Porównanie tańca w "Dziadach" cz. III i "Panu Tadeuszu".

Porównaj sposób ujęcia tańca w III części "Dziadów" i w "Panu Tadeuszu" Mickiewicza. Wyjaśnij jego metaforyczny sens.

Jeden z najwybitniejszych polskich poetow dobry romantyzmu – Adam Mickiewicz jest autorem wielu niekwestionowanych dzieł. Do jego dobytku literackiego zaliczamy m.in. ” Dziady” częśc III, którą napisał w Dreźnie w 1832 roku oraz „Pana adeusza” wydanego w 1834 roku w Paryżu. Oba utwory zostały napisane przez poetę na Wielkiej Emigracji i okrzyknięte najwybitniejszymi utworami epoki. Ich metaforyczny sens oraz uniwersalna wymowa niosąca idee narodowo- wyzwoleńcze i niepodległościowe, zostały przez Mickiewicza ukryte pod wieloma symbolami. Jednym z nich jest taniec – rodzaj zabawy, która towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. Już w okresie paleolitu jednym z rytualnych obrzędów był właśnie taniec, w średniowieczu słynne „danse macabre”, czyli taniec śmierci, stał się symbolem epoki. Współcześnie taniec jest głównie wyrazem radości, chociaż Mickiewicz udowadnia, ze tanieć może być również siłą jednoczącą ludzi, bądź też upustem dla negatywnych emocji, takicj jak bunt czy gniew, czego dowodzi w prezentowanych utworach.

III część „Dziadów” to dramat romantyczny, którego kompozycja opiera się przede wszystkim na dychotomii świata przedstawionego. Mickiewicz kontrastuje ze sobą wiele ważnych elementów, m.in. sceny realistyczne ze scenami wizyjno – symbolicznymi, czy choćby koncepcję walki zbrojnej z mesjanizmem. Z podobnym podziałem mamy ró1)nież do czynienia w scenie VIII utworu, a dokładniej z balu u Senatora Novosilcowa. W Tm fragmencie Mickiewicz kontrastuję dobro, którego symbolem jest strona prawa, ze złem prezentowanym przez stronę lewą. Reprezentantami strony prawej są m.in. starzy Polacy, młodzi patrioci i Starosta. Są oni pełni pogardy i gniewu wobec zdrajców za wyrządzone krzywdy narodowi polskiemu. Do strony lewej natomiast należą: Senator, Bajkov, Polacy - zdrajcy i Rosjanie. Są to głównie służalcy cara i karierowicze, wyznający kult pieniądza. W ten sposób Mickiewicz przeciwstawia również zdradę i okrucieństwo prześladowców z patriotyzmem Polaków. Dzięki zastosowaniu takiego dualizmu, autor uzyskuje obiektywną ocenę narodu polskiego oraz wyjaśnia złożone stosunki polsko – rosyjskie, które zostały zobrazowane właśnie w scenie VIII. Na początku fragmentu mamy do czynienia z komentarzem strony prawej na tem at tańca samego senatora Nowosilcova, który bawiąc się samotnie, wije się, łasi i „skacze jak Ryś w klatce”. Porównując go do zwierzęcia, wyrażają negatywny stosunek do jego osoby. Mówią o nim w sposób zawistny i gniewny, złorzeczą mu, choć w bezpośrednm kontakcie są nadzwyczaj życzliwi i uprzejmi, co jest wynikiem ich strachu i lęku wobec potężnej władzy cara. Senator jest dla nich symbolem okrucieństwa, zbrodniarzem, który umoczył ręce w krwi Polaków. Uważają go również za człowieka fałszywego i obłudnego, który bez skrupułów potrafi mordować niewinnych ludzi, po czym bawić się i upijać na balu. Jest on więc nieczuły wobec ludzkiego cierpienia, jest karierowiczem, będącym zdolnym do wszystkiego dla uzyskania aprobaty cara. Prawa strona krytykuje także towarzyszy Senatora – Student porównuje Bajkowa do ropuchy. Szydzi z niego, gardzi jego osobą, wyraża się ironicznie i używa dosadnego słownictwa, aby wyrazić swój negatywny stosunek. W przeciwieństwie do lewej strony, Polacy - patrioci nie tańczą – są oni obecni na tym balu wbrew sobie, pogrążają się w cierpieniu własnego narodu. Są pełni godności, gniewu i chęci zemsty na oprawcach. Porozumiewają się jedynie w języku polskim, w przeciwieństwie do swoich przeciwników, rozmawiających niekiedy po francusku, co jest dowodem na kosmopolityzm lewej strony. Jej reprezentanci, czyli zdrajcy i carscy urzędnicy, doskonale zdają sobie sprawę z okrucieństwa cara i nienawiści Polaków wobec zdrajców, ale nie przejmują się tym i usprawiedliwiają Senatora: chwalą doskonale wydane przyjęcie, wnętrze domu, muzykę, przepych i świetność. Widząc, iż Senator tańczy samotnie, pragną nawet dotrzymać mu towarzystwa. Podlizują się mu, gdyż to on ma władzę. W celu uzyskania jego uznania, zniżają się do granicy służalstwa, są skłonni do spełnienia każdego życzenia Senatora, a nawet prześcigają się w usługiwaniu nowosilcowi. Przykładem może bć zachowanie Gubernatora i Gubernatorowej, którzy słyszeli, iż Senatorowi spodobała się żona, a w szczególności córka Starosty. Pospiesznie i natrętnie zaczynają więc napastować Starostę, zadają mu dociekliwe pytania i sugerują, iż powinien był przyprowadzić na bal córkę, gdyż „Senator potrzebuje dam”. Starosta nie jest jednak zainteresowany znajomością z carskimi służalcami, odpowiada kró™ko, zwięźle i ironicznie. Nie dba o władzę, urząd i pieniądze, brzydzi się okrucieństwem Senatora i zbywa swoich stręczycieli. Nie chcę, aby jego córka trafiła w ręce tyrana, dlatego nie przyprowadził jej na bal. Zupełnym przeciwieństwem jest natomiast Sowietnikowa, należąca do strony lewej, która próbuje zeswatać włąsną córkę z Novosilowem , aby uzyskać jego przychylnośc. Reprezentanci lewej strony są więc głównie pochlebcami, służalcami i interesownymi karierowiczami. W ich szeregach panuje jednak wewnętrzna zawiść i zazdrość. Próbuąj wyeliminować siebie wzajemnie z walki o uznanie. Dobierają sobie towarzystwo w zależności od urzędu, gdyż nie przystoi nawet konwersowa z gorszymi od siebie, stąd też sowietnik z pogardą odnosi się do kolleskiego regestratora. Reprezentanci lewej strony nie działają więc wspólnie, są silnei podzieleni, a każdy z nich kieruje się tylko własnym interesem. Są to bowiem ludzie wyzbyci zasad moralnych, gotowi przyjąć rolę pospolitych stręczycieli, tylko po to, żeby przypodobać się Senatorowi i zdobyć z tego nie małe korzyści. Mickiewicz krytykuje, potępia i ośmiesza służalców cara posługując się ostrą satyrą, dosadnym słownictwem i ironią. Wykorzystuje również wiele negatywnych porównań,którym nadaje groteskowy charakter, aby wyrazić swoją pogardę wobec tchóchrzliwych oportunistów, jakimi są reprezentanci lewej strony. Poeta używa również potocznego i dosłownego języka, miesza tragizm z komizmem i posługuje się krótkimi, urwanymi zdaniami, które obrazują ruch i oddają rytm. Taniec w VIII scenie „ Dziadów” jest więc symbolem podziału społeczeństwa polskiego na patriotów i zdrajców , skłócenia między tymi dwiema grupami oraz metaforą uległości i dwulicowości tych Polaków, którzy zdradzili swoją ojczyznę.

„Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa jest z kolei utworem, w którym został zawarty obraz polskiej wsi, szlachty i ojczyzny. Jest on z pewnością wyidealizowany, pełen harmonii i swojskości. Soplicowo, czyli miejsce rozgrywającej się akcji, to centrum polskości, oaza spokoju i kraina arkadyjska. Mieszkający tam ludzie, żyją zgodnei z rytmem natury, w poszanowaniu polskiej kultury, historii i tradycji. Wszelkie zwyczaje i obyczaje Mickiewicz udokumentował w swoim dziele, gdyż były one bliskie jego sercu, pragnął ocalić je od zapomnienia, gdyż czuł się odpowiedzialny za polską kulturę. Stą d też obraz tradycji w „PANU TADEUSZU” ma charakter pochwalny, symbolizuje ład i porządek i jest ściśle powiązany z historią. Jednym ze zwyczajów narodowych, odnajdujących poszanowanie w ludzie Soplicowa jest tradycyjny polski taniec narodowy, wywodzących się z obrzędów ludowych, a rozpowszechniony w XVIII i XIX wieku – polonez. Został on przywołany w księdze XII utworu Pt. „Kochajmy się!”, po słynnym koncercie Jankiela. Wodzirejem tańca został Podkomorzy – dostojny, godny szlachcic, pełen majestatu i powagi. Jest on symbolem odchodzącej kultury szlacheckiej, stąd też został nazwany „ostatnim, który tak poloneza wodzi”. Podkomorzy to również wzór do naśladowania dla przyszłego pokolenia, obrońca i kontynuator staropolskiej tradycji, znający dobre maniery, chwalący grzeczność i kulturę osobistą. Posiada typowe przymioty dla starodawnego szlachcica – sarmaty: ma długie wąsy, nosi błyszczącą szablę, charakterystyczny kontusz i konfederatkę z piórami. Zna również dawne zwyczaje, z grzecznością kłania się i podaję rękę swojej partnerce - Zosi zapraszając ją do tańca. Stają na pierwszej parze, tańczą krokiem powolnym. Podkomorzy wykazuje w tańcu swoje umiejętności – porusza się zwinnie, lekko i dumnie. Dla zabawy próbuje zmylić pozostałe pary: wymyśla nowe figur, zmienia szyk, przystaje i odmienia drogę. Rzuca tym samym wyzwanie dla pozostałych tancerzy, ale nikt nie dorównuje mu kroku. Do tańca przyłączają się inni goście, tworzy się kolorowy korowód, porównany przez autor do węża: jest tak samo barwny, wije się i zakręca. W zabawie biorą udział wszyscy, ci którzy nie tańczą, nagradzają pozostałych oklaskami. Zabawa jest więc radosna i huczna. Pogodny nastrój poeta tworzy również poprzez zastosowanie szeregu błyszczących, jasnych i różnorodnych barw, którę nadają swojskości i ciepła tmosfrze. Wszystkie oczy skierowane są ku młodej Zosi, tańczącej obok Podkomorzego, któ®a lśni pośród wszystkich dam.. Jej sukienka jest koloru zielonego, a we wosy ma wplątany wienieć z kwiatów, dzięki czemu Zosia idealnie komponuje się z harmonijną naturą, Porusza się lekko i zgrabnie, została nawet przyrównana do anioła, stając się symbolem niewiności i dobroci. Zosia jest również utożsamieniem nowego, młodego pokolenia, niosącego nadzieję na lepszą przyszłość. To własnie z jej powodu, Jedyną osobą, która się nie bawi, nie słucha muzyki i nei tańczy jest zasmucony Sak Dobrzyński, szlachcic zazdrosny o Zosię, w której jest od dawna zakochany. Wspomna każdą drobną i miłą chwilę związaną z ukochaną: przynosił jej kwiaty i drobne podarunki, zakradał się, aby zobaczyć ją w oknie. Niewinna Zosia odrzuciłą jednak jego względy i uciekałą przed nim. Zrezygnowany kapral opuszcza radosnych gośći i odnajduje przyjemność w grze w karty z wartownikami obozu. Mickiewicz do zobrazowania harmonijnego i radosnego tańca, posłużył się licznymi epitatmi, które uplastyczniają obraz, porównaniami, które go uatrakcyjniają, a nawet sakralizacja. Zastosował także porównanie homeryckie, które nadaje fragmentowi patosu i podniosłego charakteru. Obraz jest więc realistyczny, harmonijny, a jednocześnie dynamiczny, dzięki wyliczeniom i wykrzyknieniom. Taniec w tym fragmencie sta się symbolem nie tylko staropolskiej tradycji, na której straży stal Mickiewicz, ale również zapowiedzią nowych czasów, nadzieją na lepszą przyszłość, symbolem zgody i jedności narodowej. Lud Soplicowa odzyskując niepodległość, tanecznym i radosnym krokiem przechodzi do nowej epoki. Polonez jest również podsumowaniem wydarzeń historycznych, jakie opisał Mickiewicz w „Panu Tadeuszu”, uwieńczeniem wolności i zwycięstwa.

