Higiena człowieka

Higiena człowieka
Higiena jest nauką zajmującą się badaniem wpływu różnych czynników środowiskowych na zdrowie człowieka. Rozwój higieny polega na eliminowaniu czynników , które wpływają ujemnie na nasze zdrowie i wprowadzaniu czynników dodatnich , co ma na celu poprawienie warunków życia i rozwoju ( fizycznego i psychicznego ). Higiena może dotyczyć różnych elementów życia , wyróżniamy higienę zdrowia, osobistą, pracy, społeczną , komunalną , itd.
Higiena żywienia.
Prawidłowe odżywanie się jest warunkiem koniecznym dla zachowania zdrowia i podstawowych funkcji organizmu. Higiena odżywiania dotyczy zarówno żywienia osób indywidualnych jak i całych rodzin czy całych grup ludzi. Określa ona przede wszystkim prawidłową dietę dopasowaną do indywidualnych potrzeb każdego człowieka. Innym zagadnieniem higieny jest także prawidłowy stan higieniczny spożywanych produktów jak również odpowiednie warunki ich przygotowania i przechowywania.
Nieprawidłowe odżywianie może być przyczyną wielu schorzeń a nawet zaburzeń rozwoju. Skutkiem złego odżywiania są : otyłość, wrzody żołądka i dwunastnicy, szkorbut, próchnica, krzywica, anemia i wiele innych. Nieprawidłowe odżywianie jest także przyczyną osłabienia odporności organizmu, osoby niedożywione często zapadają na choroby zakaźne. Nieodpowiednia dieta pogarsza samopoczucie i zmniejsza wydajność pracy.
Szczególnie niebezpieczne dla układu pokarmowego są takie substancje jak : nikotyna, alkohol i inne używki . Alkohol spożywany w nadmiernej ilości powoduje zaburzenia wydzielania enzymów trawiennych i produkcji żółci, powoduje uszkodzenia wątroby
( marskość ) i żołądka.
Nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny przyrządzania i spożywania pokarmów może być przyczyną schorzeń układu pokarmowego wywołanych różnymi pasożytami. Do typowych pasożytów układu pokarmowego należą tasiemce, glista ludzka, itp. Szczególnie niebezpieczne są zarażenia chorobotwórczymi mikroorganizmami, np. pałeczką salmonelli, która występuje często na skorupce jaj. Spożywanie surowych, niedogotowanych jaj, lub posiłków z dodatkiem surowych jaj niesie z sobą ryzyko poważnego zatrucia pokarmowego. Innymi drobnoustrojami chorobotwórczymi są bakterie duru brzusznego, czerwonki, cholery.
Schorzenia układu pokarmowego mogą być wywołane także wirusem, np. zapalenie wirusowe wątroby. W większości przypadków przyczyną choroby jest nieprzestrzegania higieny w czasie przygotowywania posiłków (niedokładnie umyte owoce , warzywa, nieświeże lub niedogotowane mięso , itp.). Infekcje układu pokarmowego mogą objawiać się zmianami organicznymi poszczególnych organów lub zmianami czynnościowymi, tj. zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania.
Higiena oddychania.
W procesie oddychania niezmiernie ważna jest jakość wdychanego powietrza. Ważne aby powietrze wolne było od zanieczyszczeń i miało prawidłowy skład chemiczny ( szczególnie dotyczy to zawartości tlenu i dwutlenku węgla ). Zmniejszona zawartość tlenu we wdychanym powietrzu jest przyczyną duszności , omdlenia a nawet śmierć. Prawidłowa zawartość tlenu w powietrzu to około 21 %, przy spadku zawartości tlenu do 15 % obserwuje u człowieka się głębsze oddechy , częstsze skurcze serca oraz zmniejszenie tempa procesów utleniania biologicznego. Przy zawartości tlenu w powietrzu do 9% następuje męczliwość mięśni , będącą skutkiem niedotlenienia organizmu. Śmierć w wyniku uduszenia zachodzi w warunkach , gdy zawartość tlenu w powietrzu wynosi poniżej 8%.
