Makroekonomia WSZ
Zasada egalitaryzmu ( równości )
-każdemu po równo ,bo wszyscy mają jednakowe potrzeby, zdolności itp.
1 Metoda rynkowa –jeśli masz pieniądze to wytworzyła gospodarka.
Człowiek nie ma pieniądza, bo gospodarka jest ułomna, bezrobocie
2 Zasada pośrednia –socjalna gospodarka rynkowa ( model polityki gospodarczej ).
Podmioty są równe i wolne. One stanowią podstawę rozwoju
gospodarczego. Zasada w której dominuje rynek gdzie panuje wolność, najważniejsza
jest rodzina, jednostka.
Państwo cywilizowane przyjmuje zasadę pośrednią.
A. Smith był przedstawicielem szkoły klasycznej.
Tezy szkoły klasycznej:
-płace i ceny są zmienne. Ta zmienność powoduje że rynki się oczyszczają .One informują producentów o efektywności produkcji.
-Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę. Koncepcja państwa „stróża nocnego” państwo ma zapewnić oświatę ,ma utrzymać policję ,mieć do dyspozycji sprawiedliwość ,ma zapewnić ład i porządek, nie powinno mieć jednak funkcji gospodarczych.
Ferdynand Lassalle –wprowadził termin „państwo stróż nocny” ,stworzył pierwszą partię socjalistyczną .
John Maynard Keynes ( ekonomia popytu ) –uznał, że tezy wyłożone przez Smitha są fałszywe. Swoją naukę nazywał rewolucją Keynesa . W jego doktrynie pojawiły się tezy:
-płace i ceny są sztywne, jeśli się zmieniają to bardzo niewiele i w długim okresie
-równowagę w gospodarce można osiągnąć przy niepełnym wykorzystaniu zasobów tzn. może być równowaga między popytem a podażą nawet w warunkach bezrobocia.
-O wielkości produktu krajowego brutto decydują wydatki ( popyt )
-Państwo powinno interweniować w gospodarkę. Nie może być „stróżem nocnym”. Musi być aktywne w życiu gospodarczym i społecznym.
W 1980 r. Pojawiła się nowa koncepcja polityki gospodarczej .Sięgnięto do źródeł ekonomii klasycznej .
Pojawiła się więc ekonomia podaży > poszukuje motywów leżących u podstaw aktywności gospodarczej .Producenta interesuje wysokość podatku jaką ma zapłacić.
Od 1982 r. Efekt wydatków był efektem pozytywnym ,rozpoczął się okres prosperity gospodarczej .
Metodą pomocną do dokonywania wyrobów produkcyjnych gospodarki
Rys 1
przypomnienie
ekonomi pozytywnej
i normatywnej
-pkt. A,B,C,D,E,.> świadczą o efektywności gospodarczej.
Efektywność tę nazywa się efektywnością w sensie PARETO > niemożliwe jest zwiększenie produkcji jednego towaru ( y ) bez jednoczesnego zmniejszenia produkcji drugiego towaru ( x ).
-pkt. F – pkt. Nieefektywności gospodarczej . Są wolne zasoby ( ziemia ,praca ,kapitał ) i tym samym można zwiększyć jednocześnie produkcję obu dóbr.
Gospodarka nieefektywna jest wtedy gdy występuje bezrobocie, kryzys gospodarczy ( niższy poziom produkcji ). Przyczyną jest istnienie monopoli w gospodarce ( np. digopol ) konkurencji niedoskonałej . Przyczyną jest też zła organizacja gospodarki , złe metody zarządzania gospodarką (niepełne wykorzystanie zasobów ).
-pkt. G –pkt. W danej chwili nieosiągalny.
MAKROEKONOMIA – nauka zajmująca się całością gospodarki
Cele ;
1. Problem wielkości produkcji krajowej.
2. Problem związany z zatrudnieniem.
3. Problem stabilności cen – inflacja.
4. Stosunki gospodarcze za granicą . Import i eksport, kursy walut.
NARZĘDZIA MAKROEKONOMII:
a)polityka fiskalna ( budżetowa ) obejmuje wydatki publiczne, podatki system .
b)polityka monetarna ( pieniężna ) –dbałość o niski poziom inflacji i dokonuje
się to poprzez stopy procentowe które są ustalane przez Radę Polityki
Pieniężnej .Polityka ta pozostaje w gestii Banku Centralnego ( NBP ).
c)polityka dochodowa –płace i ceny powinny się swobodnie kształtować a te
mogą tu być zgłaszane pomysły że płace i ceny mają być kontrolowane.
d)polityka handlu zagranicznego i interwencjonalizm w zakresie ustalania
kursów walutowych.
Równowaga ogólna w gospodarce występuje gdy poziom cen ( krzywa ) i krzywa
obojętności konsumenta są ze sobą styczne
rys. 2
Pkt. A > równowaga ogólna w gospodarce. Styczność trzech linii krzywa transformacji produktowej ( w łuk wielkość i rodzaj produkcji ),linia prosta-
poziom cen ( wyznacza równowagę dla firmy ). Cena jest styczna do krzywej
transformacji produktowej )
Równowaga globalna –oznacza ,iż na wszystkie towary usługi i zasoby
występuje równowaga
Równowaga makroekonomiczna –w całej gospodarce zachodzi równość między Zagregowanym popytem i zagregowaną podażą .
Zmienne kształtujące 4 cele makroekonomiczne
*zmienne zewnętrzne ( tzw. egzogeniczne ) –klimat ,wojny, efekt cieplarniany
zanieczyszenie środowiska
*zmienne indywidualne ( endogeniczne ) – poziom zatrudnienia ,poziom cen
wielkość produkcji oraz eksport netto.
*zmienne polityczne – polityka fiskalna, dochodowa monetarna i zagraniczna
polityka gospodarcza.
Popyt zagregowany ( globalny ) –założony ujemy związek między ogólnym poziomem cen oraz całkowitym zasobem dóbr i usług ,które konsumenci przedsiębiorstwa i rząd pragną nabyć w gospodarce w danym okresie przy założeniu cetreris paribus
Rys
C- wydatki konsumpcyjne
J - wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw
G – wydatki rządu
Popyt zagregowany ( globalny )wzrasta lub się obniża > wiąże się to ze zmianą czynników determinujących popyt globalny .
Krzywa globalnego popytu jest nachylona w dół bo zamiany cen wpływają na zamożność społeczeństwa .Gdy poziom cen się obniża ludzie mogą kupić więcej za posiadaną przez siebie gotówkę –mogą nabyć więcej akcji i obligacji oraz innych aktywów pieniężnych .Oznacza to że wzrasta zamożność społeczeństwa.
Zagregowana podaż -jest to wielkość produkcji którą wytworzą i sprzedadzą podmioty gospodarcze przy danych istniejących cenach ,mocy wytwórczej i kosztach
Rys. 4
po przekroczeniu pp kształt
podaży jest inny ( linia wznosząca)
W makroekonomii wyróżnia się podejście krótkookresowe i długookresowe do podaży . W okresie krótkim ceny są stałe gdy gospodarka zbliża się do produktu potencjalnego ceny niewiele wzrastają a po przekroczeniu produktu potencjalnego ceny rosną gwałtownie natomiast produkt niewiele.
Produkt potencjalny ( PP ) ( produkcja potencjalna )-oznacza wielkość produkcji krajowej ,która jest możliwa do osiągnięcia w gospodarce bez wywoływania inflacji
Produkt potencjalny jest to możliwa wielkość produkcji osiągnięta przy istnieniu tzw. naturalnej stopy bezrobocia .
GLOBALNA RÓWNOWAGA
RYS.5
Przesunięcie popytu powoduje że równowagę globalną osiąga się przy wyższym poziomie produktu krajowego ale i wyższym poziomie cen ( czyli w warunkach inflacji ).
Równowaga między AS i AD wyznacza produkt realny ( rzeczywisty ).
Różnica między produktem potencjalnym a produktem realnym nazywa się luką PKB
Rys. 6
PKB -Produkt krajowy Brutto –jest to suma dochodów uzyskanych z zasobów zlokalizowanych na terenie danego państwa niezależnie od tego kto jest właścicielem zasobów.
PNB –Produkt Narodowy Brutto –oznacza dochody z zasobów obywateli danego państwa bez względu na ich lokalizację
Dwie metody liczenia PKB:
*metoda produktu
*metoda kosztowo – dochodowa
*Metoda produktu
Rys. 7
*Metoda kosztowo – dochodowa
Zasoby są oferowane przedsiębiorstwom które przekazują odpowiednie wynagrodzenie do konsumentów. W metodzie kosztowo – dochodowej mamy koszty zakupu i dochody sprzedaży.
RESIDUUM .> część jaka zostaje po odjęciu od przychodów kosztów wytworzenia.
Umieszczenie zysku po stronie kosztów jest po to by PKB liczony obiema metodami był sobie równy.
