Matka Boska w polskiej liryce średniowiecznej. Dokonaj porównania wizerunków w "Bogurodzicy" i "Lamencie świętokrzyskim"

Postać Matki Bożej w średniowieczu była bardzo ważna. W związku z ogromnym zainteresowaniem sprawami religijnymi, Maryja stanowiła istotne ogniwo w relacjach między Bogiem a człowiekiem – pełniła rolę pośrednika w modlitwach i prośbach kierowanych do Najwyższego Ojca. Utwory „Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski” bardzo dobrze pokazują wyobrażenie Matki Boskiej w oczach ludzi średniowiecza.
„Bogurodzica” to najpiękniejsza pieśń polska z okresu średniowiecza. Jak dużą rolę pełniła w społeczeństwie, świadczy jej uniwersalność i powszechność – była pieśnią kościelną, hymnem rycerskim oraz, przez długi czas, narodowym hymnem polski. O przymiotach Maryi i jej roli w społeczeństwie mówi szczególnie pierwsza strofa „Bogurodzicy”. Podmiot zwraca się do Najświętszej Panny, aby wysłuchała próśb i była pośrednikiem pomiędzy Bogiem a człowiekiem, by wstawiła się za ludźmi u swojego Syna. Podkreśla również, jak ważną osobą jest Maryja – została ona wybrana przez Boga spośród wszystkich kobiet. Matka Boska, wysławiona przez Ojca, stanowi wzór, a jednocześnie jest niepojętą tajemnicą. Podmiot podkreśla jej niezwykłość poprzez antytezy: ma Syna-Boga, mimo to pozostaje dziewicą, jej pierworodny jest dla niej jednocześnie Panem.
„Lament świętokrzyski”, czyli „Posłuchajcie, bracia miła”, jest najpiękniejszą polską pieśnią nawiązującą do kultu maryjnego. Podmiotem w tym utworze jest Maryja, jako zrozpaczona matka, której odebrano jedynego syna. Zwraca się ona ze swoimi uczuciami do wielu osób, co pokazuje desperację, usilną chęć powiedzenia komuś swojego cierpienia i szukanie sprawiedliwości. W pierwszej kolejności Maryja przemawia do gromady ludzi i mówi o uczuciach zmartwionej matki. Wzbudza ona współczucie u wszystkich poprzez odwołanie się do przeszłości, z której wydarzenia oddziałują na nią bardzo silnie, czuje się, jakby przeżywała to jeszcze raz (preasens historicum). Matka Boża skarży się, że cierpi nieopisanie, gdy musi oglądać mękę własnego, a co najważniejsze – niewinnego, syna. Potem Maryja zwraca się do Jezusa – prosi go, a by oddał jej część swojego ciężaru, uważa, że tak jak mu służyła dawniej, tak pomoże mu i teraz. Matka tym bardziej cierpi, gdy ma świadomość, że jest tak blisko, a jednak nie może pomóc, prosi go o ostatnie słowa pożegnania. Ma świadomość, że Jezus musi umrzeć, ale zawsze będzie go kochać i pamiętać o nim, jak o swoim synu, o czym świadczy to, że zwraca się do niego jak do małego dziecka. Maryja kieruje także swoje słowa do Archanioła Gabriela, któremu mówi, że czuje się oszukana, bo przecież jako Matka Boga powinna dostępować zaszczytów, być szczęśliwa, a jest wyniszczona przez smutek i żal. W następnej kolejności apeluje do matek, by modliły się, żeby nigdy nie musiały oglądać bólu i śmierci własnych dzieci, tak jak ona musiała. Na końcu jeszcze raz wzywa swojego syna i przypomina mu, że jest on jedyny i nigdy nie będzie mieć innego dziecka.
Matka Boska w średniowieczu przedstawiana jest pod wieloma postaciami i w różnych rolach. Po pierwsze jest ważnym pośrednikiem, do którego ludzie modlą się, aby wysłuchała próśb. Ma ona wstawiać się za potrzebującymi u swojego Syna, żeby życzenia zostały spełnione. Po drugie, Maryja jest poetycko przedstawiana jako symbol matki cierpiącej (Mater Dolorosa) i matki rodzicielki. Uosabia głęboką miłość między rodzicem a dzieckiem, gdzie matka głęboko przeżywa krzywe syna i zarazem w żaden sposób nie może ulżyć mi w cierpieniu. Te motywy, bardzo powszechne w średniowieczu, pojawiają się także w innych działach – w malarstwie, rzeźbie.

ocena wg kryteriów nowej matury i klucza:
treść 16/25
kompozycja 5/5
styl 3/5
szyk 12/12
zapis 2/3

ocena: db (38/50)