Indykatorem przydatności powietrza do oddychania a zarazem jego zanieczyszczenia jest poziom dwutlenku węgla. Według wskaźnika Pettenkofera zawartość dopuszczalna dwutlenku węgla w powietrzu to 0,1%.
Przyczyny i skutki schorzeń układu oddechowego.
Główną przyczyną schorzeń są wszelkie zanieczyszczenia obecne w powietrzu. Należą do nich m.in. drobnoustroje, pył, sadza, kurz, niektóre gazy. Zanieczyszczenia mogą wywoływać podrażnienia mechaniczne i chemiczne. Kurz, pył i drobnocząsteczkowe substancje podrażniają nabłonek wyścielający drogi oddechowe. W dużym natężeniu mogą wywoływać one pylicę lub rozedmę płuc. W największym stopniu zanieczyszczone jest powietrze w dużych , uprzemysłowionych miastach. Zanieczyszczenia zarówno komunikacyjne jak i przemysłowe dostają się wraz z powietrzem do płuc. Przedostanie się do pęcherzyków płucnych rożnych zanieczyszczeń powoduje zmniejszenie powierzchni czynnej wymiany gazowej oraz różnego rodzaju uszkodzenia mechaniczne. Skutkiem tego jest niedotlenienie oraz zwłóknienie płuc. Bardzo szkodliwy dla układu oddechowego jest dym papierosowy , który zawiera ogromne ilości substancji trujących i rakotwórczych. Zawarte w tym dymie substancje smoliste powodują dodatkowo zlepianie się wypustek nabłonka oddechowego, który nie jest już w stanie pełnić swoich funkcji ( oczyszczanie powietrza wdychanego do płuc ).
Dymy fabryczne są pełne trucizn, które wchłaniane są do płuc. Do najbardziej szkodliwych substancji należą : tlenek węgla ( czad) , amoniak, chlor, fosgen, fluorowodór i inne, które powodują podrażnienia dróg oddechowych lub płuc. Niektóre z tych substancji powodują zablokowanie prawidłowego procesu transportu tlenu.
Ważne jest, aby zamkniętych pomieszczeniach zapewnić stały dopływ świeżego powietrza, ponieważ w pomieszczeniu takim może dojść do kumulowania się dużej ilości dwutlenku i tlenku węgla, kurzu i dymu papierosowego. Przebywanie dłużej w takiej atmosferze może powodować bóle głowy, senność i złe samopoczucie. Jeżeli w pomieszczeniu mocno zadymionym przebywają osoby niepalące, mogą wystąpić u nich objawy zatrucia nikotyną. Oddychanie mocno zanieczyszczonym powietrzem może wywoływać zmiany także w układzie nerwowym oraz jamie ustnej.
Warunki atmosferyczne także wpływają na stan dróg oddechowych. Niska temperatura powoduje wysuszenie przewodów oddechowych, w związku z czym organizm narażony jest w większym stopniu na infekcje bakteryjne , wirusowe i grzybicze. Przegrzanie organizmu także nie jest zjawiskiem korzystnym. Wraz z wyziębieniem może stać się Onon przyczyną nieżytu nosa , anginy, grypy , zapalenia płuc i oskrzeli. Szczególnie niebezpieczną chorobą układu oddechowego jest gruźlica ( wywołana infekcją bakteryjną ).
Higiena układu wydalniczego.
Proces wydalania ma na celu usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych substancji będących produktami metabolizmu. Funkcjonalnym narządem układu wydalniczego jest nerka, w której zachodzi filtracja krwi. W związku z tą ważną funkcją , nerki są bardzo ukrwionymi organami. Nerki muszą być ciągle sprawne , ponieważ wstrzymanie ich funkcji może spowodować zatrucie ustroju produktami metabolizmu ( głównie związkami azotowymi). Zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu nerek prowadzi do kumulowania się mocznika w krwi, co może stać się przyczyną mocznicy- schorzenia, którego jednym z objawów jest śpiączka, niekiedy prowadzi do śmierci.