Przedsiębiorstwa produkują artykuły konsumpcyjne , dobra inwestycyjne oraz produkty kupowane przez rząd i oznacza to że wartość wytworzonych produktów i usług w gospodarce tworzy pojęcie PKB
Dochód osobisty -% (podatek dochodowy ) = podatek rozporządzalny.
Dzieli się to na część konsumowaną i oszczędzaną ( C+O-[ C+S]
Konsum.+ oszczędn
Produkt krajowy realny – oznacza ilość dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych i zakupu rządu .
Produkt nominalny – oznacza bieżącą wartość pieniężną produkcji krajowej
Stosunek produktu nominalnego do realnego jest nazywany ceną produktu krajowego inaczej korektor produktu krajowego lub też deflator produktu krajowego,
Rys 8
Produkt krajowy obejmuje jedynie wartość dóbr finalnych czyli końcowych
Eliminuje się w rachunku PKB dobra pośrednie używane do pośrednie używane do produkcji dóbr finalnych .Odejmuje się wydatki na dobra pośrednie kupowane od innych przedsiębiorstw. Unika się w ten sposób podwójnego liczenia.
Rejestruje się płace renty , dywidendy i zyski tylko raz.
Rys 9
Wartość produktu krajowego wynosi 90
Szczegóły rachunku PKB oznaczają że w skład wlicza się wszystkie produkty finalne nabywane w danym państwie pomniejszone o wartość produktu z importu
Inwestycje oznaczają zmniejszenie wydatków na konsumpcję bieżącą ale służą wzrostowi konsumpcji w przyszłości .
Inwestycje –oznaczają zwiększenie w danej gospodarce w ciągu roku zasobów budynków, maszyn , urządzeń i zapasów.
Można je podzielić na inwestycje :
- brutto, -netto
Inwestycje brutto oznaczają że nie odejmujemy wartości zużytego majątku trwałego czyli nie dokonujemy tzw. odpisów amortyzacyjnych.
Inwestycje netto powstają przez odjęcie od inwestycji brutto amortyzacji .
Rys 10
Inwest –amortyz= inwest. netto
Wydatki inwestycyjne pochodzą w70% z sektora prywatnego czyli sektor prywatny inwestuje głównie.
Łączna suma inwestycji zagranicznych w Polsce wynosi 50 mld. $.
Wielka Brytania rocznie inwestuje za granicą 157 mld. Euro ,Francja 101 mld euro Niemcy 87 mld . euro.
Rys 11.
Produkt krajowy brutto nie obejmuje :
-pracy własnej ( gotowanie , sprzątanie )
-transferów ( jest to określony dochód otrzymywany przez określoną osobę od państwa w zamian za który nie ma świadczenia pracy i usługi ) np. stypendia naukowe ,socjalne, renty ,chorobowe , rodzinne, emerytury, zasiłki socjalne, chorobowe.
-Sferę działalności nielegalnej i niezarejestrowanej
-Straty związane z zanieczyszczeniem środowiska , hałasem które są efektem zewnętrznym w gospodarce.
Dobrobyt ekonomiczny netto jest kategorią makroekonomiczną która uwzglęnia w swoim rachunku np. czas wolny pracowników
-gospodarkę nieformalną
-efekty zewnętrzne wynikające ze skażenia środowiska
Konsumpcja konsumenta
Funkcja konsumpcji przedstawia zależność wydatków konsumpcyjnych w gospodarce od PKB
W zakresie gospodarstwa domowego funkcja konsumpcji oznacza zależność między wydatkami a wysokością rozporządzalnego dochodu.
Piramida wydatków
-wydatki żywnościowe
-wydatki na mieszkanie
-wydatki związane z transportem
-wydatki związane z komunikacją
-ochrona zdrowia
-usługi kulturalne, edukacja, wypoczynek
-usługi związane ze sprzątaniem , opieką
-oszczędności
Dobra Giffena charakteryzują się tym że popyt na nie wzrasta mimo wzrostu cen .
Efekt ten występuje wówczas gdy gospodarka ma dużą inflację .
Dobra Veblena oznaczają dobra które są luksusowe na które popyt rośnie wraz ze wzrostem ceny a motywem ich zakupu jest tzw. chęć wyróżnienia się czyli efekt demonstracji .
Prawo Engla
Jeśli wzrastają dochody w gospodarstwie domowym to maleje udział wydatków na żywność a wzrasta udział wydatków na zakup artykułów trwałego użytku
Dobra publiczne.
1)występują w funkcjach użyteczności publicznej
2)nie obowiązuje zasada wykluczania
3)zwiększenia konsumpcji przez kolejnego konsumenta nie oznacza pomniejszenie konsumpcji przez nikogo
-dla wszystkich nie ma wydzielenia .
Dobra prywatne
1)zasada wykluczenia co oznacza że dobro zakupione przez daną osobę wyklucza jednoczesny zakup tego dobra przez inną osobę
rys 12.
A – pkt. Wyjścia – wydatki są równe dochodowi rozporządzalnemu gospodarstwo nie ma oszczędności.
Na lewo od pkt. A wydatki gospodarstwa domowego są wyższe niż wysokość rozporządzalnego dochodu oznacza to że pojawiają się oszczędności ujemne związane z popytem autonomicznym.
Popyt autonomiczny – popyt który musi być wydany bez względu na posiadany dochód są to głównie wydatki żywnościowe związane z mieszkaniem a także ochroną zdrowia . Popyt autonomiczny jest pokrywany z tzw. oszczędności ujemnych ale jest to prawidłowość dla krótkiego okresu czasu.
W długim okresie czasu popyt autonomiczny jest pokrywany z tzw. kredytów konsumpcyjnych ( polityka monetarna )
Na prawo od pkt. A pojawiają się oszczędności dodatnie bo wielkość wydatków jest mniejsza od dochodów rozporządzalnych. Oznacza to że wszystkie mogą być zrealizowane włącznie z najcenniejszym – oszczędnościami.
Wydatki zależą od :
1.dochodu rozporządzalnego
2.dochodu permanentnego ( Fiedman )
3.dochodu całości życia ( koncepcja Mogdilianiego )
4.oczekiwań
5.majątku czyli bogactwa
6.polityki podatkowej
7.abezpieczenia społecznego
8.inflacji
ad 2
Koncepcja dochodu permanentnego opiera się na dwóch założeniach
1dochody wahają się w czasie
2ludzie są konserwatywni i nie lubią wahań dochodów
Efekt majątkowy ( bogactwa ) oznacza przesunięcie się funkcji tonsumpcji w górę lub w dół na skutek wzrostu lub spadku zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia bądź spadek wydatków przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów.
Polityka podatkowa – wzrost podatków spowoduje obniżenie się dochodu rozporządzalnego .
Dochód rozporządzalny dzieli się na część konsumowaną oraz oszczędzaną z funkcji konsumpcji możemy wyprowadzić tzw. funkcję oszczędności . Przedstawia ona związek między poziomem oszczędności a dochodem rozporządzalnym.
Rys. 13
Funkcja oszczędności stanowi lustrzane odbicie funkcji konsumpcji
*pkt. A –oznacza że oszczędności są zerowe .
Na lewo od punktu A –oszczędności ujemne
Na prawo od punktu A są oszczędności dodatnie przy dużych dochodach może pojawić się możliwość oszczędzania.
Przyrost dodatkowej jednostki dochodu może być wydany na konsumpcję lub na oszczędności .Mówimy wówczas o tzw. krańcowej skłonności do konsumpcji i krańcowej skłonności do oszczędności
Krańcowa skłonność do konsumpcji + Krańcowa skłonność do oszczędności
z mocy definicji = 1
Inwestycje są związane z uzyskaniem w przyszłości większego produktu krajowego.
Inwestycje pomnażają majątek państwa .Rozumieć będziemy pod terminem inwestycje przyrost urządzeń , maszyn zapasów oraz budynków fabrycznych i budownictwa mieszkaniowego. Chodzi o tzw. inwestycje netto czyli nowe.
Inwestycje zależą od:
-spodziewanych przychodów
-kosztów inwestowania
-oczekiwań co do przyszłych zysków
rys. 14
Wyższa stopa kredytu zniechęca do ( stosowania ) inwestycji.
Wypychanie inwestycji jest to teza , która głosi , że wydatki państwa deficyty i dług publiczny ograniczają inwestycje prywatne i są dwa rodzaje okoliczności w których może nastąpić wypychanie.
1)wydatki państwa mogą wypchnąć inwestycje prywatne w wyniku ograniczenia zasobów jeśli np. w gospodarce występuje pełne zatrudnienie.
2)gdy stopy procentowe wzrastają i ograniczają inwestycje wrażliwe na oprocentowanie.
Rys 15
Wartość mnożnika bezpośrednio zależy od KSK. Im ono jest większa tym większy będzie mnożnik inwestycyjny.
WYZNACZANIE PRODUKTU RÓWNOWAGI
Produkt równowagi ( w równowadze ) – oznacza że wielkość popytu łącznego tzn. wydatki konsumpcyjne oraz wydatki inwestycyjne są równe operowanej podaży, czyli produkcji globalnej.