Wykorzystany motyw tańca w obu utworach ma znaczenie w ich wymowie ideowej, jednak kryje w sobie zupełnie różną symbolikę. W III części „Dziadów” taniec jest metaforą podziału polskiego społeczeństwa i złożonych stosunków polsko – rosyjskich. Taki obraz Mickiewicz uzyskał poprzez zastosowanie dychotomii, która dzieli lud na stronę prawą, symbolizującą dobro i stronę lewą, reprezentującą zło. W ten sposób autor podzielił społeczeństwo na patriotów i zdrajców – służalców cara. Taniec jest więc symbolem skłócenia, podziału, natomiast w „Panu Tadeuszu” jest metaforą pojednania i zwycięstwa. Podkomorzy i Zosia, czyli para prowadząca poloneza, są symbolami dawnego i młodego pokolenia, przez co Mickiewicz obrazuje przejście z jednej epoki do drugiej, a jednocześnie wyraża nadzieję na lepszą przyszłość. Taniec ludu Soplicowa jest także podsumowaniem wydarzeń historycznych, w tym przede wszystkim odzyskania niepodległości, a także symbolem narodowej tradycji. W obu utworach odmienn jest również nastrój i język: w „Dziadach” przeważa ponurość i groteska, a zastosowany jęzk jest dosadny, potoczny i ironiczny. W „Panu Tadeuszu” natomiast Mickiewicz uzyskał nastrój pogodny i radosny, dzięki zastosowaniu barwnych kolorów, wyszukanych epitetów, wykrzyknień i uatrakcyjniających porównań. Język epopeji jest z kolei pełen patosu i powagi. „Dziady” i „Pan Tadeusz” różnią się więc stylem, symboliką i strukturą sytuacji dramatycznej. Te dwa utwory łączy jedynie zastosowanie motywu tańca, który ma duże znaczenie w wymowie ideowej obydwu wybitnych dzie Mickiewicza.