Aby unikać zachorowań nerek należy chronić przed zmarznięciem okolice lędźwi. Poza tym należy zapobiegać stanom zapalnym układu moczowego poprzez dokładną higienę narządów wydalniczych. W wyniku infekcji bakteryjnych dochodzi często do zapalenia miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego lub całych nerek. Przewlekłe stany zapalne nerek mogą spowodować uszkodzenie miękiszu nerkowego. Często infekcje układu moczowego są powikłaniami zapaleń innych części ciała np. zębów, zatok, migdałków lub skutkiem chorób takich jak : szkarlatyna, grypa, angina.
Szkodliwe działanie na nerki wykazuje także alkohol. Alkohol powoduje zmniejszenie wydzielania wazopresyny, czego skutkiem jest wydzielanie nadmiernej ilości moczu. Spożywany w nadmiarze alkohol może powodować niszczenie i zanikanie kanalików nerkowych, skutkiem tego dochodzi do zwyrodnienia nerek ( kurczą się i obrastają tkanką tłuszczową ).
Innym, uciążliwym schorzeniem nerek jest kamica nerkowa, która związana jest z wytrącaniem się różnych substancji w moczu. Substancje, które się wytrącają to głównie związki mineralne, skupiają się one w postaci grudek i tworzą kamienie. Jeśli kamienie są niewielkie to są wydalane wraz z moczem, jednak gdy są większych rozmiarów - zlegają w przewodach moczowych i powiększają stale swoje rozmiary. Obecność kamieni nerkowych objawia się silnymi bólami nerek. Kamienie nerkowe powodują niedrożność przewodów moczowych , co jest przyczyną częstych infekcji.
Higiena skóry.
Przez higienę skóry rozumiemy jej oczyszczanie, nawilżenie, pielęgnację i ochronę przed szkodliwymi czynnikami. Bardzo ważne jest noszenie odpowiedniego ubioru, które zapewni oddychanie skóry oraz zabezpieczy przed przegrzaniem i wychłodzeniem.
Podstawą higieny skóry jest jednak codzienne jej oczyszczanie. Dzięki myciu z powierzchni skóry zostają usunięte bakterie, pył, kurz, łój, pot a także złuszczony naskórek. Zanieczyszczenia zalegające na skórze stają się idealną pożywką do wzrostu drobnoustrojów i rozwoju infekcji. Poza tym tłuszcz zatyka pory w skórze powodując powstawanie wągrów i wyprysków. Mycie skóry, zwłaszcza naprzemiennie wodą gorącą i zimną , poprawia krążenie, uspokaja i relaksuje.
Bardzo ważne jest tzw. hartowanie skóry, co ma na celu poprawienie jej właściwości termoregulacyjnych. Najprostszym sposobem hartowania skóry jest polanie skóry zimną wodą po ciepłej kąpieli. Zimna woda powoduje zwężenia porów skórnych oraz naczyń krwionośnych w skórze. Krążenie krwi w skórze poprawiają także masaże wodne oraz kąpiele w wodach leczniczych.
Skórę należy chronić przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym przez stosowanie odpowiednich kremów z filtrami. Nie należy jednak całkowicie unikać słońca, ponieważ pod wpływem promieniowania słonecznego w skórze wytwarzana jest witamina D.