W makroekonomii mamy dwa główne podejścia dotyczące wyznaczania produktu w równowadze.
1)ujęcie klasyczne
2)ujęcie Keyne’sowskie ( lata 30 –te ) 1936 r główne dzieło Keynesa teoria zatrudnienia pieniądza i produktu.
Najważniejsze problemy makroekonomiczne obejmują następujące kwestie
1)czy gospodarka rynkowa jest w stanie osiągnąć pełne zatrudnienie przy stabilnych cenach.
2)czy gospodarka musi przechodzić przez cykle koniunkturalne i inflację.
EKONOMIA KLASYCZNA
Powstała w 1776r (w poł. XVIII w ) początek nauki ekonomii
A. Smith – „Bogactwo narodów”
Założenia modelu klasycznego
1)Podmioty gospodarcze tj. przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe są racjonalne. Przedsiębiorstwa dążą do maksymalizacji zysku a gospodarstwa domowe maksymalizacji użyteczności .Nie odczuwają iluzji pieniężnej.
2)Wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne tak iż firmy i gospodarstwa
domowe doskonale konkurencyjnie decydują o wielkości zakupów i sprzedaży na podstawie danego zbioru cen które są doskonale giętkie .Giętkość cen oznacza , że nie są stałe ( sztywne ).
3)Wszystkie podmioty dysponujące doskonałą wiedzą o warunkach rynkowych i cenach przed przystąpieniem do wymiany .
4)Wymiana następuje tylko wtedy , gdy na wszystkich rynkach zostały ustalone ceny przy których następuje opróżnienie rynku co dochodzi do skutku dzięki licytatorowi który nie dopuszcza do zawarcia fałszywych transakcji.
5)Oczekiwania podmiotów gospodarczych są stabilne. Te przyjęte założenia zawsze oczyszczają rynki tzn. eliminują nierówności podaży i popytu.
Rys. 16
Pod wpływem wyższych podatków nastąpiło przesunięcie globalnego popytu –AD’
Gdyby cena nie uległa zmianie to w warunkach zmniejszenia popytu pojawi się krótkookresowa nierównowaga. Ta nierównowaga oznacza że podaż jest większa od popytu , co odcinek AE
AE – podaż > popyt =P
E’ = podaż = popyt
Nierównowaga w modelu klasycznym jest tylko krótkoterminowa , bo natychmiast giętkość cen spowoduje dopasowanie się podaży i popytu. Ten model produktu w równowadze zakładał pełne wykorzystania zasobów tzn. brak bezrobocia oraz brak marnotrawstwa a także nieingerencję państwa w stosunki gospodarcze.
W ekonomii klasycznej jest rozdział sfery pieniężnej i sfery realnej.
J.B. Say sformułował prawo rynku ( fundusz )
Prawo rynku Say’a + giętkość cen wykluczało możliwość występowania kryzysów
w gospodarce .
EKONOMIA KEYNESOWSKA
J.M. Keynes podważył założenia ekonomii klasycznej.
Założenia modelu Keynes’a:
1)Płace i ceny są sztywne tzn. niezmienne ( lepkie tzn. czegoś się trzymają )
2)Równowagę można osiągnąć przy niepełnym wykorzystaniu zasobów tzn. głównie przy istnieniu bezrobocia.
3)Konieczna jest interwencja państwa w stosunki gospodarcze po to by państwo wpływając na poziom popytu efektywnego dbało o wielkość zagregowanej podaży by uzyskać jej stabilny poziom przy określonym poziomie cen.
Rys 17
Zagregowana podaż ma inny kształt w modelu Keysa niż w modelu klasycznym
Keynes wyróżniał tzw. krótki okres czasu oraz długi .
W krótkim okresie czasu zagregowana podaż jest linią poziomą w stosunku do osi x
( PKB ) w miarę zbliżania się do produktu potencjalnego ( PP ) krzywa podaży lekko się wznosi, a po jej przekroczeniu przyjmuje ona kształt zagregowanej podaży z modelu klasycznego tzn. staje się pionowa.
Analiza Keynesa jest analizą makroekonomiczną krótkiego czasu.
Krzywa zagregowanego popytu wyznacza produkt w równowadze ,przy popycie AD. Równowagę makroekonomiczną osiąga się w punkcie E i wielkości PKB – q 2
Odległość między produktem rzeczywistym ( realnym ) w potencjalnym ( PP ) jest to tzw. luka PKB , jeśli obniży się ( zmniejszy ) popyt globalny tzn. obniżą się wydatki konsumentów i wydatki inwestycyjne firm to nowa równowaga będzie w punkcie E’ i wielkość PKB –q 1 a poziom ceny –P2
W wyniku obniżenia się popytu globalnego zwiększyła się luka PKB, realnie produktu jest dużo mniej niż gospodarka mogłaby wytworzyć
Odcinek E’ do punktu P to tzw. odcinek depresji gospodarczej i występuje wtedy kryzys gospodarczy a jego widoczną oznaką jest przede wszystkim bezrobocie.
PKB jest wyznaczany przez wielkość popytu globalnego i stąd ekonomią keynesowską określa się często jako ekonomię popytu .
Jeżeli jest depresja gospodarcza , bo niski jest poziom popytu , nie ma zmian cen to konieczna staje się interwencja państwa które powinno symulować wzrost wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych
Stałość plac i cen. (założenia )
*Płace i ceny są sztywne
W gospodarce występują ceny urzędowe czyli ustalone przez państwo i w związku z tym zmiana cen nie może nastąpić zbyt często.
Płace w gospodarce stanowią przedmiot umów między pracownikiem a pracodawcą i te umowy mają charakter długookresowy przez co jest niemożliwa zbyt często zmiana wysokości stawki płacowej.
Jeżeli są ceny monopolowe ustalone przez przedsiębiorstwa monopolistyczne to zmiana takiej ceny wiąże się z czasem.
Rys 18 wyznaczanie produktu
1 sposób wyznaczania produktu w teorii Keysa wykorzystuje makroekonomiczną funkcję konsumpcji czyli jest to podejście od strony ogólnych wydatków w państwie.
Rys 19
A wydatki ogółem
C wydatki wszystkich gospodarstw domowych ( konsumpcja )
I + C – wydatki dla przedsiębiorstw
Jeśli w gospodarce wydatki ograniczane są do wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych to poziom produktów wynosi q 2 , by zwiększyć ten poziom produkcji przy założeniu stałości płac i cen konieczna staje się ingerencja państwa (G) przyjmuje formę wydatków publicznych (G–gawerment) i tym samym zwiększa się PKB i osiąga wielkość q 3 .Skutkiem tej interwencji jest zmniejszenie się bezrobocia. ( Pojawia się efekt wypychania inwestycji przez co rzeczywisty poziom PKB nie będzie wynosił q3 )
- Polityka monetarna
2 Funkcja oszczędności w gospodarce
rys 20
w punkcie E inwestycje równe są oszczędnościom .
INWESTYCJE AUTONOMICZNE –są to inwestycje ponoszone przy każdym poziomie dochodów
O > J w gospodarce rosną zapasy i następuje obniżenie się poziomu produkcji
B > O inwestycje większe jak oszczędności co oznacza że gospodarka zaczyna możliwości wzrostu jest to optymizm gospodarczy.
Zwiększenie wydatków inwestycyjnych
Rys 21
*oddziaływanie mnożnika inwestycyjnego na poziom produktu krajowego im więcej inwestycji w gospodarce tym większy jest poziom produktu krajowego brutto. Wielkość mnożnika inwestycyjnego zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji ( ile z jednej jednostki dodatkowego dochodu konsument przeznacza na wydatki konsumpcyjne )
Keys wytłumaczył działanie mnożnika tak że podzielił gospodarkę na dwa sektory (działy)
1–obejmuje produkcję środków produkcji ( maszyny , urządzenia , kapitał )
2–produkcja dóbr konsumpcyjnych.
Stwierdził że istnieje oddziaływanie tych działów na siebie .
Mnożnik działa wzrostowo tzn. wzrost wydatków konsumpcyjnych pociąga za sobą wzrost zatrudnienia produkcji , dochodów ,inwestycji i w efekcie wzrost PKB.
Również jest odwrotne działanie mnożnika kiedy niższe wydatki konsumpcyjne prowadzą łańcuchowo do spadku PKB
Rys 22
W okresie wzrostu gospodarczego pojawia się po pewnym czasie obawa o czas utrzymywania się dobrej wysokiej koniunktury . Konsumenci zaczynają obniżać wydatki konsumpcyjne co oznacza że zmniejsza się skłonność do konsumpcji ( tym samym zwiększa się KSO )
W wyniku obniżenia popytu zmniejszają się inwestycje w gospodarce i pojawia się niższy poziom PKB ,występuje kryzys gospodarczy
PARADOKS OSZCZĘDZANIA
Jeżeli jednostka w obawie o swoje dochody i ich utratę w przyszłości zaczyna zwiększać oszczędności to może się okazać że jej zapobiegliwość przyczyniła się przez nią do utraty miejsca pracy.
