Programy pomocnicze – Phare, Sapard, Ispa
Programy pomocnicze – Phare, Sapard, Ispa
SAPARD
Podstawą przygotowania Programu Operacyjnego SAPARD jest Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa, w którym określone zostały m.in. priorytety dostosowania rolnictwa i obszarów wiejskich do akcesji. Należą do nich: ustanowienie i wdrażanie spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, harmonizacja prawa i struktur administracji weterynaryjnej, modernizacja niektórych segmentów gospodarki żywnościowej (mleczarstwo, gospodarka mięsna, przetwórstwo owoców i warzyw), ekologiczne aspekty rolnictwa oraz przygotowanie do wprowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej.
Realizując zobowiązania zawarte w NPPC Rada Ministrów RP w lipcu 1999 roku przyjęła dokument strategiczny Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa formułujący następujące cele polityki krajowej wobec obszarów wiejskich i rolnictwa:
• kształtowanie warunków pracy i życia ludności wiejskiej odpowiadających standardom cywilizacyjnym i pozwalających mieszkańcom wsi realizować ich cele ekonomiczne, edukacyjne, kulturowe i społeczne; przebudowa struktur sektora rolnego tworząca przesłanki adaptacji rolnictwa do zmieniającej się sytuacji gospodarczej i społecznej;
• kształtowanie warunków rozwoju zrównoważonego na obszarach wiejskich, ochrona zasobów środowiska naturalnego wraz z wiejskim dziedzictwem kulturowym.
Realizacja powyższych celów wymaga działań długofalowych i zaangażowania dużych środków finansowych. Formułując cele strategiczne rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa uwzględniono gotowość przystąpienia Polski do Unii Europejskiej od dnia 1 stycznia 2003 roku, z czego wynika nasilenie działań dostosowawczych.
Cele polskiej polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa są zgodne z kierunkami polityki strukturalnej UE i zaproponowanej w Rozporządzeniu SAPARD strategii przedakcesyjnej. Polska strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa realizowana będzie w oparciu o środki krajowe oraz pomocowe, dostępne m.in. w ramach programu SAPARD. Formułując strategię niniejszego programu operacyjnego skupiono się na tych dziedzinach, które wymagają największych nakładów inwestycyjnych w związku z szeroko rozumianymi przygotowaniami Polski do integracji z UE. Wsparcie przedakcesyjne udzielane przez UE stanowi ważny element procesu osiągnięcia wyżej wymienionych celów, poprzez zapewnianie dodatkowych środków finansowych, przygotowanie struktur administracyjnych do podejmowania decyzji i efektywnego zarządzania. Wsparcie może być udzielone w celu ułatwienia spełnienia kryteriów i powinno odnosić się szczególnie do:
• wdrażania acquis communautaire* w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej i polityk pokrewnych;
• rozwiązywania priorytetowych problemów dostosowania się rolnictwa i wsi w krajach kandydujących.
Cele programu SAPARD w Polsce
W celu ułatwienia wdrożenia acquis communautaire i przygotowania rolnictwa i mieszkańców wsi do wyzwań związanych z wejściem Polski do UE zostały określone następujące cele dla programu SAPARD:
Poprawa konkurencyjności polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, zarówno na rynku krajowym jak i rynku międzynarodowym;
Dostosowanie sektora rolno-spożywczego do wymagań Jednolitego Rynku w zakresie wymagań sanitarnych, higienicznych oraz jakościowych;
Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej oraz tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej na wsi.
Działania priorytetowe programu SAPARD w Polsce
Strategia programu SAPARD wynika z analizy sytuacji na obszarach wiejskich Polski i w sektorze rolno-spożywczym. Ponadto uwzględnia konieczność dostosowania do wymogów Jednolitego Rynku UE. Program SAPARD w Polsce oparty jest na dwóch osiach priorytetowych:
Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego.
Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy wspierane przez oś komplementarną.
Zamierzeniem jest osiągnięcie równowagi pomiędzy obiema osiami priorytetowymi, zarówno w zakresie celów jak i podziału środków finansowych SAPARD.
W ramach powyższych osi priorytetowych podjęte zostaną następujące działania:
Oś priorytetowa 1: Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego
Działanie 1: Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych
Działanie 2: Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Oś priorytetowa 2: Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc pracy
Działanie 3: Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich
Działanie 4: Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich
Oś komplementarna
Działanie 5: Programy rolno-środowiskowe i zalesianie (projekty pilotażowe)
Działanie 6: Szkolenia zawodowe
Działanie 7: Pomoc techniczna
Wszystkie działania wymagają uwzględnienia wymogów związanych z ochroną środowiska.
Po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej pomoc finansowa na przedsięwzięcia m.in. w zakresie poprawy przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, różnicowania działalności gospodarczej na obszarach wiejskich oraz inwestycje w gospodarstwach rolnych udzielana będzie m.in. w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich.
