Finanse (ściąga)

NAUKA O FINANSACH- bada zjawiska finansowe, formułuje i analizuje kategorie stanowiące uogólnienie ich powtarzalnych zjawisk finansowych. Charakteryzuje i ocenia instytucje i instrumenty za pomocą których dokonuje się ruch pieniadza. (obserwator życia finansowego) FINANSE- zjawiska wyrażające stosunki między ludźmi, Zachodzące za pomocą pieniądza. CECHY FINANSÓW: - kategoria związana z gospodarką towarowo-pieniężną - jest to ogół zjawisk związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych - wiążą się z realnie występującym pieniądzem - odnoszą się bezpośrednio do sfery podziału i wymiany. GOSPODARKA FINANSOWA- to wszelkie formy działania w dziedzinie zjawisk finansowych polegające na: przewidywaniu i planowaniu wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych. POLITYKA FINANSOWA- dokonuje wyboru celów, które mają być osiągnięte, oraz sposobów i metod ich osiągania. FINANSE PUBLICZNE- to finanse państwa i samorządu terytorialnego, obejmują one procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności: - pobieranie i gromadzenie środków publicznych - wydatkowanie środków publicznych - finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa - zarządzanie środkami publicznymi - zarządzanie długiem publicznym Sercem finansów państwowych jest budżet państwa. FINANSE PRYWATNE- obejmują wszystkie osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek w tym wszystkie przedsiębiorstwa prywatne, spółki itd. ZJAWISKA FINANSOWE - wyrażą związki, jakie powstają w toku realizacji stosunków finansowych. Inaczej mówiąc,zjawisko finansowe jest to operacyjna strona stosunków finansowych. Pojawiają się wtedy kiedy dochodzi do realizacji konkretnych transakcji rezultacie których następuje przesunięcie z jednej strony środków pieniężnych z drugiej dóbr materialnych i usług. Ze względu na przedmiot (rodzaj transakcji )zjawiska finansowe dzieli się na: przychodowe, rozchodowe, dochodowe, wydatkowe, kosztowe,kredytowe, pożyczkowe, gotówkowe, bezgotówkowe, transferowe, oszczędnościowe, ubezpieczeniowe. Ze względu na podmiot (wyodrębniając jednostki gosp.)dzieli się je na: Finanse władzy państwowej, ubezpieczeń, przedsiębiorstw, banków, ludności. Zjawiska finansowe o charakterze REDYSTRYBUCYJNYM polegają na tym ,że w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej. Funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych. INSTRUMENTY FINANSOWE- jest to wierzytelność finansowa, roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów w stosunku do drugich (są to obietnice, że coś zyskamy) Są to kontrakty zawierane między dwiema stronami. Kontrakty te określają zależność finansową, w której pozostają obie strony. (np. bony skarbowe, obligacje, akcje, certyfikaty inwestycyjne, depozyty bankowe) Dzielimy je na instrumenty: - o charakterze wierzycielskim i własnościowym, - przynoszące stały i zmienny dochód, - krótko, średnio i długoterminowe. - bezpośrednie i pośrednie - rzeczywiste i nierzeczywiste SYSTEM FINANSOWY- zespół norm i reguł kreowania pieniądza . Tworzą go: instrumenty finansowe, rynki finansowe, instytucje finansowe, reguły gry. Funkcje systemu finansowego- funkcje obnizenia kosztów transakcyjnych, funkcje monetarne, kapitałowe, kontrolne, SYSTEM FINANSOWY-jest to zbiór norm prawnych ustalających przede wszystkim społeczne organy(instytucje) których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych. Aby system finansowy był racjonalny tzn. wywoływał korzystne reakcje jednostek gospodarczych musi być: efektywny, zgodny z analizą regulowanych zjawisk, wewnętrznie zgodny, prosty w konstrukcji, zdolny do samoregulacji, Bezpośrednim wykonawcą systemu finansowego jest aparat finansowy (Ministerstwo Finansów, poszczególne urzędy skarbowe, wydziały finansowe przedsiębiorstw, banki itp.) Model BANKOWO ZORIENTOWANY – najważniejszym elementem są banki, które stanowią rezerwę środków pieniężnych dla przedsiębiorstw np. stałe związki danego przedsiębiorstwa z danym bankiem. Charakteryzuje się dużym znaczeniem finansowania zewnętrznego, kładzie nacisk na długookresowe, aktywne, bliskie stosunki miedzy instytucjami finansowymi a przedś.) Model oparty na PAPIERACH WARTOSCIOWYCH- charakteryzuje się brakiem udziału banków w kapitale przedś., dużym znaczeniem finansowania wewnętrznego, naciskiem na krótkookresowe pasywne stosunki miedzy