość szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej. Realizacja tych celów następuje przy użyciu określonych instrumentów prawnych, do których zalicza się przede wszystkim utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego oraz UGiP (Unia Gospodarcza i Pieniężna). Urzeczywistnieniu tych celów mają służyć cztery swobody (przepływu towarów, osób, usług i kapitału) oraz kilkanaście wspólnych polityk.
Zasady:
Zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo.
Zakaz dyskryminacji jest związany z faktem, że działalność gospodarcza w obrębie Wspólnoty jest prowadzona przez jednostki na podstawie przepisów obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich.
Dyskryminacja - polega na niejednakowym traktowaniu jednakowych sytuacji bez obiektywnego uzasadnienia.
Zasada subsydiarności i związana z nią zasada proporcjonalności.
Zasada subsydiarności – polega na przeniesieniu podejmowania decyzji na możliwie niski szczebel administracji. W sprawach nie należących do jej wyłącznej kompetencji Wspólnota może podejmować działania tylko wtedy, jeśli planowany skutek nie może być osiągnięty bardziej efektywnie przez działanie na niższym szczeblu.
Zgodnie z zasadą proporcjonalności - instytucje wspólnotowe w ramach swych kompetencji mogą podejmować tylko takie działania, które są konieczne i niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych celów określonych w prawie wspólnotowym.
Zasada lojalności.
Ma ona dwa aspekty. W aspekcie pozytywnym oznacza, że państwa członkowskie zobowiązane są do podjęcia wszelkich działań w celu zapewnienia skuteczności prawa wspólnotowego w ich wewnętrznej przestrzeni prawnej. W aspekcie negatywnym nakazuje państwom członkowskim powstrzymanie się od jakichkolwiek działań mogących podważyć skuteczność prawa wspólnotowego w prawie krajowym.
Zasada równowagi instytucjonalnej.
Składa się na nią kilka elementów:
-Instytucje wspólnotowe mogą działać tylko i wyłącznie w ramach przyznanych im kompetencji
-Żadna instytucja nie może zastępować innych w działaniu
-Należy bezwzględnie przestrzegać procedur określonych przez TWE (Traktat Wspólnoty Europejskiej)
-Wszystkie instytucje mają również obowiązek współdziałania w celu realizacji zadań wyznaczonych przez prawo wspólnotowe.
Swoboda przepływu towarów.
Unia celna opiera się na trzech zasadniczych przesłankach:
→ Zakaz wprowadzania ceł i opłat o stosunku podobnym do ceł pomiędzy państwami członkowskimi.
Zakaz wprowadzania nowych ceł jest oczywistą konsekwencją unii celnej.
Opłaty o skutku podobnym do cła – opłaty nakładane na towar w związku z przekroczeniem przezeń granicy, na podstawie przepisów innych niż taryfa celna.
→ Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego towarów i produktów pochodzących z innych państw członkowskich.
Zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania polega na tym, że określone towary krajowe i zagraniczne powinny być opodatkowane w jednakowym stadium produkcji lub dystrybucji.

→ Zakaz wprowadzenia ograniczeń ilościowych oraz środków o skutku zbliżonym do ograniczeń ilościowych.
Środkami o skutku podobnym są wszelkie regulacje dotyczące handlu, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, stanowić przeszkodę w handlu między państwami członkowskimi.
Swoboda przepływu osób.
Swoboda ta dotyczyła przede wszystkim pracowników; stopniowo rozciągnięto ją jednak na emerytów i rencistów, studentów i pozostałe osoby, nie należące do żadnej z wymienionych wyżej kategorii.
Pojęcie pracownika oznacza osobę, która wykonuje pewne, uzasadnione gospodarczo i mające wymierną wartość ekonomiczną czynności na rachunek i pod kierunkiem innej osoby, otrzymując za to wynagrodzenie.

Swoboda świadczenia usług.
Pojęcie usługi w rozumieniu TWE obejmuje wszelkie formy działalności gospodarczej, które nie są objęte przepisami traktatu dotyczącymi innych swobód.

Swoboda przepływu kapitału.
Zakazuje się wprowadzenia jakichkolwiek ograniczeń swobody przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi, a także w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi, a także w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi.
Źródła prawa pierwotnego i pochodnego
Do źródeł prawa pierwotnego zalicza się traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej oraz tzw. ogólne zasady prawa.
Do źródeł prawa pochodnego zalicza się akty poszczególnych instytucji, a także rozmaite umowy zawierane przez Wspólnoty, albo przez państwa członkowskie.