PHARE
Program PHARE (ang. Poland and Hungary Assistance in Restructuring Economies) powstał w 1989 roku na podstawie inicjatywy Komisji Europejskiej. Jest największym programem bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla Państw Europy Środkowej i Wschodniej. Od 1999 roku Phare był głównym instrumentem w przygotowywaniu krajów kandydujących do członkostwa w UE. Pomoc inwestycyjna koncentruje się na wzmocnieniu infrastruktury niezbędnej z punktu widzenia przyjmowania prawa wspólnotowego oraz działaniach służących zmniejszaniu dystansu gospodarczego i społecznego pomiędzy Polską i Unią Europejską.
Pieniądze z PHARE kierowane do sektora małych i średnich przedsiębiorców przeznaczone są na rozwój firm w większości poprzez współ-finansowanie usług szkoleniowo-doradczych. Jeden z wyjątków to Fundusz Dotacji Inwestycyjnych (dofinansowanie na zakup nowych urządzeń i maszyn, w tym nowego sprzętu komputerowego i oprogramowania).
PHARE obejmuje kilka programów dla małych i średnich firm. W ramach poszczególnych programów dofinansowywane są np.:
Systemy zarządzania jakością. Usługi związane z podnoszeniem jakości produktów i usług, w tym m.in.: uzyskanie certyfikatów zgodności dla wyrobów, usług, surowców, maszyn i urządzeń, aparatury kontrolno-pomiarowej i personelu (do 60 proc. kosztów netto),
Innowacje i nowe technologie. Usługi doradcze i szkoleniowe dla przedsiębiorców, którzy rozwijają swoje firmy poprzez wdrażanie rozwiązań innowacyjnych i nowych technologii. Doradcy np. ocenią technologię stosowaną przez przedsiębiorcę (przeprowadzą tzw. audyt technologiczny) i przygotują do wdrożenia nowych technologii (do 60 proc. kosztów netto),
Zarządzanie przedsiębiorstwem. Usługi doradcze związane z marketingiem i rozwojem rynków, zarządzaniem, rozwojem zasobów ludzkich w firmie i szkoleniem pracowników, zarządzaniem finansami i rachunkowością, systemami jakości, planowaniem strategicznym, nowymi technologiami (do 60 proc. kosztów netto),
Działania eksportowe. Usługi doradcze dla firm eksportujących i potencjalnych eksporterów, związane z tworzeniem i wdrażaniem indywidualnych planów rozwoju eksportu firmy (do 60 proc. kosztów netto). Możesz ubiegać się o dotacje, m.in. na: badanie rynków, udział w targach i misjach handlowych, opracowanie i wydanie materiałów promocyjnych, poszukiwanie partnerów.
Pomoc PHARE dla Polski
Pomoc PHARE rozpoczęła się w 1990 roku od wkładu rzeczowego w wysokości 100 milionów w postaci pasz dla zwierząt, nawozów sztucznych itd. Następnie w latach 1991-1997 przeznaczono ponad 100 milionów na rozwój polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich. W fazie początkowej pomoc koncentrowała się głównie na rozwoju rynku ziemi, prywatyzacji, doradztwa rolniczego i banków spółdzielczych. Następnie środki pomocowe stopniowo przesuwano na kwestie związanie z integracją europejską, takie jak dostosowanie przepisów prawnych (głównie w zakresie standardów higieny) i budowania instytucji. PHARE odegrało istotną rolę w zapoznaniu się polskiej administracji z procesami i mechanizmami UE oraz w przekazywaniu nowoczesnych technologii.
PHARE kierowało się w swoim działaniu wieloma projektami względem Polski, takimi jak:
Wsparciem kształtującego się rynku ziemi w Polsce,
Zwiększeniem dostępności kredytu dla wsi,
Poprawą struktury rynkowej w Polsce,
Bezpieczeństwem żywności i zwalczaniem chorób zwierzęcych i roślinnych,
Wspieraniem doradztwa rolniczego, edukacji i szkoleń,
Rozwojem infrastruktury wiejskiej,
Ułatwieniem procesu prywatyzacji.
Programy PHARE 1998 i 1999 z bardzo wyraźnym podkreśleniem zagadnień związanych z integracją i opartych na Narodowej Strategii Przygotowania do Członkostwa w UE są w sposób naturalny spójne z programem SAPARD, ukierunkowanym na kwestie związane z wejściem do UE. Szczególnie dotyczy to następujących projektów:
Przygotowanie do wdrożenia WPR;
Wzmocnienie standardów weterynaryjnych;
Poprawa standardów higieny w wybranych zakładach przetwórstwa mleka;
Specjalny Program Przygotowawczy dla funduszy strukturalnych UE (SPP);
Przygotowanie systemów rejestracji ziemi i zwierząt (dla systemu IACS).