instytucjami finansowymi a przedsiębiorstwami.) RYNEK FINANSOWY to miejsce, gdzie dokonuje się transakcji środkami pieniężnymi. Dzielimy go na: rynek pieniężny, walutowy, kapitałowy, instrumentów pochodnych (derywatów). Rynek pierwotny- przeprowadzane są transakcje z emisją lub Kreacją instrumentów finansowych. Rynek wtórny- dokonywana jest odsprzedaz już istniejących Instrumentów finansowych. INSTYTUCJE FINANSOWE- to instytucje które działają na ryku finansowym, lecz nie prowadzą działalności zastrzeżonej dla instytucji kredytowych (banków i parabanków), Instytucje finansowe nie są zatem uprawnione do prowadzenia działalności depozytowej i wykonywania innych czynności „rdzennie bankowych”. W związku z powyższym mimo że są uczestnikami rynku finansowego, nie korzystają z przywilejów instytucji kredytowych. Instytucje finansowe mogą zatem działać jako pośrednicy finansowi, tzn. instytucje, które wstępują jednocześnie jako dawcy i biorcy środków finansowych. Do kategorii instytucji finansowych należy również zaliczyć wszelkich usługodawców świadczących usługi związane z funkcjonowaniem rynku finansowego, takich jak maklerzy czy doradcy inwestycyjni, bez których funkcjonowanie nowoczesnych rynków finansowych nie jest możliwe. (są to: Banki, Towarzystwa ubezpieczeniowe, Fundusze emerytalne, Fundusze inwestycyjne, Domy maklerskie, Giełdy papierów wartościowych) PIENIĄDZ to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę, jest to powszechnie akceptowany towar (powszechny ekwiwalent). Najczęściej funkcję pieniądza pełnią obecnie monety oraz pieniądz papierowy (banknoty). CECHY WSPÓŁCZESNEGO PIENIĄDZA: Paierowy, państwowy, zabezpieczony towarami i usługami, kredytowy (żyrowy). FUNKCJE PIENIĄDZA: -Miernik wartości- wyraża ceny różnych towarów -Środek płatniczy- spełnia tę funkcję przy spłacie zobowiązań dłużnych (kredyty, podatki) -Środek wymiany- środek za pomocą którego dokonujemy wymiany dóbr i usług. -Środek tezauryzacji- środek przechowywania wartości (skarbu) -Pieniądz światowy- funkcjonujący w skali globalnej. HISTORIA PIENIĄDZA : Początkowo kawałki metalu za każdym razem były ważone (PIENIĄDZ WAŻONY), później dla wygody zaczęto stosować sztabki lub sztuki danego metalu o określonej wadze (PIENIĄDZ ODLICZANY). Pieniądz kruszcowy początkowo funkcjonował w postaci nieregularnych bryłek. Później złotnicy zaczęli nadawać im kształt płytek, sztabek, krążków bądź wieloboków, zaświadczając swoją pieczęcią ich wagę i próbę. Pierwsze monety kruszcowe pojawiły się w VII w. p.n.e. w Lidii za panowania króla Krezusa. PODAŻ PIENIĄDZA można zdefiniować jako sumę gotówki oraz depozytów. Na podaż pieniądza wpływają: ludność, która decyduje o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty, banki, które określają stosunek swoich rezerw do posiadanych pieniędzy, bank centralny, który decyduje o wielkości bazy monetarnej, składającej się z gotówki oraz rezerw banków komercyjnych trzymanych w banku centralnym. POPYT NA PIENIĄDZ – każdy z nas zgłasza popyt na pieniądz. Jest on kształtowany przez: motyw transakcyjny czyli konieczność posiadania pełnej gotówki na bieżące zakupy i płatności jeżeli nie można lub się nie chce tego załatwić przy pomocy obrotu bezgotówkowego. motyw ostrożności (przezorności) czyli konieczność utrzymywania pewnych rezerw gotówki na nieprzewidziane, a konieczne wydatki lub bardzo atrakcyjne zakupy, motyw spekulacyjny (portfelowy) czyli konieczność posiadania pewnej) sumy pieniądza gotówkowego np. na spekulacyjny zakup papierów wartościowych . POLITYKA PIENIĘŻNA – polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniadza w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizacji poziomu produkcji (cen) i zatrudnienia. Podmiotem jest bank centralny. Bank centralny reguluje podaż pieniądza, operuje zmianami stopy procentowej, oddziałuje na kurs walutowy, oddziałuje na płynność bankową (określa stopę % przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym, kupuje i sprzedaje publiczne papiery wartościowe, racjonuje kredyty) Instrumenty polityki pieniężnej: -stopa dyskontowa -operacje otwartego rynku -rezerwy obowiazkowe Polityka pieniężna może mieć charakter: ekspansywny lub restrykcyjny. W wariancie ekspansywnym bank centralny obniża cenę pieniądza, przez co zwiększa się jego podaż. Na drugim biegunie znajduje się polityka restrykcyjna, której towarzyszą