Rehabilitacja w urazach mózgowo-czaszkowych.

Uraz głowy połączony z cechami wskazującymi na jednoczesne uszkodzenie mózgu nazywamy urazowym uszkodzeniem mózgu. Uraz taki może być spowodowany urazem tępym np. uderzeniem w głowę lub przenikającym jak uszkodzenie postrzałowe. Uszkodzenie może być również wynikiem ruchu mózgu wewnątrz czaszki. O przebytym urazie mogą świadczyć:
Utrata przytomności,Amnezja wsteczna, czyli niepamięć pourazowa, Uraz czaszki taki jak złamanie lub pęknięcie,
Rezultatem urazu są widoczne zmiany, ubytki i zaburzenia ruchowe lub/oraz psychologiczne/psychiczne. Zaburzenia takie mogą mieć różny charakter, zasięg, przebiegający od niewielkich wręcz minimalnych stanów zmianowych w mózgu poprzez umiarkowane do ciężkich zaburzeń i ograniczeń funkcji i czynności życiowych. Najpierw, w trakcie uderzenia mówimy o tzw. pierwotnym uszkodzeniu mózgu, dopiero po jakimś czasie, w trakcie rozwoju zmian powikłaniowych mamy do czynienia z uszkodzeniem wtórnym. Pierwotne jest to natychmiastowa, występująca zaraz po urazie śpiączka, brak przytomności. Wtórne to wystąpienie śpiączki u do tej pory przytomnego poszkodowanego lub znaczne i widoczne pogłębienie śpiączki pourazowej pierwotnej.
Jednocześnie mogą wystąpić zaburzenia oddychania, niedowłady i porażenia, wzmożone napięcie mięśniowe, odruchy ścięgniste, spowodowane przez upośledzenia dróg korowo-mózgowych. Inne zmiany współistniejące z uszkodzeniem mózgu to na przykład:
Zaburzenia mowy i artykulacji, Zaburzone pisanie, czytanie, liczenie,
Zaburzenia w obrębie labilności psychicznej (brak spójności i granicy między uczuciami, wpadanie od euforii do depresji i na odwrót).
Rehabilitacja:Przykład;
Pacjentem jest chłopiec w wieku 12 lat z urazowym szkodzeniem mózgu powstałym na skutek wypadku komunikacyjnego. Uszkodzony został pień mózgu, prawa półkula mózgu co spowodowało lekki niedowład lewej strony ciała. Dodatkowo złamanie prawej ręki w przedramieniu.
I etap- ostry okres chorobowy:
Pacjent jest nieprzytomny, wymaga podłączenia do respiratora, nie jest w stanie oddychać samodzielnie. Rehabilitacja sprowadza się do wykonywania ćwiczeń biernych na kończynach zdrowych, prowadzonych w zakresie pełnym, w tempie rytmicznym, umiarkowanie wolnym. Dwa razy na dzień, średnio po około 20 minut. Ćwiczenia te należy wykonywać w pozycjach tzw. izolowanych wraz ze stabilizowaniem odcinka bliższego kończyny. Oprócz ćwiczeń biernych stosuje się również zabiegi profilaktyczne przeciwdziałające powstawaniu odleżyn ograniczeń w zakresie ruchu, zmian zapalnych układu oddechowego. Do takich zabiegów zaliczamy:
Zachowanie zasad higieny i czystości łóżka chorego,
Korekcję oraz zmienianie pozycji ciała chorego- zapobiega to powstawaniu przykurczów, deformacji i pogłębianiu się niedowładów. Pacjenta należy ułożyć w pozycji w pozycji leżenia na plecach -powinno się unikać układania pacjenta na boku, niezależnie czy jest to bok chory czy zdrowy, ponieważ ucisk zwiększa ryzyko powstawania odleżyn oraz może spowodować ograniczenia ruchu odwodzenia w stawach ramieniowym oraz biodrowym.
Stosowanie ćwiczeń oddechowych-czyli takich, które polegają, na wspomaganym przez ucisk na klatkę piersiową, wydechu oraz unoszeniu obu kończyn górnych połączonym z odwodzeniem w czasie wdechu, a następnie opuszczaniem i przywodzeniem kończyn podczas wydechu.
Po okresie około 2 tygodni, w którym pacjent powinien już odzyskać świadomość i przytomność, możemy włączyć ćwiczenia wspomagane, inaczej prowadzone, a w późniejszym etapie również ćwiczenia czynne, sterowane kończynami zdrowymi. Ćwiczenia należy wykonywać zgodnie z ich metodyka i zasadami, jeśli tylko nie ma przeciwwskazań, którymi mogłyby być: ostre stany zapalne zarówno całego organizmu jak i żył lub podwyższona temperatura czy tez odczuwalny podczas ćwiczeń ból pacjenta.