W teorii Keysa wyróżniamy tzw.
*zmienne niezależne
*zmienne zależne
Zmienne niezależne
A– psychologiczna skłonność do konsumpcji – oszczędności
B– krańcowa rentowność kapitału – przyszłe dochody z kapitału
C– stopa procentowa – wysokość określa poziom inwestycji
Zmienne zależne
A – produkt krajowy
B – konsumpcja
C – oszczędności
D – inwestycje
E - zatrudnienie
GŁÓWNE TEZY KEYSIZMU DOTYCZĄCE INTERWENCJI PAŃSTWA
1-występuje duża niestabilność sektora prywatnego.
2-rozmiary PKB wyznacza globalny popyt ( C+ J + G )
3-sztywne płace i ceny są powodem długotrwałości procesów dostosowawczych
4-w krótkich okresach czasu jest wymienialność między inflacją a bezrobociem
5-państwo powinno prowadzić aktywną politykę gospodarczą z zastosowaniem automatycznych stabilizatorów koniunktury i działań dyskrecjonalnych
6-polityka fiskalna jest w porównaniu z polityką monetarną bardziej skuteczna
7-priorytetem w polityce ekonomicznej jest zwalczanie bezrobocia.
Funkcje państwa dzielimy na :
1)tradycyjne : obejmują kwestie
-określenia i ochrony praw własności.
obrona przed przestępstwami i wymierzanie sprawiedliwości
-zapewnienie obrony narodowej
-powszechna oświata
-ustanowienie stabilnego systemu pieniężnego.
2.współczesne
- zapewnienie bezpieczeństwa dochodów i opieki zdrowotnej – f.sprawiedliwości podziału poprzez syst. podatkowy państwo dokonuje redystrybucji dochodów które płyną od osób o większych dochodach do osób ubogich
- f na rzecz efektywności rynku obejmuje kontrolę wykorzystania środowiska naturalnego poprzez wydawanie przepisów regulujących działanie przedsiębiorstw przemysłowych a także ochrona konsumentów przed nadużyciami konkurencyjnego procesu rynkowego
- f stabilizacyjna ozn działania na rzecz stabilizowania gosp tj dążenie do ograniczania wahań ogólnego poziomu działal gosp i poziomu bezrobocia
AD popyt globalny przecina krzywą zagregowanej podaży w pkcie E i wyznacza wielkość PKB jako Q1 przy poziomie PE1 ozn ten popyt że gosp znajduje się w fazie kryzysu gosp i występuje bezrobocie
AD’ krzywa przecina krzywą zagregowanej podaży daleko za wlk produktu potencjalnego wyznacza PKB na poziomie Q2 i przy poziomie cen PE2 jest to stan prosperity gosp w którym nie ma bezrobocia ale jest inflacja
Jeżeli krzywa popytu zagregowanego jest daleko przed krzywą PP jak i daleko za PP konieczna staje się interwencja państwa zmierzająca do ustabilizowania gosp blisko PP tak by osiągnąć niski poziom bezrobocia i stabilne ceny
Przy f stabilizacyjnej państwo wykorzystuje
Polit fiskalną
Polit monetarną
B transfery dochody uzyskane od państwa
TB podatek bezp pobierany od wszelkich zasobów
G wydatki rządowe obejm inwestycje budowy fabryki oczyszczalni
Polityka fiskalna to polit wydatków i dochodów państwa narzędziami polit fisk są wydatki rządu na dobra i usługi a także podatki i transfery
Cele polit fisk łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego oraz utrzymanie tendencji
wzrostowej gosp o wysokim zatrudnieniu i niskiej inflacji
Budżet państwa to podst plan finans państwa składający się z dochodów państwa oraz
wydatków
Na wpływy państwa składają się następujące wielkości :podat od towarów i usług oraz
akcyze podat dochod od osób fizycz i prawnych pozostałe podat i opłaty czyli podat od czynności cywilno-prawnej
Cła stanowią drugie źródło dochod państwa. Trzecim są dochody z prywatyzacji zadłużenie wobec kraju i zagranicy
Utrzymywanie strefy budżetowej
-ochrona porządków w państwie –sądy UOP
-wydatki budżetowe mają rezerwy strategiczne –mieści się w nich obsługa długu publicz
Dług wew państwa obejmuje skumulowane zadłużenie państwa wobec obywateli
NARZĘDZIA POLIT FISK
1.automatyczne stabilizatory koniunktury to podatek lub wydatek który ponosi całkowite planowane wydatki w okresie recesji i obniża je w okresach ekspansji gospodarczej bez specjalnego działania ze strony rządu czy parlamentu
Do automatycznych stabilizat koniunktury zalicz podat dochodowe od osób prawnych fizycz zasiłki socjal
W okresie wzrostu gospod by ograniczyć konsumpcję i dochody rozporządzalne państwo przewiduje wyższe stawki podatków dochodowych przez co krzywa popytu nie przesuwa się zbyt daleko od PP W recesji gdy dochody są niskie istnieje bezrobocie państwo wypłaca transfery socjal przez co wzrasta suma wydatków konsumpcyjnych a krzywa popytu global przesuwa się bliżej PP
2.narzędzia dyskrecjonalne (aktywne uzupełniające) roboty publicz i programy wydatków państwowych , publicz progr zatrudnienia tzw. usługi publ nowe progr wydatków transferowych nowe stawki podatkowe
Pełzanie podatkowe ozn zamrożenie stawek podatkowych albo ozn to że rosną dochody nominalne nie zmieniają się stawki podatkowe a wysoka inflacja powoduje że podatnik wejdzie do wyższej skali podatkowej
Mnożnik w ramach polit fiskal (podatkowy wydatków państwowych )
Siła oddziaływania tych mnożników na wzrost PKB jest różna Jeśli chodzi o mnożnik podatkowy to obniżenie podatku nie daje gwarancji że o tyle samo wzrosną wydatki konsumenta który może część dochodów ze zredukowanych podatków zaoszczędzić Jeżeli podatk zostaną zwiększone to ozn to obniżenie się dochod rozporządzalnych i f konsumpcji przesunie się w dół
Mnożnik wydatków państwa ozn iż określone wydatki państwa powodują mnożnikowe zwiększenie PKB Mnoż wydatków jeśli chodzi o siłę oddziaływania na PKB jest taki sam jak mnoż inwestycyjny Siła tego mnożnika jest porównywalna z mnoż inwestycyjnym z tym że może wystąpić zjawisko wypychania inwestycji wypychanie inwestycji ozn że wydatki państwowe zmniejszają wydatki inwestorów prywatnych
Ekonomia podaży ekonom Keynsa dotycz interwencjonizmu państwowego była podstawa polityki gospod w USA Pod koniec lat70 w USA zaobserwowano dysproporcję wzrostu gosp lukę technologiczną w porównaniu z Japonią Tempo wzrostu dochodu krajowego wynosiło ok. 1.5% podczas gdy w Japonii wynosiło 7-8% Uznano za konieczne odejście od Keysizmu i powrót do tzw źródeł kapitalizmu tzn. do ekonomii klasycznej Adama Shmitha Winą za kryzys obarczono państwo które ustalało zbyt wysokie stawki płac minim oraz zachęcało do wydatków konsumpcyjnych i zaniechania oszczędności
Ekonomia podaży to polityka gosp makroekonom mająca swoje źródła mikroekonom Ekonom ustala motywy jakimi kieruje się producent w aktywności gospod Traktuje popyt drugorzędnie i za jedyny motyw zwiększenia produkcji uznaje wysokość płaconych podatków dochodowych
PRZYCZYNY BEZROBOCIA
-krańcowa stopa opodatkowania –stopa opodatkowania płacona od uzyskanego dodatkowo przychodu
Klin podatkowy ilustruje negatywny wpływ wysokich krańcowych stóp podatkowych na aktywność gosp (założenia) –istnieje wolnokonkurencyjny model rynku pracy –brak ingerencji państwa –środki przejmowane przez budżet państwa są niepotrzebne i ozn marnotrawstwo