podwyżki stóp procentowych banku centralnego - czyli zwiększanie ceny pieniądza. KREACJA PIENIADZA BANKOWEGO: Ilość pieniądza, który bank może stworzyć, jest ograniczona po pierwsze przez konieczność posiadania pewnej ilości gotówki w walucie obiegowej, na wypłaty gotówkowe. Ilość tę zarząd banku ustala sam według własnej oceny. Drugie ograniczenie nakłada prawo bankowe, wymagając utrzymania tzw. rezerw obowiązkowych. Kreacja nowego pieniądza przez bank polega w istocie na tym, że bank ma prawo traktować - i traktuje - czek własny lub czek pochodzący z innego banku tak jak całkiem nową gotówkę. KREACJA PIENIĄDZA BANKU CENTRALNEGO: Bank centralny odpowiada za podaż pieniądza, choć nie może dokładnie kształtować jej zmian. Ma za to bezpośredni wpływ na dwa czynniki: wielkość bazy monetarnej oraz stopę rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, czyli tę część zgromadzonych przez nie wkładów, które mają obowiązek przechowywać na rachunku w banku centralnym. PIENIĄDZ PAPIEROWY- ta cecha pieniądza jest związana z faktem, że pieniądz nie ma już żadnego związku ze złotem. Jego fizyczna postać przybiera kawałek papieru, któremu nadano cechy pieniądza. ECU- europejska jednostka walutowa, będąca centralnym elementem Europejskiego Systemu Walutowego, oparta na koszyku walut dwunastu krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej. 1 stycznia 1994 r., tj. z dniem rozpoczęcia drugiego etapu dochodzenia do UGW, nastąpiło zamrożenie koszyka ECU. ECU istniało od 1979 r., z biegiem czasu coraz częściej używane było jako samodzielna "waluta" w handlu oraz jako "waluta" emitowanych obligacji. Od 1 stycznia 1999 r. zostało zastąpione przez euro. Europejski System Walutowy został ustanowiony w 1979 r. W celu stabilizacji kursów walutowych krajów członkowskich Wspólnot Europejskich. Zakładał ścisłą koordynację polityki monetarnej, ekonomicznej i budżetowej krajów ówczesnej "dziewiątki", a następnie "dwunastki". Ustalał dopuszczalny zakres wahań kursów. Z chwilą utworzenia unii walutowej i ustalenia sztywnych kursów wymiany między walutami narodowymi krajów członkowskich UGW, Europejski System Walutowy stracił rację bytu i przestał istnieć. RAPORT DELORSA- składał się z 3 rozdziałów omawiających kolejno : dotychczasowy rozwój integracji gospodarczej i walutowej, końcową fazę unii gospodarczej i walutowej, obejmujacą swobodny przepływ ludzi, towarów, usług i kapitału, oraz wspólną walutę.; koncepcję stopniowej realizacji założeń unii gospodarczej i walutowej. Droga dochodzenia do unii składała się z 3 etapów: 1.zbudowanie jednolitego rynku, 2. pomostowy miedzy etapem 1 i 3. 3.zamykanie procesu tworzenia unii. Kryteria zbieżności Traktatu z Maastricht: - stopa inflacji nie wyższa niż o 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE, gdzie inflacja jest najniższa; - długoterminowa stopa procentowa (mierzona na bazie 10-letnich obligacji skarbowych) nie prekraczająca o więcej niż 2 punkty procentowe średniej stóp procentowych występujacych w 3 krajach UE o najniższej inflacji; - deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB; - dług publiczny nie większy niż 60% PKB; - stabilny kurs wymiany w ciągu ostatnich 2 lat Europejski Bank Centralny to najważniejsza instytucja UGW, utworzona na bazie Europejskiego Instytutu Walutowego. Spełnia nastepujące funkcje: -prowadzenie dla obszaru UGW jednolitej polityki pieniężnej, której głównym celem jest stabilizacja cen. - prowadzenie operacji walutowych - utrzymanie oficjalnych rezerw walutowych i zarządzanie nimi - zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych, - sprawowanie nadzoru bankowego Europejski System Banków Centralnych funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. Składa się z Europejskiego Banku Centralnego (jako jednostki centralnej) oraz z narodowych banków centralnych krajów członkowskich Unii Europejskiej (jako jednostek uczestniczących). Prowadzi dla obszaru UGW jednolitą politykę pieniężną, której głównym celem jest stabilizacja cen. Do zadań ESBC należy m.in. prowadzenie operacji walutowych, utrzymywanie oficjalnych rezerw walutowych krajów członkowskich i zarządzanie nimi, zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych oraz sprawowanie nadzoru bankowego. EURO to nowa waluta europejska, która na mocy Traktatu z Maastricht obowiązuje na