Samorząd Austrii
SAMORZĄD AUSTRII
Piła 2002
SPIS TREŚCI
WSTĘP 3
1. CHARAKTERYSTYKA SAMORZĄDU AUSTRII 4
2. CHARAKTERYSTYKA SAMORZĄDU POLSKI 6
ZAKOŃCZENIE 8
LITERATURA 9
WSTĘP
Samorząd to prawem ustalony zakres kompetencji do samodzielnego rozstrzygania spraw określonej społeczności reprezentowania jej interesów wobec organów państwa i wykonywania zadań określonych przez ustawy, umowy lub porozumienia.
Formami samorządu w zależności od kryterium wyodrębnienia są m.in. samorząd terytorialny, gospodarczy, zawodowy, spółdzielczy i inne.
Samorząd terytorialny to forma organizacji społeczności lokalnych powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi w interesie mieszkańców.
Samorząd terytorialny jest instytucją działającą we wszystkich systemach demokratycznych. Stanowi także przedmiot ochrony ze strony prawa międzynarodowego. Podpisana w 1985 roku w Strasburgu Europejska Karta Samorządu Terytorialnego gwarantuje m.in.: konieczność usankcjonowania zasad działania samorządu terytorialnego w ustawach i o ile możliwe, w konstytucji.
1. CHARAKTERYSTYKA SAMORZĄDU AUSTRII
Podstawowymi jednostkami administracyjnymi są gminy (Ortsgemeinden) będące samorządowymi korporacjami lokalnymi. Na szczeblu ponadgminnym nie występuje samorząd terytorialny. Gmina stanowi korporację terytorialną z prawem do samorządu i jednocześnie jednostkę podziału terytorialnego. Wszystkie grunty muszą należeć do jakiejś gminy. Ostatnia reforma przeprowadzona w latach 70-tych obecnego wieku polegała na komasacji małych gmin w myśl zasady, iż liczba mieszkańców w gminie wynosić musi co najmniej 1.000 osób.
Podstawy prawne organizacji funkcjonowania gmin zawarte są w Konstytucji Federalnej oraz w ustawodawstwie landów, tj. w ośmiu ordynacjach gminnych dla gmin krajowych oraz w prawach miejskich dla miast z własnym statutem. W zasadzie każde miasto liczące ponad 20 tys. mieszkańców może posiadać własny statut. Nadanie statutu uwarunkowane jest wyrażeniem zgody rządu federalnego. Warunek ten wynika z faktu, iż miasta te wykonują również funkcje administracji rządowej. Te szczególne prawa miejskie nadano w Austrii 15 miastom. Odrębny status posiada Wiedeń, będący jednocześnie miastem, landem i stolicą.
Każda gmina posiada trzy organy: radę gminną, zarząd oraz burmistrza. Rada jest organem przedstawicielskim, jej członkowie wybierani są w równych, bezpośrednich, tajnych oraz powszechnych wyborach na okres 5 – 6 lat. Liczba członków rady zależy od liczby mieszkańców gminy i wynosi od 7 do 39. Bierne prawo wyborcze służy osobom, które ukończyły 24 lata. Rada gminy obok kompetencji uchwałodawczych posiada również kompetencje wykonawcze o charakterze władczym oraz kontrolnym. Z tego też względu nazywana jest „lokalnym parlamentem”. W ramach obowiązującego prawa rada gminy wydawać może statuty, rozporządzenia i decyzje. Ponadto rada podejmuje podstawowe decyzje dotyczące gminnego budżetu, ściągania gminnych podatków oraz nabywania i zbywania własności komunalnej, zaciągania kredytów, itp. Rady gmin mogą powoływać komisje, które zazwyczaj mają za zadanie pełnienie funkcji opiniodawczych i pomocniczych na rzecz rady.
Zarząd gminy składa się z burmistrza, zastępców burmistrza i członków. Do zarządu należy przygotowanie obrad rady gminy i składanie w tym zakresie stosowanych wniosków, wykonywanie uchwał i decyzji rady gminy, administrowanie majątkiem gminy oraz ustalanie zasad tego gospodarowania.
Burmistrz posiada kompetencje do reprezentowania gminy na zewnątrz. Jako przewodniczący organu wykonawczego gminy zwołuje posiedzenia rady gminy i zarządu, kieruje ich posiedzeniami, wykonuje podjęte uchwały. Do burmistrza należy wykonywanie zarówno zadań własnych gminy, jak i zadań powierzonych z zakresu administracji rządowej. Ponadto burmistrz kieruje administracją gospodarczą i finansową gminy i realizuje budżet; nie może jednak zbywać samodzielnie nieruchomości gminnych.