POSTULATY 1-podst zgłaszany przez ekonom podaży dotyczył redukcji podatków dochod 2–post zmiany w strukturze podatku która miała polegać na eliminacji bądź łagodzeniu ich progresji Zmiana miała też polegać na ewentualnym zastąpieniu podatku dochodow podatk od konsumpcji np. VAT co miało zachęcić do ograniczenia konsumpcji i tym samym stymulować oszczędności 3-dot ograniczenia inwestycji państwa redukcji wydatków na cele socj zmniejszenia świadczeń dla bezrobotnych Rola rządu została sprowadzona do stworzenia niezbędnych warunków dla trwałego wzrostu gosp i polit propodażowej i tym samym o tempie i charakterze wzrostu decydować miał sektor prywatny i mechanizm rynkowy 4-dot reprywatyzacji majątku sektora państwowego 5-powrót do pieniądza złotego
*Pierwszy zarzut stawiany ekonomii podaży związany był z ujawnieniem się inflacji w USA redukcja podatków zwiększyła dochody rozporządzalne społeczeństwa co przy ograniczonej podaży mogło wywołać inflację
Taxflacja rodzaj inflacji wywołanej przez wzrost stóp podatkowych
*Drugi zarzut stawiamy ekonomii podaży dotyczył obniżenia się dochodów państwa odpowiedzią na ten zarzut była krzywa Laffera
Redukcja podatku powoduje przesunięcie się w górę AD równocześnie z przesunięciem krzywej popytu nastąpi przesunięcie krzywej podaży z AS do AS’ to przesunięcie jest identyczne jak przesunięcie krzywej popytu Siła przesunięć jest identyczna przez co równowagę osiągnie się przy niezmienionym poziomie cen czyli w pkcie E’ a przy poziomie P1 PP zostaje przesunięty produkcja zwiększy się z Q1 do Q2
W 1981r kongres uchwalił nową ustawę podatkową wprowadzającą niższe stawki podatkowe w zakresie opodatkowania dochodów indywidualn ustawa przewidywała 1)redukcję podatku od*1.10.81 o 5% *1.08.82 o 10% *1.07.83 o kolejne 10%
2)obniżono z 70% do 50% max stawkę opodatkowania dochodów i zrównano ją z max stawką dochodów z pracy 3)redukcja z 28% do20% najwyższej stawki opodatk dochodów z przyrostu kapitału 4)począwszy od 1985 wprowadzono indeksację podatków polegającą na korygowaniu w każdym roku nominalnych wysokości przedziałów podatkowych oraz ulg w zależności od tempa inflacji poprzedniego roku co miało zapobiec tzw pełzaniu podatkowemu
KORZYŚCI DLA FIRMY (opodatkowania firm)
W tym zakresie uproszczono zasady odpisów amortyzacyjnych Wprowadzono możliwość odliczania wydatków na badania które dotyczyły uniwersytetów
RZECZYWISTA KRZYWA LAFFERA
CYKLE KONIUNKTURALNE oznaczają przebieg rozwoju gosp rynkowej
Przyczyny zmian popyt i podaży
Prawo Artura Okuna –jeżeli następuje obniżenie się PKB o 2% oznacza zwiększenie się występującego bezrobocia w gosp o 1% powyżej naturalnej stopy bezrobocia
Naturalna stopa bezrobocia ozn odsetek osób bezrobotnych które pozostają bez pracy bez względu na fazę cyklu koniunktural
FAZY CYKLU KONIUNKTURA
1.kryzys 2.ożywienie 3.boom 4.recesja
Kryzys ozn że występuje bezrobocie i bezczynność kapitału jest niski poziom konsumpcji i popytu inwestycyjnego Niska stopa procentowa może nie wpływać na zwiększenie inwestycji z powodu pesymistycznych oczekiwań przedsiębiorcy
Ożywienie następuje wzrost popytu wzrasta optymizm wśród przedsiębiorców wzrasta inwestycja zwiększa się produkcja i obniża poziom bezrobocia
Boom (rozkwit) wyst niski poziom bezrobocia utrzymuje się wysoki poziom popytu pełne wykorzystanie zasobów wysokie zyski pojawia się inflacja oraz następuje wzrost stopy %w skutek konkurencji inwestorów i pojawia się spadek zapasów
Regresja popyt gospodarstw domowych i przedsiębiorstw obniżają się następuje spadek zysków produkcji wzrost bezrobocia Przedsiębiorcy pesymistycznie oceniają przyszły poziom popytu konsumpcyjnego ograniczają inwestycje Regresję mamy gdy przez 2 kolejne kwartały wlk PKB maleje w stosunku do odp okresu z przed roku
TEORIE CYKLU KONIUNKTURA
1)monetarna Milton Friedman –występowanie w cyklu ekspansji i kurczenia się produkcji związane jest znakiem zwiększania podaży pieniądza i kredytami
2)innowacji J Schumpeter –wynalazki innowacje dokonywane przez społeczeństwo cechują się spiętrzaniem
3)psychologiczna Pigou cykl jest to przejaw wzajemnego zarażania się optymistycznymi i pesymistycznymi przewidywaniami
4)podkonsumpcji w porównaniu z tym co może zostać zainwestowanie zbyt wielka część dochodu dostaje się w ręce ludzi bogatych lub oszczędnych
5)realnego cyklu koniunktura –jest oparta na założeniu że tempo postępu technologicznego podlega dużym nieregularnym fluktuacją Są wstrząsy od strony podaży które mogą wywołać istotne zmiany w zakresie PKB
6)polityczne teorie cyklu M. Kalecki D Nortchaus *politycy pobudzają wzrost gospodarczy *wyborcy lubią niskie bezrobocie i szybki wzrost gosp *politycy lubią wygrywać wybory
7)koncepcja Williama Jevonsona –rozważał zachowanie zależności statyst m-dzy ogólnym poziomem produkcji gosp i rolnej a plamami na słońcu i opadami deszczu wyprowadził istnienie cykli gosp
WSKAŹNIK KONIUNKTURY –oznaki dotycz trendu w gosp
1)w pilotujący –wsk poziomu aktywności gosp który wykazuje tendencję do wzrostu lub spadku na kilka m-cy przed zmianą tendencji kształtowania się ogólnych wskaźników
2)w współbieżny –zmienia się mniej więcej jednocześnie z ogólnym stanem gosp tj. PKB
3)w reagujący ze zwłoką –jest to taki wsk który wykazuje tendencję wzrostu lub spadku kilka m-cy po zmianie tendencji kształtowania się wsk ogólnego poziomu gosp
4)w kompleksowy –indeks wskaźników pilotu jest to suma 12 wsk stanów gosp które wykazują tendencję do wzrostu lub spadku na kilka m-cy przed zmianą kształtowania się ogólnego poziomu aktywności gosp
8.01 WSTAW
Główne przyczyny bezrobocia w Polsce w okresie transformacji:1)załamanie się popytu konsumpcyjnego na skutek obniżenia się realnych dochodów ludności.W 1990 r. ceny artykułów i usług konsumpcyjnych w porównaniu z 1989r. wzrosły 6,5 razy a płace nominalne 5 razy.2)załamanie się popytu inwestycyjnego na skutek utrudnionej dostępności i wysokiego oprocentowania kredytu3)załamanie się eksportu do byłego Związku Radzieckiego i krajów byłej Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i przejście na rozliczenia dolarowe między krajami Europy wsch. i środkowej4)upadek sektora militarnego5)zapóznienie się w rozwoju gospodarczym niektórych regionów co w połączeniu z likwidacją państwowych gospodarstw rolnych spowodowało ujawnienie bezrobocia na wsi6)nadmierny fiskalizm wobec p-stw państwowych w postaci dywidendy od majątku i funkcjonowanie tzw.opiwku-podatku od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń7)niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy8)tzw.pasywna postawa wielu p-stw państw.liczących na samoczynną likwidację nowych zasad gospodarowania i powrót do starego systemu9)niewystarczająca motywacja do legalnej pracy u osób formalnie bezrobotnych na co wpływały zarówno niskie relacje płac do zasiłku dla bezrobotnych jak i łatwość uzyskania tego zasiłku oraz możliwość nielegalnego zatrudnienia w czasie jego pobierania10)słabość instytucji pośrednictwa pracy i luka informacyjna w zakresie ofert pracy11)zróżnicowanie strukturalne tzn.,że np.większe bezrobocie jest u kobiet niż u mężczyzn{wiek,płeć,wykształcenie}12)duże zróżnicowanie geograficzne.Najmniejsze bezrobocie :Warszawa i okolice,Poznań.Największe:północny wschód Polski,Słupsk i okolice,Wałbrzych i okolice.
INFLACJA-ogólny wzrost cen artykułów i usług,wzrost artkułów produkcyjnych,inwestycyjnych,ogólny wzrost dochodów.