obszarze Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) od dnia 1 stycznia 1999 r. W okresie przejściowym, tj. do 31 grudnia 2001 r., euro jest używane wyłącznie w obrocie bezgotówkowym, równolegle z 12 walutami narodowymi krajów członkowskich UGW. Od dnia 1 stycznia 2002 r. euro będzie występowało również w obrocie gotówkowym. Bank – przedsiębiorstwo wykonujące działalności polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności, określonych przepisami prawa i wymienionych w statucie banku. Bankowość elektroniczna - forma usług oferowanych przez banki, polegająca na umożliwieniu dostępu do rachunku za pomocą urządzenia elektronicznego (komputera, bankomatu, terminala POS) i linii telekomunikacyjnych. Obejmuje systemy terminalowe, bankowość telefoniczną, Home banking, bankowość internetową. SYSTEM BANKOWY – całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego czyli banku emisyjnego oraz banków komercyjnych, uznano za podstawę dla określenia systemu bankowego. SYSTEM bankowy to także liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwartą całość. Bank centralny – instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa, bądź podporządkowana państwu. W Polsce rolę banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. Funkcje: -emituje pieniądz gotówkowy -jest bankiem banków i innych instytucji finansowych -jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państ. -formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią -utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju -nadzoruje działalność banków komercyjnych -reguluje podaż pieniądza w obiegu Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) - instytucja sprawująca nadzór nad działalnością polskich banków. Jej ZADANIAMI są: -Określanie zasad działania banków zapewniających bezpiecz. środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach -Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw -Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków -Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania BANK KOMERCYJNY- orientuje swoja działalność na zysk. Jest to wiec szczególne przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działania jest pieniądz, a ściślej mówiąc obrót pieniężny. Wprowadza do obiegu zdecentralizowany pieniądz przez udzielenie kredytu. Realizuje on następujące operacje: -przyjmowanie wkładów pieniężnych -udzielanie kredytów i gwarancji bankowych -emitowanie bankowych papierów wartościowych -operacje czekowe i wekslowe -udzielanie poręczeń -wykonywanie obrotu dewizowego FINANSE PUBLICZNE- to finanse państwa i samorządu terytorialnego, obejmują one procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem,a w szczególności: -pobieranie i gromadzenie środków publicznych -wydatkowanie środków publicznych -finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa -zarządzanie środkami publicznymi -zarządzanie długiem publicznym NA SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH składają się: Budżet państwa, gmin, powiatów, województw samorządowych, Państwowe i samorządowe fundusze celowe, kasy chorych, Państwowa i samorządowa gospodarka pozabudżetowa. BUDŻET PAŃSTWA jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy. FUNKCJE: -Fiskalna - polega na gromadzeniu dochodów budżetowych, -Redystrybucyjna - umożliwia zmniejszenie różnic w dochodach pomiedzy poszczególnymi grupami ludności -Stymulacyjna - polega na oddziaływaniu państwa na życie gospodarcze i społeczne -Stabilizacyjna - wiąże się z poprzednią funkcją, państwo poprzez budżet ogranicza wpływ wahan koniunkturalnych -Alokacyjna - poprzez określone kształtowanie wydatków budż. -Kontrolna - polega na porównywaniu zaplanowanych dochodów i wydatków ze stanem faktycznym ZASADY BUDŻETOWE: -Zasada rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków obejmuje okres jednego roku -Zasada zupełności - obejmuje wszystkie dochody i wydatki p. -Zasada jedności - poszczególne elementy budżetu mogą znajdować się w osobnych zestawieniach -Zasada jawności - tworzenie, uchwalanie, wykonanie i kontrola budżetu powinny znajdować się pod nadzorem opinii publiczne -Zasada równowagi budżetowej - należy dążyć do tego, aby bieżące dochody wystarczały na bieżące wydatki . DOCHODY BUDŻETU: 1. dochody rzeczywiste : podatki i opłaty 2. dochody rozliczeniowe :dotacje i subwencje z budzetu państwa do budzetów samorządowych.