Społeczno – ekonomiczne przemiany na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku.
Na stan rozwoju gospodarki ziem polskich rzutowało ich perfekcyjne położenie oraz powolne wrastanie w organizmy gospodarcze państw zaborczych. Dotyczyło to zwłaszcza handlu i powiązań handlowych oraz rynku wewnętrznego i zewnętrznego. Takie były właśnie przyczyny nierówności w rozwoju gospodarczym.
Przyczyny rozwoju miast pod zaborami. ( miasta polskie zawierające największą liczbę ludności ).
Na wszystkich ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku widoczna była rozbudowa miast i następował wzrost liczby ich ludności. W królestwie polskim rozwój miast i wzrost ich zaludnienia wiązał się z rozwojem przemysłu. Najwięcej ludności miały Warszawa i Łódź. Szybkie tempo przyrostu ludności odnotowały w zaborze pruskim- Poznań, Gdańsk i Toruń. W Galicji natomiast przeważały miasta małe i średnie. Największym był Lwów.
Społeczne i gospodarcze skutki uwłaszczenia chłopów na ziemiach polskich.
Uwłaszczenie chłopów zadecydowało o kierunkach przemian społecznych i gospodarczych. Przemiany pouwłaszczeniowe przebiegały z różnym natężeniem. Tylko na Górnym Śląsku zmiany w strukturze społecznej były porównywalne do procesów trwających na zachodzie Europy. Na ziemiach zaboru austriackiego przeobrażenia w strukturze społecznej były spowolnione. Dla chłopów najkorzystniejszy przebieg miało uwłaszczenie w Królestwie Polskim. Reformy pouwłaszczeniowe zasadniczo nie naruszyły interesów właścicieli. Otrzymali oni odszkodowania za utracone ziemie. Dostosowano produkcje rolną do potrzeb gospodarki wolnorynkowej. Zmieniono profil produkcji i zapewniono tanią siłę roboczą.
Wzrost liczby robotników.
Wzrosła liczba robotników przez uprzemysłowienie ziem polskich, które wpłynęło na przemiany społeczne w mieści.
Rola burżuazji obcego pochodzenia w gospodarce polskiej.
Burżuazja obcego pochodzenia była właścicielami fabryk, banków i hurtowni. Niektórzy przedstawiciele angażowali się w budowę i eksploatację koleji , czerpiąc z tej inwestycji ogromne zyski.
Przyczyny emigracji Polaków.
Polacy emigrowali za granice. Ich celem były między innymi zarobki. Było to spowodowane przeludnieniem wsi i ciężkimi warunkami bytowania w mieści a także prześladowaniami ze strony zaborców. Emigranci wyjeżdżali głównie do Niemiec, Francji, Belgii ale także do Ameryki Północnej ( Kanada i Stany Zjednoczone ) oraz Ameryki Południowej ( Brazylia i Argentyna ).