Słownik pojęć UE

Słowniczek z zakresu Polityki Strukturalnej

Acquis communautaire – (Dorobek prawny WE) – całokształt dorobku prawnego WE, na który składają się wszelkie postanowienia traktatowe oraz prawo wtórne, stanowione przez właściwe instytucje Unii Europejskiej. Prawo wtórne tworzą rozporządzenia zawierające normy
o charakterze ogólnym, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie oraz inne akty organów UE, a także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskie. Prawo traktatowe ma charakter prawa międzynarodowego publicznego i wszelkie inne akty prawa wspólnotowego muszą być z nimi zgodne, w przeciwnym razie prawo wtórne jest nieważne. W skład dorobku prawnego Wspólnoty wchodzą także umowy międzynarodowe zawarte pomiędzy państwami członkowskimi UE a innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

Analiza SWOT – (SWOT analysis) – metoda pozwalająca przeanalizować atuty i słabości regionu / przedsiębiorstwa / sektora /gospodarki wobec szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie. Skrót SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: strenghts (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats (zagrożenia).


Budżet Unii Europejskiej – plan dochodów i wydatków UE sporządzany na okresy roczne, a także na okresy programowania. Na dochody budżetu UE składają się z tradycyjnych środków własnych (opłaty rolne oraz cła), środek własny obliczony na podstawie VAT oraz środek własny obliczony na bazie dochodu narodowego brutto (DNB).

Cele polityki strukturalnej UE – (EU structural policy objective) – cele służące osiągnięciu spójności społeczno – gospodarczej UE. Liczba
i definicja celów polityki strukturalnej ulegają zmianom w kolejnych okresach budżetowych. Celem Wspólnoty na lata 2000 – 2006 jest wzrost spójności społeczno – gospodarczej w odniesieniu do obecnej sytuacji.

Dokumenty operacyjne – dokumenty w postaci programów operacyjnych lub planów rozwoju, opracowane dla potrzeb wydatkowania środków wstępnie przyznanych (alokowanych) danemu obszarowi lub sektorowi przez Komisję Europejską w ramach Funduszy Strukturalnych i towarzyszących im środków krajowych.

Działanie – instrument pomocy wdrażający priorytet operacyjny
w ramach programu operacyjnego, o odrębnym przeznaczeniu i zasad ich realizacji; grupa projektów realizujący ten sam cel w ramach priorytetu programu operacyjnego.

Europejski Fundusz Inwestycyjny – EFI – powstał w 1994 roku jako spółka typu joint-venture z trzema udziałowcami: Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, Komisją Europejską oraz instytucjami finansowymi. Głównym zadaniem jest wspieranie i tworzenie wzrostu małych
i średnich przedsiębiorstw (MSP) poprzez instrumenty ryzyka kapitałowego i gwarancje używając własnych funduszy jak również środków powierzonych w ramach mandatów EBI i UE.

Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich – fundusz zaproponowany przez Komisję Europejską w ramach aktualnie prowadzonej debaty w sprawie kształtu polityki strukturalnej UE
w latach 2007 –2013, którego celem będzie wspieranie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – EFRR – fundusz wchodzący w skład Funduszy Strukturalnych, którego zadaniem jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do UE. Współfinansuje on realizację Celów 1 i 2 Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej.

Europejski Fundusz Społeczny – EFS – jeden z Funduszy Strukturalnych, który służy osiągnięciu spójności gospodarczej
i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia w UE poprzez finansowanie działań w ramach pięciu obszarów wsparcia:
a. aktywna polityka rynku pracy,
b. przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego,
c. kształcenie ustawiczne,
d. adaptacyjność i rozwój przedsiębiorczości,
e. wyrównanie szans kobiet na rynku pracy.
Fundusz współfinansuje realizację Celu 3 na całym obszarze UE, wspiera również Cele 1 i 2.


Fundusz Spójności – instrument ekonomiczno – polityczny Komisji Europejskiej, nienależący do Funduszy Strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw, a nie regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska
o dużym obszarze oddziaływania.

Fundusze Przedakcesyjne – środki bezzwrotnej pomocy finansowej udzielanej przez Unię Europejską krajom kandydującym. Ich najważniejszym zadaniem było przygotowanie tych krajów do członkostwa w UE oraz pomoc w wyrównaniu różnic gospodarczych. Do instrumentów tych zaliczone zostały: Phare, ISPA, SAPARD.

Fundusze Strukturalne – fundusze tworzone w budżecie WE – EFRR, EFS, Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa, umożliwiające pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich drogą interwencji w kluczowych sektorach i regionach.

