Pojęcie rachunkowości oraz jej funkcje

Rachunkowość to proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji finansowej dający podstawę oceny prowadzenia działalności gospodarczej. Rachunkowość jest sformalizowanym systemem, odzwierciedlającym proces prowadzonej działalności gospodarczej i służy jej ocenie. Podstawowym celem rachunkowości jest dostarczenie prawdziwego i rzetelnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu gospodarczego. Przedmiotem rachunkowości jest każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego, jego zasoby i wyniki.

RACHUNKOWOŚĆ TO SYSTEM INFORMACYJNY:

- sformalizowany (ustawa o rachunkowości + rozporządzenia);
- identyfikujący, mierzący, klasyfikujący (grupujący) i rejestrujący transakcje podmiotów (przedsiębiorstw) gospodarujących;
- przetwarzający informacje o transakcjach;
- dostarczający przetworzone informacje użytkownikom;

system – układ elementów powiązanych ze sobą;

RACHUNKOWOŚĆ OBEJMUJE:

1. opis przyjętych zasad rachunkowości (tzw. polityka rachunkowości);
2. prowadzenie ksiąg rachunkowych;
3. okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego;
5. sporządzenie sprawozdań finansowych (bilans i rachunek zysków i strat) i innych których dane wynikają z ksiąg rachunkowych;
6. gromadzenie i przechowywanie dokumentacji, poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych;


aktywa – majątek przedsiębiorstwa (to mamy);
pasywa – źródło majątku (skąd my to mamy?);

FUNKCJE RACHUNKOWOŚCI:
1. Informacyjna
Polega na dostarczaniu informacji wykorzystywanych min. przy sporządzaniu sprawozdań finansowych lub przy podejmowaniu decyzji gospodarczych;
2. Kontrolna
Realizowana za pośrednictwem różnorodnych działań kontrolnych
np. dokumentowanie wszystkich bez wyjątku operacji gospodarczych, sporządzanie bilansu obrotów i sald na koniec każdego okresu sprawozdawczego czy też przeprowadzaniu okresowego spisu z natury w celu porównania stanu faktycznego
ze stanem ujętym w ewidencji księgowej;
3. Sprawozdawcza
Polega na sporządzaniu sprawozdań przekazywanych organom państwowym takim jak urzędy skarbowe, urzędy statystyczne, ZUS, NBP, sądy rejestrowe czy też prezentowanie przez przedsiębiorstwa dla potrzeb akcjonariuszy, udziałowców, kontrahentów;


METODY POZNAWCZE RACHUNKOWOŚCI:

1. Podmiotowa
Pomiar i rejestracja zdarzeń gospodarczych oraz stan środków rozpatruje się z punktu widzenia danej jednostki.

2. Bilansowa
Zasoby gospodarcze i związane z nimi zdarzenia ujmowane są dwustronnie.

3. Momenty i okresy sprawozdawcze
Określanie stanów środków gospodarczych w danym momencie.
Zdarzenia gospodarcze ujmowane są w określonym okresie sprawozdawczym (obrachunkowym).

4. Wyceny
Ujmowanie tylko tych zdarzeń gospodarczych, które można określić wartościowo (pieniężnie).

5. Grupowania
Tworzenie w ramach podmiotu jednorodnych grup na podstawie selekcji lub logicznej klasyfikacji.

ZASADY RACHUNKOWOŚCI:

1. MEMORIAŁU (przeciwieństwem jest kasowa)
Ujmowanie w okresie wszystkich osiągniętych przychodów i kosztów niezależnie od terminu zapłaty;
2. WSPÓŁMIERNOŚCI
Przeciwstawienie przychodom koszty ich uzyskania;
3. PERIODYZACJI
Podział i ujmowanie zdarzeń gospodarczych na okresy;
4. ISTOTNOŚCI
Przedmiotem rachunkowości są zdarzenia istotne z punktu widzenia oceny sytuacji majątkowej i finansowej;
5. CIĄGŁOŚCI
Korzystanie z tych samych sposobów postępowania w kolejnych okresach;
6. OSTROŻNEJ WYCENY
Odnosząca się do sposobów wyceny składników bilansowych i określania kosztów
i przychodów;
7. KONTYNUACJI
Założenie, iż podmiot będzie kontynuował działalność w następnych okresach;

Zasoby majątkowe i źródła jego finansowania.