II etap- etap regeneracyjno- kompensacyjny:
Wtedy, gdy pacjent odzyskał pełna świadomość, może samodzielnie oddychać, kończyna jest tak sprawna, że można zdjąć opatrunek unieruchamiający, złamanie zrośnięte. Okres regeneracyjno-kompensacyjny nastawiony jest na zlikwidowanie skutków długoterminowego leżenia i unieruchomienia, głównie poprzez stosowanie ćwiczeń czynnych właściwych (inaczej ćwiczeń czynnych wolnych) w tempie równomiernym, wolnym w pełnym zakresie ruchowym. Poprawiają one ukrwienie w chorej stronie ciała oraz poprawiają trofikę tkanek. Nie należy jednak zaprzestawać ćwiczeń biernych oraz oddechowych. Podstawowym zadaniem w ćwiczeniach oddechowych jest wyrobienie nawyku prawidłowego oddychania, nieprawidłowe jest wciąganie brzucha podczas wdechu. W nauczaniu prawidłowego oddychania należy pacjenta ułożyć z rękami na nadbrzuszu i poinstruować, że powinien oddychać w taki sposób, aby brzuch przy wdechu się unosił, natomiast przy wydechu opadał. Wdech zawsze wykonujemy nosem, wydech ustami.
Następnym etapem rehabilitowania chorego jest pionizowanie postawy ciała. Proces pionizacji powinien być prowadzony zgodnie zasadami metodycznymi, chory stopniowo przechodzi z pozycji leżenia do pozycji siedzącej na łóżku podpierając się samodzielnie. Następnie delikatnie zsuwa kończyny poza leżankę i próbuje utrzymać postawę. Kolejnym etapem jest pozycja stojąca przy leżance z pomocą rehabilitanta. Potem nauczanie chodzenia trzymając się poręczy, następnie za pomocą balkoniku, kuli, wreszcie samodzielnie. Teraz ważną rolę spełnia nauczenie pacjenta samoobsługi ubierania się, mycia, jedzenia itp.
Dodatkowym, istotnym elementem jest prowadzenie ćwiczeń zwiększających sprawność i możliwości pacjenta, takich jak:
Ćwiczenia oddechowe:
Pozycja wyjściowa (pw) to pozycja w staniu, pacjent wykonuje ruch unoszenia ramion do góry połączony z jednoczesnym wdechem, przy opuszczaniu ramion-wydech, Pozycja w siadzie rozkrocznym, wdech z cofaniem łokci do tyłu, wydech połączony ze skłonem do przodu, Leżenie na plecach, pod plecy podłożony klin lub wałek, ramiona odwiedzione, zwisają poza leżanką. Podczas oddychania przywodzenie ramion, na przemian z odwodzeniem.
Ćwiczenia ogólno rozwijające, kondycyjne:
Pozycja stojąca, jednostajnie, spokojne, naprzemienne krążenie głowy, Następnie naprzemienne krążenia ramion,
Krążenie tułowia oraz bioder naprzemianstronnie, Pozycja stojąca w lekkim rozkroku, skrętoskłony tułowia raz w jedna stronę, potem w drugą, Przysiady,Naprzemienne krążenia w stawach skokowych, Ćwiczenia manipulacyjno-koordynacyjne obu rąk, Ćwiczenia na zgięcie grzbietowe stopy, Zwijanie rozłożonego ręcznika za pomocą palców stóp, Chód na każdej płaszczyźnie stopy z osobna; krawędź wewnętrzna, zewnętrzna, palce, pięty, W leżeniu tyłem, palce stóp leżą oparte na drabinkach, przesuwanie imitujące chód po drabince w górę i w dół, Ćwiczenia mające na celu korekcje postawy, Ćwiczenia, których zadaniem jest rozciągnięcie i wzmocnienie mięśni. Wraz ze wzrostem siły napięcia mięśniowego u osoby chorej, powinno się zastosować ćwiczenia czynne z oporem, dodatkowo należy stosować zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak światłolecznictwo, laser, elektrolecznictwo.
III etap- faza przewlekła:
Faza, kiedy leczenie przebiega już w domu. Dalej stosujemy ćwiczenia kondycyjne, które pacjent powinien wykonywać samodzielnie, również manipulacyjne na kończynie porażonej, ćwiczenia grupowe, zabawy. Fizykoterapia. Nie należy zapominać o konsultacjach i poradach lekarskich.