Co prawda w momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej program Phare został zastąpiony przez fundusze strukturalne, niemniej do roku 2006 będą nadal realizowane projekty, które zostały zaakceptowane przez Komisję Europejską przed terminem przystąpienia Polski do UE.
ISPA
ISPA (ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) jest jednym z pomocnych programów Unii Europejskiej, mającym na celu wsparcie krajów kandydujących w zakresie spójności poprzez dofinansowanie dużych projektów inwestycyjnych w sektorze środowiska i transportu. Wsparcie finansowe funduszu ISPA obejmuje w szczególności:
• Obszar środowiska: wspieranie przedsięwzięć krajów kandydujących w dostosowaniu się do unijnego prawa ochrony środowiska oraz celów „Partnerstwa dla Członkostwa”,
• Obszar transportu: wspieranie w budowie połączeń sieci krajowej z transeuropejską oraz ujednolicenie warunków sieci drogowej.
ISPA pomaga rozwiązywać problemy związane z gospodarką wodno-ściekową i odpadową dla miast będących największymi producentami odpadów i ścieków w Polsce. Funduszu ISPA przedstawia strategię Polski w procesie identyfikacji i wyboru przedsięwzięć, które będą proponowane do wsparcia w takich dziedzinach jak:
Oczyszczanie ścieków i zaopatrzenie w wodę (poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia),
Ochrona powietrza (poprawa jakości powietrza),
Gospodarka odpadami (racjonalizacja gospodarki odpadami),
Inne (ochrona powierzchni ziemi, zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego).
ISPA ułatwiać ma realizację zadań wskazanych w dokumentach opracowanych przez instytucje zarządzające środkami pomocowymi UE. Są to:
Partnerstwo dla Członkostwa
Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej .
Strategia Wykorzystania Funduszu ISPA
Przykłady działalności ISPA:
W 2000 roku przyznano dotacje z Fundacji Unii Europejskiej ISPA w wysokości 15 milionów euro na budowę Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Łężycy.
W 2003 roku przyznano dotacje z Programu ISPA w wysokości ok. 27 milionów euro na rozbudowę eksploatowanego przez Spółkę PEWNIK systemu wodno-kanalizacyjnego w obrębie miasta Gdyni, Wejherowa, Redy oraz gmin Wejherowa, Kosakowa i Pucka.
Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej fundusz ISPA zakończył swoje funkcjonowanie. Od 1 maja 2004 roku beneficjentami funduszu ISPA są tylko 4 kraje, które przygotowują się do wejścia w struktury Unii Europejskiej. Są to Bułgaria, Rumunia, Chorwacja oraz Turcja.
W Polsce w miejsce funduszu ISPA pojawił się Fundusz Spójności, który przejął zobowiązania płatnicze swojego poprzednika. Zasady funkcjonowania obu funduszy są bardzo podobne.
Podsumowanie
Wszystkie trzy Programy Unii Europejskiej – SAPARD, PHARE i ISPA maja za zadanie przygotować kandydujące państwa do obowiązujących norm unijnych. W ramach tych trzech instrumentów, corocznie przekazywane jest łącznie 3mld euro: PHARE (1,5 mld Euro), ISPA (1mld Euro) i SAPARD (0,5 mld Euro).
Każda z tych fundacji specjalizuje się w innych kierunkach. SAPARD zapewniać ma pomoc dla rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, ISPA pomagać będzie w finansowaniu inwestycji służących ochronie środowiska i rozwojowi transportu, natomiast celem PHARE jest udzielanie pomocy państwom kandydującym w dostosowaniu przemysłu i głównych części infrastruktury do standardów wspólnotowych.
Wnioski z wdrażania programów PHARE są istotne dla przygotowania i wdrażania programu SAPARD. Program PHARE udowodnił wielokrotnie, że sukces zależy od właściwego przygotowania i wdrożenia projektu. Stąd też SAPARD podkreśla te aspekty poprzez realizację szkoleń i systemu pomocy technicznej, zarówno dla beneficjentów jak i instytucji i organizacji wdrażających.
Słowniczek
*Acquis communautaire (fr. "dorobek wspólnotowy") - dorobek prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, obejmujący wszystkie traktaty założycielskie i akcesyjne oraz umowy międzynarodowe je zmieniające (tzw. prawo pierwotne), przepisy wydawane na ich podstawie przez organy Wspólnot (prawo wtórne), umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty i Unię Europejską, orzecznictwo sądów europejskich, a także deklaracje i rezolucje. Obowiązkiem każdego państwa wstępującego do Unii Europejskiej jest wprowadzenie acquis communautaire do własnego systemu prawnego.
Bibliografia:
Internet
- www.google.pl
- www.armir.gov.pl
- www.wikipedia.org
- www.mf.gov.pl
- www.bhp.pl
- www.gazeta.pl
- www.rzeczpospolita.pl/
- www.wprost.pl/
- www.encyklopedia.pwn.pl