Ze wzg.na tempo wzrostu cen wyróżnia się 3 rodz. Inflacji:1)umiarkowana(pełzająca)-nie odczuwa się zmian szybkości obrotu pieniądza,ludziom opłaca się oszczędzać,gospodarka jest stabilna,płace rosną nie w tempie inflacji,wzrost dochodów,spadek inflacji.2)galopująca (przyspieszona)-wskaznik może być 2 lub 3-cyfrowy,dochody konsumenta stają się niepewne,odczuwa on utratę wartości realnych realnych pieniądza,by ochronić swój dochód zwiększa zakupy i zwiększa się tym samym szybkość obiegu pieniądza.W okresie tej inflacji obniża się poziom oszczędności społeczeństwa,dochody nie rosną w tym samym tempie co inflacja,jak kolwiek podlegają one tzw.indeksacji.INDEKSACJA –oznacza powiązanie dochodów konsumenta np.płac,emerytur,rent,stypendiów z tempem inflacji.Jeśli inflacja przyrośnie o 1% to dochody wzrosną o 0,1%.3)hiperinflacja-oznacza patologię w gospodarce,występuje rzadko,oznacza chaos w gopspodarce,ceny rosną codziennie.Wskazniki:-wskaznik cen detalicznych tegoroczny{100%*wskaznik cen detalicznych tegoroczny podzielony przez wskaznik cen detalicznych zeszłoroczny},-wskaznik cen hurtowych{cen zaopatrzenia},-deflator,-PKB=PK nominalny wartościowy podzielony przez PK realnyrzeczowy.Skutki inflacji:-redystrybucja dochodu i bogactwa między różnymi klasami,-zniekształcenie względnych cen oraz wielkości produkcji róznych dóbr,-czasami pojawia się związek między wielkością produkcji i zatrudnienia na skutek inflacji,-zmienia się zatrudnienie w różnych gałęziach produkcji gdy te gałęzie objęte są wyższą inflacją niż inne.Wierzyciele tracą na inflacji a dłużnicy zyskują gdy występuje stała stopa oprocentowania,dlatego wprowadza się stopę zmienną,którą stosują wszystkie banki jak i prywatni wierzyciele.Dochody stałe,emerytury,zasilki,renty,czasami płace są indeksowane.W krótkim okresie czasu jest obserwowane powiązanie inflacji i produkcji oraz zatrudnienia.W długim okresie czasu nie stwierdza się zależności między inflacją a poziomem produkcji i zatrudnienia.Kolejne rodzaje inflacji:1)zrównoważona-oznacza,że tempo wzrostu cen wszystkich artykułów oraz tempo wzrostu dochdów są jednakowe2)niezrównoważona-rzadko występuje.Ceny na jedne produkty rosną szybciej,na drugie wolniej,w różym tempie wzrastają poszczególne dochody.Skutkiem tej inflacji są na ogół wyższe podatki płacone od wyższych dochodów nominalnych,które powodują ,że podatnicy płacą podatek wg wyższej skali.Czasami państwo wymaga uzyskania zgody na podwyżkę ceny wydanej przez odpowiedni urząd.Rzadko kiedy państwo chcąc przeciwdziałać inflacji wprowadza ceny urzędowe.3)antycypowana-oznacza że społeczeństwo przyzwyczaiło się do wzrostu cen i w swoich umowach przewidują kolejne wzrosty cen4)nieantycypowana-cechuje ją nieprzewidywalność przez konsumentów i producentów,zachowują się tak jakby jej nie było.Inflacja intercyjna-jest traktowana jako wielkość ukształtowanej podwyżki cen do której społeczeństwo się przystosowałoszoki popytowe i podażowe).Podlega ona zmianom pod wpływem gwałtownych zmian po stronie popytu lub podaży.Te gwałtowne zmiany nazywa się szokami w gospodarce.W związku z tym wyróżniamy inflację ciągnioną przez podaż(podażowa) i ciągnioną przez popyt(popytowa).Inflacja popytowa:
Inflacja podażowa
Inflacja ciągniona przez popyt –występuje gdy w gospodarce jest niepełne wykorzystanie zasobów zasobów i wzrasta popyt ,tak ze nową równowagę uzyskujemy po przekroczeniu PP.W wyniku tego przesunięcia wzrasta wielkość PKB do poziomu Q2,zostaje zlikwidowane bezrobocie,ale jednocześnie wrastają ceny (szok popytowy).Inflacja ciągniona przez podaż-powstaje przy niepełnym wykorzystaniu zasobów,oznacza to że równowaga rynkowa jest osiągnięta przed poziomem PP.Ta inflacja pojawia się pod wpływem wrostu kosztów produkcyjnycj .Następuje przesunięcie krzywej podaży w górę na skutek czego równowagę osiąga się przy niższym poziomie produkcji Q1 i przy wyższym poziomie cen.Ten wzrost cen został spowodowany przez wzrost kosztów wytworzenia i stąd inflację ta nazywa się ciągnioną przez podaż lub przez koszty.
Spirala płacowo-cenowa(dochodowo-cenowa)-polega na tym że jeśli wzrastają ceny na środki utrzymania i artkuły konsumpcyjne,wówczas pracownicy domagają się wyższych płac.Płace jako element kosztu produkcyjnego wpływają na przesunięcie w górę krzywej podaży,rosną koszty produkcji co oznacza pojawienie się inflacji w gospodarce.Na ten wzrost cen artykułów pracownicy reagują rządaniem wzrostu płac.
W ramach działań antyinflacyjnych państwo stosuje określoną politykę dochodową.Elementami tej polityki są:1)podpisanie ze związkami zawodowymi umowy na podstawie którejpowstaje zamrożenie przyrostu płac w jakimś okresie2)wprowadzenie podatku od ponadnomatywnych wzrostów wynagrodzeń(popiwek).Jest traktowany jako kara dla p-stw za to że za dużo wyplacily pracownikom.
Polityka kredytowa(antyinflacyjna)-stopa oprocentowania musi być na takim poziomie by nie wzrastał nadmiernie kredyt konsumpcyjny.
Związek między inflacją a bezrobociem w teorii ekonomi jest obrazowany za pomocą tzw.krzywej Philipsa .Krzywa ta wprowadziła możliwość dostosowania w polityce gospodarczej państw wymiany bezrobocia i inflacji.Jest to wybór typu „coś za coś” czyli „trade off”.
Jest to tzw.krótkookresowa krzywa która była stosowana przez polityków gospodarki w latach 60 i na pocz. lat70.
Stopa naturanlego bezrobocia-oznacza okresloną liczbę siły roboczej,która pozostaje bez pracy bez wzg. na fazę koniunktury gospodarczej.
Długookresowa krzywa Philipsa ma kształt lini prostej prostopadłej do osi x.W okresie wzrostu gosp.maleje bezrobocie ale przyrasta inflacja(zgodnie z krótookresową krzywą Philipsa),ten poziom inflacji jest antycypowany przez społeczenstwo tzn. społeczeństwo włacza ten poziom inflacji do wszystkich umów.Gdy zaczyna się recesja gospodarcza to poziom inflacji jest wyższy(wynosi P3) niż poprzednio.Następuje w okresie recesji wzrost bezrobocia i jednoczesnie obniża się inflacja.Ten poziom inflacji jest wyższy niż był w momencie wzrostu gospodarczego i bezrobocie wróciło do tego samego poziomu tznpoziom stopy naturalnej ale inflacvja się zwiększyła.
Cechą współczesnej gopspodarki jest jednoczesne istnienie bezrobocia i inflacji.
Rzeczywista stopa bezrobocia do której dązy spoleczeństwi to 7%.
Pieniadz(łac.pecunia),wywodzi się od „pecus”-bydło.Formy wymiany:1)towar za towar-wymiana barterowa.Barter może być okreslany jako system podwójnej użyteczności.Ten który posiada towar A szuka osoby posiadającej towar B i chce wymienić go na towar A.Wymiana ta była droga i czasochłonna.2)towar-pieniądz-towar-wymiana pieniężno-towarowa(piniadz wystepuje w roli pośrednika wymiany).
Ewolucja pieniadza:1)zwykły towar(bydło,bursztyn,kośc słoniowaitp.)2)pieniadz metalowy-pojawił się dlatego ,ze pieniądz-towar często podlegał zepsuciu czy koszty utrzymania były wysokie3)pieniadz wykonany z metalu szlachetnego(złoto i srebro)-bimetalizm.Bimetalizm-jest systemem piniężnym w którym występują obok siebie piniądze wykonane z 2-óch szlachetnych kruszców. Prawo Kopernika-Greshama-pieniadz lepszy jest wypierany przez pieniadz gorszy.Monometalizm-system w którym występuje pieniadz wykonany z jednego metalu.4)system złoty-Gold Standard:banknoty,monety5)okresmiedzywojenny Gold Exchange Standard-system pieniadza pozłacanego –zawieszona jest tutaj wymienialność pieniędza papierowego na złoto, w tym okresie wymiana taką zajmował się Bank Narodowy(ale tylko 8-10 kg).6)po drugiej wojnie świat. pojawił się papierowy (dekretowy),nie ma on żadnego związku między pieniadzem papierowym a złotem,o wartości pieniadza decyduje stan gospodarki,poziom aktywności gospodarczej.
Mamy 3 rodzaje pieniadza:a)bilon-moneta zdawkowa(miedz +nikiel)b)bilety banku-pieniadz papierowy niepełnowartościowy,jest niemozliwa wymiana pieniadza papierowego na złoto.c)czeki-oznacza polecenie do banku by z konta wystawcy czeku bank wypłacił okresloną wielkość pieniężną adresatowi wymienionemu na czeku.7)nieistnienie pieniadza.
