Hormony
1. Gruczoły
• Przysadka mózgowa
• Szyszynka
• Tarczyca
• Przytarczyce
• Grasica
• Trzustka
• Kora i rdzeń nadnerczy
• Męskie jądra, żeńskie jajniki
• Ciałko żółte, łożysko
2. Funkcjonowanie układu dokrewnego
1. Przysadka mózgowa
• 0,7 g
• Leży u podstawy mózgu
• Składa się z 3 płatów
• Przedni płat produkuje hormony tropowe, które oddziaływają na kom. docelowe za pośrednictwem innych gruczołów dokrewnych zwanych gruczołami podległymi. Ze względu na działanie h. tropowych przysadka nazywana jest gruczołem nadrzędnym – reguluje działalność wydalniczą gruczołów:
o Tarczycy
o Kory nadnerczy
o Jader i jajników
• Tylny płat uwalnia wazopresynę i oksytocynę
Sprzężenie zwrotne – wzajemna zależność gruczołu nadrzędnego wydzielającego h. tropowe i gruczołów podległych wydzielających h. docelowe
OBRAZEK!!!!!!!!!!!!!
2. Podwzgórze
• Funkcjonowanie układu dokrewnego jest powiązane z układem nerwowym.
• Scala oba układy.
• Posiada kom. nerwowe zamieniające sygnał elektryczny na biochemiczny – wydzielanie substancji dokrewnych przez neurony nazywa się neurosekrecją
• Produkuje i wydziela neurohormony
o Liberyny – pobudzają przysadkę do wydzielania hormonów
o Statyny – hamują przysadkę do wydzielania hormonów
• Produkuje wazopresynę i oksytocynę
Współuczestnictwo – 2 różne hormony działają na zasadzie przeciwstawnej (antropogenicznej)
OBRAZEK!!!!!!!!!!
Odrębny mechanizm powoduje uwolnienie hormonów z rdzenia nadnerczy (adrenaliny i noradrenaliny). Wydzielanie tych hormonów następuje przede wszystkim na skutek silnych bodźców stresowych.
3. Hormony – endogenne (wyt. w organizmie)
• związki organiczne o dużej aktywności biologicznej
• regulujące i koordynujące funkcjonowanie tkanek i narządów
• zapewniają homeostazę w organizmie
• wpływają na tempo syntezy enzymów i innych białek
• oddziaływanie na kom. docelowe zachodzi zawsze za pośrednictwem receptorów komórkowych.
4. Podział Hormonów (powstawanie)
• H. gruczołowe – wytwarzane są w wyspecjalizowanych gr. dokrewnych.
• H. tkankowe – wytwarzane przez wyspecjalizowane komórki rozrzucone w tkankach różnych narządów.
• Neurohormony – wytwarzane i wydzielane przez komórki nerwowe zwane neurosekrecyjnymi
5. Budowa chemiczna hormonów
a) Hormony, których podstawą jest aminokwas (białkowe)
• Pochodne aminokwasów
• Peptydowe
• Białka proste
• Glikoproteinowe
b) Sterydowe
• Kory Nadnerczy
• Jądra i Jajniki
6. Mechanizm działania hormonów
Porównywana cecha Hormony Peptydowe Hormony Sterydowe
Lokalizacja receptora Błona komórkowa Cytoplazma
Miejsce działania hormonu Błona komórkowa Jądro komórkowe
Sposób oddziaływania na komórkę Aktywacja układów enzymatycznych za pośrednictwem wtórnych przekaźników Np. cAMP Bezpośredni wpływ na rozpoczęcie transkrypcji
H. Peptydowe – łączą się z receptorem błonowym, dochodzi wtedy do aktywacji enzymu tzw. cyklazy adenylowej, która przekształca ATP w cAMP (cykliczny adenozyno mono fosforan)
cAMP aktywuje enzymy plazmatyczne (przedewszystkim kinazy) mogą one wnikać do jądra kom. i wpływac na aktywność genów lub wywołują zmianę aktywności innych enzymów.
H. Sterydowe – łączą się z receptorem cytoplazmatycznym. Powstaje kompleks hormon – receptor i przemieszcza się do jądra kom.
Skutkiem jest powstanie mRNA(transkrypcja) pozwala to na syntezę białek enzymatycznych (translacja)
7. Działanie hormonów
Hormon wzrostu = somatotropina
• Pobudza wzrost organizmu
• Pośrednio wpływa na wzrost kości długich (zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe)
• Wzmaga transport aminokwasów do kom. i pobudza syntezę białek
• Ukierunkowuje metabolizm na przewagę anabolizmu nad katabolizmem
• Przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi
• Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych i wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi
Prolaktyna
• Zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka(laktacja)
• U niektórych zwierząt, np. gryzoni pobudza ciałko żółte do wydzielania progesteronu
• U kobiet karmiących hamuje wydzielanie folitropiny i lutropiny, blokując owulację i menstruację
Lipotropina
• Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych (lipoliza), powodując wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi
Tyreotropina
• Pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę i zwrotnie hamuje wydzielanie Tyreotropiny przez podwzgórze
Adrenokortykotropina
• Pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę i zwrotnie hamuje wydzielanie Kortykotropiny przez podwzgórze
Folitropiny
• U kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego (Graffa) oraz wydzielanie estrogenów
• U mężczyzn pobudza spermatogenezę
Lutropiny
• U kobiet, współdziałając z Folitropiny powoduje jajeczkowanie (owulację), powstanie ciałka żółtego oraz pobudza wydzielanie progesteronu przez kom. śródmiąższowe jąder
Melanotropina
• Powoduje zmianę rozmieszczenia barwnika – melaniny w skórze w kierunku brunatnego przebarwienia skóry
• Pobudza komórki barwikowe skóry do syntezy melaniny
Wazopresyna
• Zwiększa resorpcję wody w kanalikach nerkowych
• Pobudza skurcze mięśni gładkich naczyń krwionośnych, powodując podwyższenie ciśnienia krwi
Oksytocyna
• Wywołuje skurcze mięśni macicy w czasie porodu
• Pobudza wydzielanie mleka w czasie karmienia