Traktaty, na których opera się UE:
Traktaty założycielskie; do źródeł prawa pierwotnego UE zalicza się przede wszystkim tzw. traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i UE. Są to: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali zawarty w Paryżu w 1951 r., Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zawarty w Rzymie w 1957 r., Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej zawarty w Rzymie w 1957 r., Traktat o unii Europejskiej zawarty w Maastricht w 1992 r. ponadto do źródeł prawa pierwotnego zalicza się traktaty nowelizujące powyższe traktaty. Chodzi tu o JAE z 1986 r., Traktat z Maastricht z 1992 r., TA z 1997 r., a także TN z 2001 r.
Traktaty akcesyjne; w skład prawa pierwotnego UE wchodzą także traktaty akcesyjne, tj. traktaty mocą, których do UE są przyjmowane nowe państwa członkowskie. Traktatów takich było do tej pory pięć (z lat 1972, 1979, 1985, 1994, 2003), z tym że ostatni z nich, obejmujący również Polskę, wszedł w życie 1 maja 2004 r. W wyniku tych traktatów liczba państw członkowskich wzrosła z sześciu do piętnastu, a po najnowszym rozszerzeniu Unii wyniosła dwadzieścia pięć.

Zasady ogólne prawa UE:
Pierwszą grupę stanowią zasady, które są współcześnie zaliczane do kanonów praworządnych i demokratycznych państw. W tej grupie najczęściej wyróżnia się zasady: pewności prawa i ochrony zaufania, zasadę proporcjonalności oraz ogólną zasadę równości, następnie zasady: zgodności działania instytucji WE z traktatami, demokratyzmu oraz jawności.
Drugą grupę ogólnych zasad prawa proklamowanych w orzecznictwie ETS stanowią prawa podstawowe jednostek.
Akty prawa pochodnego WE:
Rozporządzenia; mają najszerszy zakres obowiązywania, tak pod względem geograficznym, jak i podmiotowym. Adresatami ich norm są nie tylko wszystkie państwa członkowskie, ale i jednostki. Rozporządzenia są przejawem najgłębszej ingerencji prawodawcy wspólnotowego w porządki prawne państw członkowskich. Są one instrumentem ujednolicania (unifikacji) prawa na całym terytorium Wspólnoty.
Dyrektywy; są one adresowane do państw członkowskich. Nie są natomiast adresowane do innych podmiotów prawa; nie mogą być bezpośrednim źródłem uprawnień jednostek lub ich obowiązków. Dyrektywy są instrumentem harmonizacji prawa państw członkowskich, nie zaś jego ujednolicenia. W wyniku wydania dyrektyw i wprowadzenia ich norm do prawa krajowego dochodzi do zbliżenia porządków prawnych państw członkowskich, ale nie do ich identyczności.
Decyzje; decyzja wiąże się w całości adresatów, do których jest kierowana. Decyzje wspólnotowe nie stanowią jednorodnej grupy aktów. Mają one najczęściej charakter indywidualny i są porównywane do aktów administracyjnych w prawie krajowym. Adresaci decyzji są w niej bezpośrednio określani, albo ustala się ich w sposób pośredni; mogą być nimi państwa członkowskie, przedsiębiorstwa lub inne podmioty prawa.
Zalecenia i opinie; zalecenie i opinia to akty nie mające mocy wiążącej dla adresatów. Adresatami mogą być inne instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Wyrażają stanowisko danej instytucji wspólnotowej w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie. Są one często stosowane w praktyce. ETS stwierdził, że zalecenia powinny być uwzględniane przez organy państw członkowskich przy wykładni prawa krajowego.
Akty nienazwane (sui generis); noszą one różne nazwy, np. uchwały, rezolucje, deklaracje, wyjaśnienia, komunikaty, sprawozdania, zawiadomienia, memoranda, programy, plany. Charakter takich aktów jest niejednolity. Niektóre z nich wywołują skutki prawne ( te akty są często zwane uchwałami), w większości jednak mają charakter prawnie nie wiążący (np.rezolucje). Przedmiotem wielu aktów są sprawy wewnętrzne, organizacyjne WE i jej aparatu, a inne akty są skierowane do adresatów usytuowanych na zewnątrz wspólnotowych struktur organizacyjnych. Niewiążące akty instytucji wspólnotowych, zaliczane są do tzw. miękkiego prawa wspólnotowego, tj. do prawa niewiążącego formalnie, ale mimo to mającego praktyczne znaczenie. Akty sui generis powinny być zgodne z prawem pierwotnym oraz z aktami prawa pochodnego oraz by były ogłoszone stosownie do ich treści, charakteru i kręgu adresatów.