INTERREG – inicjatywa WE w zakresie wspierania współpracy przygranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej, służąca wzmacnianiu harmonijnego rozwoju całego obszaru Wspólnoty.
W ramach tej inicjatywy realizowane są trzy komponenty:
a. Komponent A – współpraca przygraniczna
b. Komponent B – współpraca transnarodowa
c. Komponent C – współpraca międzyregionalna


ISPA – Instrument Przedakcesyjny Polityki Strukturalnej – instrument finansowy w ramach Funduszy Przedakcesyjnych, wspierający 10 krajów Europy Środkowo – Wschodniej przygotowujących się do akcesji do WE. Wzorowany na Funduszu Spójności, przeznaczony dla dużych projektów inwestycyjnych.

Komitet Monitorujący – podmiot powołany przez kraj beneficjenta dla celów oceny i nadzorowania danego programu operacyjnego. Jego zadanie to zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów, akceptowanie uzupełnienia programu, okresowe badanie postępu w zakresie osiągnięcia szczegółowych celów określonych w programie
i uzupełnieniu programu.

Komitet Regionów – ciało doradcze i opiniotwórcze UE. Wyraża opinie
z własnej inicjatywy na wniosek Rady UE lub Komisji Europejskiej. Składa się z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych władz samorządowych państw członkowskich UE powołanych na cztery lata przez Radę UE.

Komitet Sterujący – ciało opiniujące, które rekomenduje instytucji zarządzającej, instytucji pośredniczącej, zarządom województw albo właściwym ministrom listy projektów zgodnie z zasadami wyboru projektów.

Panel Ekspertów – ciało instytucjonalne złożone z niezależnych ekspertów specjalizujących się w dziedzinie będącej przedmiotem ewaluacji, którzy w oparciu o przedłożone dokumenty i dane oceniają efekty programu operacyjnego lub projektu w kontekście określonych kryteriów ewaluacyjnych.
Phare – Program pomocy w przebudowie gospodarczej państw Europy Środkowej i Wschodniej – początkowo program wspierał przemiany gospodarcze i społeczne w Polsce i na Węgrzech. Szczególny nacisk kładziono na rozwój sektora prywatnego. W miarę upływu lat program rozrastał się zwiększając obszar swojego działania zarówno kompetencyjnie jak i terytorialnie. Z pomocy korzystało 10 państw wówczas kandydujących (Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria, Słowenia) oraz trzy państwa niekandydujące (Albania, Macedonia, Bośnia i Hercegowina).

Phare CBC – Współpraca transgraniczna (Cross Border Cooperation) – program współpracy przygranicznej służący finansowaniu projektów, głównie inwestycyjnych, sytuowanych na granicach krajów z państwami członkowskimi UE. W Polsce w ramach Phare CBC realizowane są programy: Phare CBC Polska – Niemcy, Polska – Czechy, Polska – Słowacja oraz Polska – Region Morza Bałtyckiego. Najwięcej środków – średnio ok. 44 min euro, alokowanych jest na program Phare Polska – Niemcy.

Program Operacyjny (Operational Programme) – dokument realizowany w ramach polityki strukturalnej państwa, przyjęty przez Radę Ministrów i Komisję Europejską, służący wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty, składający się z zestawienia priorytetów oraz wieloletnich działań, które mogą być wdrażane poprzez jeden lub kilka funduszy strukturalnych, jeden lub kilka innych dostępnych instrumentów finansowych oraz Europejski Bank Inwestycyjny.


Projekt bliźniaczy (Twinning Project) – współpraca dwustronna
w danej dziedzinie, będącej przedmiotem projektu, pomiędzy administracją krajów UE, także pomiędzy krajami kandydującymi
a krajami członkowskimi. Obecnie w Polsce celem takich działań jest wzmocnienie polskich struktur instytucjonalnych dla dobrego
i efektywnego zarządzania Funduszami Strukturalnymi UE oraz utworzenia odpowiednich instrumentów umożliwiających ich skuteczne koordynowanie i wdrażanie.

Raport końcowy/Sprawozdanie końcowe – raport dotyczący wdrażania pomocy, który powinien być przedłożony w ciągu sześciu miesięcy od ostatniej płatności dokonanej przez instytucję płatniczą, zawierający informacje nt. postępu osiągniętego w odniesieniu do spójności gospodarczej i społecznej oraz wkładu Funduszy Strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innych instrumentów finansowych w tym zakresie.