Funkcje pieniadza w gospodarce:1)miernik wartości-w każdym państwie obowiązuje system pieniężny i wg tej jednostki są określane ceny produktów i usług na rynku2)pośrednik wymiany-tej funkcji towar A wymieniamy na pieniądz i w czasie dogodnym kupujemy określony produkt lub usługę.3)środek płatniczy-pieniadz służy do spłaty zobowiązań4)nominalizm pieniężny-oznacza,że wierzyciel nie może żądać odsetek od pożyczonej kwoty5)tezauryzacja-gromadzenie skarbów,pieniądz jest wycofany z obiegu i gromadzony jako oszczędność.Na poziom oszczędności wpływa poziom inflacji i system zabezpieczeń społeczecznych.6)pieniadz światowy-pieniadz pełni wszystkie poprzednie funkcje w skali światowej,tą funkcję mogą pełnić tylko niektóre pieniadze (np.dolar i SDR-pieniadz emitowany przez miedzynarodowy fundusz walutowy w określonych warunkach i okolicznościach,euro-pieniadz rozrachunkowy).
Zasady emisji euro:zostały zawarte w traktacie z Maastricht,który ustalił kryteria jakie muszą być spełnione przez państwa by dane państwo mogło przystąpić do Unii walutowej:*kryteria fiskalne:-deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% nowego PKB,-zadłużenie publiczne nie może być wyższe niż 60% nowego PKB*kryteria monetarne-poziom inflacji nie może być wyższy niż przeciętna 3 krajów o najniższej inflacji powiększona o 1,5%,-długookresowe stopy % mają być niewiele większe od inflacji i mają się utrzymywać na niskim poziomie,-wzajemne kursy walutowe w długim okresie czasu powinny być stabilne.
Agregaty pieniądza:służą do tego ile jest pieniadza i co można za niego ująć.Pieniądz musi się odznaczać płynnością,płynność jest to zdolność i szybkośc zamiany okreslonego aktywu na piniadz gotówkowy.Wzależności od tej szybkości wyrózniamy rózne agregaty pienięzne.Każdy agregat oznaczony wyższą liczbą obejmuje aktywa mieszczące się w agregacie poprzednim +aktywa o mniejszej płynności(M1,M2,M3).M1-obejmuje pieniadz gotówkowy czyli monety i banknoty,istniejący poza systemem bankowym oraz wkłady a-vista tzn.na żądanie,M2-zawiera agregat M1 +lokaty krótkotetrminowe,M3-zawiera M2 +lokaty średnioterminowe.
W Polsce mamy 2 agregaty:podaż pieniądza krajowego i zasób pieniadza ogółem,który obejmuje pieniadz krajowy+wauty zagraniczne.
Bank Centralny funkcje:*bank dla państwa(bank emituje pieniądz,udziela oprocentowanych porzyczek do określonej kwoty budżetowi państwa,emituje,skupuje,sprzedaje obligacje skarbu państwa,*bank banków(bank centralny udziela pożyczek bankom komercyjnym wg ustalonych stóp procentowych,w ramach tej funkcji bank centralny jest ostatnią instancją w razie upadłości banku komercyjnego*obrót z zagranicą(bank gromadzi rezerwy walutowe innych państw,ustala kursy walutowe i prowadzi rachunek obrotu z zagranicą).
Funkcje banków komercyjnych:1)funkcje aktywne-bank udziela kredytu osobom fizycznym oraz podmiotom gospodarczym2)f.pasywne-bank uprawniony jest do przyjmowania depozytu od osób fizycznych oraz podmiotów gospodarczych3)f.usługowe-bank może udostępniać skrytki dla klientów,rozprowadza karty kredytowe,obsługuje bankomaty,może przejmować funkcje biór maklerskich,uczestniczyć w sprzedaży akcji lub obligacji.
Polityka monetarna- prowadzona jest przez bank centralny,jej celem jest kontrola podaży pieniądza tak by pieniadza było tyle ile wymagają 2 funkcje pełnione przez pieniądz tzn.funkcja płatnicza i funkcja tezauryzacji.Narzędzia polityki monetarnej występują w każdej gospodarce,za ich pomocą bank cenrtalny oddziaływuje na cenę pieniadza1)określenie wysokości stopy redyskontowej.Stopa redyskontowa –jest to stopa oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw weksli handlowych.Weksel-jest to dokument na którym wystawca zobowiązuje okresloną osobę zw.trasatem do zapłacenia określonej kwoty piniędzy w okreslonym terminie podmiotowi zw.beneficjentem,osoby uprawnionej do odbioru pieniedzy.Sola weksel-weksel własny gdzie mamy 2 podmioty:wystawcę weksla i osobę beneficjenta.Awal-oznacza potwierdzenie przez bank gotowości do zapłaty beneficjentowi określonej kwoty w określ.terminie gdy trasat nie zapłaci.Rotacja weksla-oznacza że weksel zaczyna krążyć i spełnia funkcję cyrkulacji oraz funkcję płatniczą.Indos-przyjęcie przez bank komercyjny weksli handlowych,których termin płatności nie upłynął jako zastaw pod kredyt udzielony beneficjentowi.Dyskonto weksli-jest to różnica między wartością nominalną a wartością rynkową.Redyskonto-zabezpieczenie do banku centralnego,bank komercyjny bierze od banku centralnego pożyczkę a zastawem są weksle jakie posiada.Stopa redyskontowa-jest to stopa oprocentowania kredytów przez bank centralny udzielany bankom komercyjnym.Stopa lombardowa-oznacza stopę za kredyt,oprocentowanie kredytu udzielanego przez bank centr. bankom komercyj. Ale pod zastaw papierów wartościowych,które posiada bank komercyjny.2)ustalenie wysokości obowiązkowych rezerw-które banki komercyjne muszą odprowadzić na nieoprocentowany rachunek banku centalnego od każdego depozytu.3)operacje otwartego rynku-jest to skup lub sprzedaż papierów wierzytelnościowych przez bank centralny na rynku(obligacje).
Skutecznośc polityki monetarnej zapewnia apolityczność banku centralnego,nie jest on zależny od rządu.
Kreacja pieniądza przez system banków komercyjnych prowadzi do zwiększenia podaży pieniądza.Model kreacji pieniądza wymaga określonych założeń:1)każdy bank obowiązany jest do odprowadzenia do Banku Centralnego określonej rezerwy obowiązkowej.
2)pieniadz pobierany jako kredyt nie opuszcza systemu bankowego3)koniec kreacji pieniądza związany jest z pojawieniem się tzw.oszczędności we własnym zakresie lub z dokonaniem wydatku przez kredytobiorcę.
Między bankowy rynek pienięzny jest to rynek transakcji pieniężnych między bankami.Jest to hurtowy rynek pieniadza.
Pożyczki udzielane na międzybankowym rynku pieniężnym często związane są z brakiem płynności banku.Pożyczki między bankami są pożyczkami krótkoterminowymi(na dzień ,tydzień lub miesiąc).
Na rynku międzybankowym są 2 stopy:WIBOR I WIBIT,są ustalane na podstawie ofert pierwszorzędnych banków w Polsce za ile skłonne są dać kredyt innemu bankowi,za ile są skłonne przyjąć depozyt innego banku u siebie.
Data waluty oznacza faktyczną dostawę określonych środków pienięznych do banku.
Data waluty SPOT –dostawa faktyczna środków pieniężnych ma nastąpić w drugim dniu roboczym po dniu zawarcia transakcji.
Kontrakt SWAP-bank komercyjny gdy ma kłopoty z płynnością wówczas zawiera umowę z bankiem centralnym typu swap która polega na tym iż bank centralny skupuje od banku komercyjnego posiadaną przez niego walutę obcą z jednoczesnym zastrzeżeniem odkupu tej waluty w określonym terminie i po określonym kursie.
Popyt na pieniądz zależy od:1)bogactwa danej osoby-ludzie bogaci przechowują więcej piniędzy niż ludzie biedni,popyt na pieniądz zależy od wielkości zawieranych transakcji i oznacza to ,że ludzie bogaci wydają więcej piniędzy niż ludzie biedni czyli potrzebują więcej pieniędzy niż biedni na cele transakcyjne2)stóp %-pieniądz gotówkowy nie przynosi %,pewne mniej płynne aktywa np.akcje,obligacje dają większy % niż depozyty,ludzie swą decyzję o tym jaką częśc bogactwa będą przechowywać w formie gotówki podejmują poruwnująć stopę zwrotu pieniędzy ze stopą zwrotu innych aktywów ,koszt przechowywania pieniądza oznacza utratę odsetek od aktywów z których jednostka zrezygnowała3)poziomu cen-gdy ceny rosną społeczeństwo potrzebuje więcej pieniędzy by zawrzeć tą samą ilość transakcji,gdy wzrasta inflacja potrzebują więcej pieniędzy,gdy jest deflacja popyt na pieniądz się obniży4)oczekiwanej stopy inflacji-jeśli społeczeństwo spodziewa się wzrostu cen to znaczy ,że zmniejsza się zasób pieniądza bo społeczeństwo chroniąc wartość pieniadza dokonuje wydatków5)czynników instytucjonalnych-system wypłacania wynagrodzeń,system opłacania rachunków,stabilność polityczna państwa oraz przewidywana stabilność gospodarcza.