Aparatem pomocniczym burmistrza jest urząd gminy. W wyjątkowych wypadkach, na podstawie uchwały rady gminy urząd ten może podejmować rozstrzygnięcia władcze. W gminach podzielonych na sołectwa oraz w miastach podzielonych na dzielnice działają naczelnicy. Są to organy pomocnicze i doradcze, mogą jednak posiadać funkcje decyzyjne na podstawie upoważnienia burmistrza.
2. CHARAKTERYSTYKA SAMORZĄDU POLSKI
W celach porównawczych chciałabym przedstawić samorząd terytorialny istniejący w Polsce.
W Polsce wyżej wymieniony samorząd działał w latach 1919 – 1939 oraz 1944 – 1950. Reaktywowany został w 1990 roku z gminą (wiejską lub miejską) jako podstawową jednostką organizacyjną i sejmikiem samorządowym, który jest reprezentantem gmin na szczeblu wojewódzkim.
W związku z reformą podziału administracyjnego kraju (od 01.01.1999 r.) nastąpiły także zmiany dotyczące samorządu terytorialnego. W celu zapewnienia mieszkańcom większego wpływu na podejmowanie decyzji lokalnych oraz ograniczenia roli władzy centralnej powołane zostały (na mocy ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie wojewódzkim) samorządowe powiaty i województwa (liczbę województw zmniejszono z 49 do 16).
Podstawową jednostką podziału terytorialnego jest powiat, w którego skład wchodzą gminy lub obszar miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym i kontrolnym powiatu jest rada powiatu. Do jej wyłącznej właściwości m.in. należy:
1) ustanawianie aktów prawa miejscowego;
2) uchwalanie budżetu powiatu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania;
3) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków;
4) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu (m.in. dotyczących emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów).
Ponadto rada powołuje i odwołuje zarząd powiatu (organ wykonawczy) oraz starostę, który organizuje pracę zarządu i starostwa powiatowego (urząd powiatu), kieruje jego bieżącymi sprawami oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Instytucją samorządu terytorialnego w województwie jest samorząd. Prowadzi on politykę rozwoju województwa, na którą składa się m.in.: tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych (publicznych i prywatnych) w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, wspieranie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, ochrona środowiska, wspieranie rozwoju kulturalnego i turystyki.
Organem stanowiącym i kontrolnym województwa jest sejmik województwa. Do jego wyłącznej właściwości należy m.in.:
1) stanowienie aktów prawa miejscowego;
2) uchwalanie strategii rozwoju województwa;
3) uchwalanie budżetu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania;
4) uchwalanie współpracy zagranicznej województwa;
5) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (m.in. nabywania i sprzedawania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów, tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich). Ponadto sejmik wybiera i odwołuje zarząd województwa (organ wykonawczy), marszałka województwa (organizuje pracę zarządu, kieruje bieżącymi sprawami województwa i reprezentuje go na zewnątrz) oraz przewodniczącego i zastępców sejmiku. Nadzór nad działalnością samorządu województwa sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda.
ZAKOŃCZENIE
Samorząd terytorialny zajmuje istotne miejsce w przemianach ustrojowo gospodarczych. Samorządy lokalne są instytucjami o dużej samodzielności, działającymi w obowiązującym porządku prawnym. Znaczenie samorządu terytorialnego znajduje wyraźne odbicie w Konstytucji oraz wielu regulacjach samorządowych.
Samorząd terytorialny stanowi złożony organizm społeczny, gospodarczy i przestrzenny. Jego znaczenie z punktu widzenia ekonomicznego pozwala uznać go za podstawowy podmiot zarządzania gospodarką lokalną. W swym działaniu pełni on funkcje regulacyjne, stymulacyjne, kreatywne oraz podziału środków.
Samorząd terytorialny został uznany za podstawową formę organizacji życia publicznego w skali lokalnej, który sprawuje funkcję władzy publicznej.
LITERATURA
1) Dolnicki B., „Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe”, Kantor Wydawniczy „ZAKAMYCZE”, 1999
2) Encyklopedia Multimedialna 2000
3) Encyklopedia PWN
4) Miłachowski S., „Samorząd Terytorialny III Rzeczpospolitej 10 lat doświadczenia”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej, Lublin 2002
5) Smolski R., Smolski M., E.H. Stadtmller, Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska, Wydawnictwo EUROPA, 1999