Ważny jest także ubiór , który zapewni skórze odpowiedni kontakt z powietrzem i promieniowaniem słonecznym. Ważne jest aby ubranie było czyste, przewiewne latem i chroniące przed mrozem w zimie. Ubrania z materiałów sztucznych ( syntetycznych ) utrudniają wydzielanie ciepła i potu z powierzchni skóry , skutkiem czego może dojść do przegrzania skóry, podrażnienia a niekiedy do reakcji uczuleniowych. Odzież jak również obuwie powinny być wygodne i nieuciskające, ponieważ uciskanie skóry powoduje jej nieprawidłowe ukrwienie i powstawanie odcisków.
Nasz stan zdrowia odzwierciedla wygląd skóry. Często objawami niektórych chorób są zmiany skórne. Niedobór witamin, choroby zakaźne, nieprawidłowa przemiana materii - to wszystko powoduje zmiany w wyglądzie skóry. Jednak aby pozbyć się tych zmian nie wystarczy pielęgnacja powierzchni skóry, należy przede wszystkim pozbyć się przyczyn wewnętrznych.
U młodych osób, szczególnie w okresie dojrzewania najczęściej na skutek zaburzeń hormonalnych obserwuje się zwiększenie wydzielanie łoju skórnego. Nadmierne wydzielanie łoju i tłuszczu powoduje powstawanie wyprysków, dlatego bardzo ważna jest w tym okresie szczególna dbałość o higienę skóry.
Przyczyną niektórych chorób skóry są także pasożyty takie jak wszy, pchły, świerzb a także drobnoustroje wywołujące infekcje ( bakteryjne i grzybicze ).
Higiena układu nerwowego.
Higiena tego układu dotyczy nie pielęgnacji określonych organów , lecz zapewnienia odpowiednich warunków, w których ten układ będzie sprawnie funkcjonował.
Istnieje wiele warunków wpływających na pracę układu nerwowego, należą do nich m.in. warunki rodzinne, mieszkaniowe, społeczne , środowiskowe. Warunki te składają się na tzw. stereotyp zewnętrzny. Stereotyp zewnętrzny kształtuje z kolei nasz wewnętrzny stereotyp dynamiczny, który określa warunki procesów zachodzących w naszym organizmie dostosowanych do warunków środowiska. Jeśli warunki zewnętrzne są stałe i niezmienne zapewnia to prawidłowy przebieg procesów w naszym organizmie, zapewnia spokój i bezpieczeństwo. Zbyt silnie utrwalony stereotyp dynamiczny powoduje trudności w dostosowaniu się do nowych warunków środowiska. Silne przeżycia , nagłe zmiany życiowe powodują często ( najczęściej u osób młodych ) zaburzenia nerwowe, głównie nerwice. Stany nerwicowe powodują zaburzenia funkcjonowania innych układów. Skutkiem zaburzeń nerwowych mogą być wrzody żołądka i dwunastnicy, zaburzenia pracy serca, nadciśnienie tętnicze, itp.
Ważny jest, zarówno u osób pracujących umysłowo jak i fizycznie , odpowiedni odpoczynek, odpowiednia ilość snu. Sen odpręża, relaksuje i nadaje " świeżość " umysłowi.
Przemęczenie układu nerwowego.
Typowym objawem zmęczenia układu nerwowego jest znużenie , senność i apatia. Dalszymi skutkami przemęczenia są : zawroty i bóle głowy, przyśpieszenie akcji serca, osłabienie percepcji zmysłów, spowolnienie szybkości reakcji, mniejsza wrażliwość skóry.
Znużenie jest formą ochrony tkanki nerwowej przed jej nadmiernym nadwyrężeniem.
Silne przemęczenie powoduje osłabienie funkcji komórek nerwowych i wymaga odpoczynku, a stanach wyjątkowego przemęczenia nawet leczenia.
Najlepszą formą odpoczynku jest sen. Sen powoduje zniwelowanie skutków przemęczenia, lepsze samopoczucie, zwolnienie akcji serca , poprawia nastrój i odpręża. Długotrwały niedobór snu może być przyczyną zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego oraz zmiany zachowania ( nadpobudliwość, nerwowość ).