Rodzaje popytu na pieniądz:1)transakcyjny-oznacza dążenie do posiadania sald gotówkowych w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług2)przezornościowy-dążenie do posiadania sald gotówkowych w celu finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług3)spekulacyjny-dążenie do posiadania gotówkowego w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i przewidywaniu przyszłych zysków,korzystanie z przyszłych okazji4)popyt na pieniądz ze wzg. na dążenie do posiadania aktywów-racjonalny konsument i inwestor dokonuje dywersyfikacji aktywów.To pojęcie oznacza ,ze dzieli się posiadany majątek miedzy różne aktywa,nie kupuje jedynie akcji ale w swoim portfelu inwestycyjnym ma obligacje,akcje i lokaty bankowe.
Popyt transakcyjny:
Popyt spekulacyjny:
Pułapka płynności oznacza sytuację gdy tezauryzuje się wszelkie przyrosty zasobów pieniadza tak ,że krzywa popytu na pieniądz ma położenie poziome.Wzrost zasobów pieniadza nie spowoduje obniżenia stopy% a zatem nie zwiększy inwestycji.
Wpływ zmiany oprocentowania na PKB oraz inflację w gospodarce:1)
Obniżona stopa % wpływa na inwestycje ,które podatne są na zmiany ceny pieniądza.
2)
3)
4)
5)
Polityka pieniężna oznaczająca zwiększenie podaży pieniadza wywołuje zmiany wielkości PKB oraz pieniądza zmniejsza się oprocentowania kredytów co wywołuje wzrost wydatków inwestycyjnych państw.Wydatki inwestycyjne powodują mnożnikowo zwiększenie PKB,wzrasta popyt globalny,którego inwestycje są składnikiem ,następuje przesunięcie zagregowanego popytu w górę co oznacza wyższy poziom PKB i jednoczesny wzrost poziomu cen.Odwrotny skutek uzyskuje się gdy zmniejsza się podaż pieniądza.
TEORIE WZROSTU GOSPODARCZEGO: LM/IS Hicks-koncepcja krzywej LM płynności pieniadza i koncepcja IS to sa inwestycje i oszczędności.Ta koncepcja oznacza występowanie przy określonej stopie % równoczesnej równowagi na rynku pienięznym i towarowym.
Wzrost gospodarczy-to przyrost ilości PKB.
Rozwój gospodarczy-zawiera w sobie zmiany jakościowe ,jest więc pojęciem szerszym.
Warunkiem wzrostu gospodarczego jest odpowiedni system motywacji,czyli bodzców wzrostu i dla kreowania tych bodzców wzrostu podstawowe znaczenie mają 3 instytucje:1)rynki2)instytucje gospodarki rynkowej z prawem własności na czele3)wymienialny pieniądz.
Wzrost gospodarki może być rozpatrywany jako krótkookresowy i długookresowy:1)krótkookresowy-oznacza pełne wykorzystanie zasobów,gospodarka wykorzystuje lepiej istniejące czynniki produkcji,jeżeli istniejące zasoby niosą całkowite wykorzystanie to polityka makroekonomi państwa może przesunąć gospodarkę z pkt.A do pkt. B .
2)długookresowy-„A”-wejście na wyższy poziom oznacza możliwośc inwestowania.Gdy gospodarka znajdzie się w pkt.B to może się rozwijać w długim okresie czasu,tylko dzięki zwiększeniu czynników produkcji,które zwiększają zdolności produkcyjne gospodarki.
Warunkiem wzrostu gospodarczego muszą być następujące motywacje społeczeństwa:
1)musi być motywacja do oszczędzania i inwestowania w nowy kapitał-oszczęnośc i inwestycje kapitałowe zwiększają ilość kapitału na pracownika i powiększają produktywnośc 2)musi być motywacja do inwestowania w kapitał ludzki(wiedza)-kapitał ludzki to zakumulowane umiejętności i wiedza ludzi3)musi być motywacja do odkrywania nowych technologii.
Wyróznia się 2 rodz.czynników wzrostu gospodarczego:1)czynniki bezpośrednie:zatrudnienie i wydajność pracy delta D =delta Z + delta W.
Jeżeli produkt krajowy przyrasta dzięki wzrostowi zatrudnienia to mówimy o tzw.wzroście ekstensywnym ponieważ jest to wyłącznie wzrost ilościowy.
Wydajność „p”-jest to czynnik który nazywamy czynnikiem intensywnym i wzrost PK wynikający ze wzrostu wydajności oznacza zmianę jakościową i pojawienie się nowych rodzajów towarów.
Wydajnośc pracy-ilosc lub wartośc produktów ,usług wytworzona przez 1 pracownika w okreslonym odcinku czasu.
Czynniki determinujące wydajnośc pracy:1)kwalifikacje siły roboczej2)techniczne uzbrojenie pracy-ilośc i jakośc maszyn i urządzeń przypadających na jednego zatrudnionego3)sposób zarządzania4)postęp naukowy5)polityka państwa6)wysokośc wynagrodzenia7)ocena ogólnej sytuacji gospodarczej i społecznej
2)czynniki pośrednie-są nimi inwestycje nazwane czynnikami pośrednimi bo wpływają na wzrost gospodarczy przez powiększenie czynników bezpośrednich tworząc nowe stanowiska pracy-wzrost zatrudnienia-oraz powiększając wudajnosc pracy przez zwiększenie kwalifikacji.Wpływ inwestycji na wzrost gospodarczy zależy jednak od ich efektywności to jest kapitałochlonności.Wylicza się efektywnośc stosując tzw.współczynnik kapitałochłonności:K=delta I przez delta D (mówi nam ile należy zainwestować by uzyskać wzrost PKB o 1 jednostkę.
Wzrost dochodu może być kapitałochłonny lub kapitałooszczędny: kapitałooszczędny –oznacza niewielkie nakłady inwestycyjne w porównianiu z przyrostem dochodu narodowego.Kapitałochłonny-oznacza że przyrost dochodów o 1 jednostkę wynika z dużych nakładów inwestycyjnych.
Są 3 grupy teorii wzrostu gospod.:1)klasyczne-ma u podstaw koncepcję ,że wzrost liczby ludności jest okreslony przez poziom dochodu na jednostkę.Ekonomia klasyczna w teori płac wprowadziła pojęcie tzw.funduszu płacy który wyznaczał max.wielkośc płacy i była to kwota która właściciel przeznaczał na wynagrodzenia dla pracowników.Jest to teoria tzw. reszty czyli jest to koncepcja rezydualna,czyli to co z ceny pozostaje po odjęciu zysków dla przedsiębiorcy i renty gruntowej dla właścicieli ziemskich stanowiących fundusz płacy.
Płace stymulują wydajnosc.Jeżeli płaca osiąga max.to pojawia się wzrost prokreacji.W okresie wysokich płac wzrasta prokreacja klasy robotniczej co powoduje w długim okresie czasu zwiększanie się podazy pracy i pociąga za sobą obniżenie wysokości płacy.
Nierównowaga na rynku pracy powoduje ,że płace się obniżają i osiągają swoje minimum na granicy niezbędnych kosztów utrzymania.
Niskie płace nie sprzyjają wzrostowi liczby robotników i w długim okresie pojawia się nierównowaga na rynku pracy,podaz pracy jest mniejsza od popytu wówczas następuje wzrost płac i pojawia się ograniczenie tego wzrostu w postaci funduszu płacy.
Prawo to zostało nazwane spiżowym(żelaznym)prawem płacy przez Ferdynanda Lasselle’a.2)teorie neoklasyczne-kładą nacisk na 2 zasoby:siłę robocza i kapitał.Jest to teoria która wyjaśnia jak oszczędności i inwestycje i wzrost gospodarczy reagują na wzrost ludności i postęp techniczny.Została ona opracowana na w latach 50 20-tego wieku przez ROBERTA SOLOW’A.Postęp techniczny i wzrost liczby ludności wpływa na wzrost gospodarczy ale ten wzrost nie powoduje ani przyrostu ludności ani wzrostu postępu technicznego.Postęp techniczny dokonuje się przez przypadek.Postęp technologiczny zwiększa produktywnośc kapitału,co powoduje wzrost popytu na kapitał,ten wzrost wpływa na zwiększenie stopoy % i jednocześnie wzrasta podaż kapitału ,wzrasta produkcja na osobę rośnie popyt na siłę roboczą,rosną płace oraz zatrudnienie.3)nowe teorie wzrostu-pojawiły się one na pocz.lat 80-tych 20-tego wieku i akcentuję głównie znaczenie postępu technologicznego.Przyjmują 4 założenia:-odkrycia są rezultatem wyboru ich działania,-odkrycia przynoszą zyski,-odkrycia mogą być zastosowane przez wiele osób,-postęp techniczny i wynalazki mogą być dziełem poszczególnych firm