I. ZASOBY MAJĄTKOWE = AKTYWA

AKTYWA to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Składnik zasobów jednostki aby być zaliczony do jej aktywów powinien:
1. być kontrolowany przez jednostkę i pochodzić z wcześniejszych zdarzeń np. zakupu, produkcji własnej, darowizny;
2. być w przyszłości źródłem korzyści ekonomicznych;
3. mieć wiarygodnie określoną wartość;

ZASOBY MAJĄTKOWE (PODZIAŁ WG POSTACI)

1. Rzeczowe
a. środki pracy;
b. przedmioty pracy;
c. produkty pracy
d. towary
2. Finansowe
a. udziały lub akcje
b. inne papiery wartościowe (obligacje, bony, polisy)
c. udzielone pożyczki
d. środki pieniężne
3. Wartości niematerialne i prawne
a. prawa majątkowe
c. wartość firmy (goodwill)
d. koszty prac rozwojowych
4. Należności
a. od kontrahentów
b. od instytucji publicznych
c. od innych podmiotów

W procesie produkcji za pomocą środków pracy oddziałuje się na przedmioty pracy, przekształcając je w produkty pracy.
Towary to artykuły zakupione celem odsprzedaży. Nie zostały one przez daną jednostkę wytworzone, lecz zostały przez nią nabyte i zostaną sprzedane w stanie nie przetworzonym. Towary są typowe dla działalności handlowej.

ZASOBY MAJĄTKOWE (PODZIAŁ WG CELU NABYCIA)

1. Zasoby związane z podstawową działalnością nabyte w celu produkcji wyrobów i usług lub handlu;
2. Inwestycje nabyte w celu osiągnięcia innych korzyści z ich posiadania np. z przyrostu wartości (nieruchomość), przychodów z odsetek lub dywidend
(akcje, obligacje itp.).
ZASOBY MAJĄTKOWE (PODZIAŁ WG CZASU, W KTÓRYM PODMIOT OSIĄGA KORZYŚCI Z POSIADANIA ZASOBU)

1. Zasoby trwałe (powyżej 1 roku)
a. wartości niematerialne i prawne
b. rzeczowe zasoby trwałe
c. należności długoterminowe
d. inwestycje długoterminowe
2. Zasoby obrotowe
a. zapasy
b. należności krótkoterminowe
c. inwestycje krótkoterminowe


AKTYWA TRWAŁE

1. Wartości niematerialne i prawne
Są to nabyte przez podmiot prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania przez okres dłuższy niż jeden rok.
Należą do nich min.: autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne (w tym programy komputerowe), licencje, koncesje, patenty, prawa do znaków towarowych, know-how, wartość firmy – kwota powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa;
2. Rzeczowe aktywa trwałe
a. Środki trwałe – są to rzeczowe aktywa trwałe, które spełniają następujące warunki:
- są kompletne, sprawne i zdatne do użytkowania;
- przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż jeden rok;
- są wykorzystywane dla przynoszenia korzyści danemu podmiotowi;
b. Środki trwałe w budowie – są to poniesione nakłady na wytworzenie, nabycie lub montaż nowego środka trwałego lub ulepszenie (modernizację) już istniejącego;
c. Zaliczki na środki trwałe w budowie – są to zapłacone innym podmiotom kwoty pieniężne na nabycie lub wytworzenie środków trwałych;
3. Należności długoterminowe są to kwoty pieniężne należne od innych podmiotów, których termin spłaty jest dłuższy niż jeden rok (czyli my jesteśmy wierzycielem, nam są należne pieniądze).
Uwaga! Należności z tytułu dostaw i usług nie zalicza się do długoterminowych nawet w przypadku ponadrocznego terminu spłaty!
4. Inwestycje długoterminowe są to aktywa nabyte celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu ich wartości, pozyskania odsetek, dywidend lub innych pożytków. Czyli kupujemy coś aby sprzedać z zyskiem.
Nie jest to związane z podstawową działalnością firmy.
Zalicza się do nich:
b. nieruchomości
c. wartości niematerialne i prawne
d. długoterminowe aktywa finansowe

Remont nie zwiększa wartości środka trwałego. Jedynie modernizacja (zwiększenie możliwości) środka trwałego zwiększa jego wartość.
Amortyzacja to zaliczenie umorzenia środka trwałego do kosztów.
Amortyzacja liniowa: przyjmując środek do ewidencji zakładamy okres jego użytkowania (dzięki klasyfikacji urzędowej; każdy środek trwały ma tam przypisany okres użytkowania).

Całkowita amortyzacja środka trwałego – wartościowo w aktywach nie występuje.
Niektóre środki trwałe nie podlegają amortyzacji (nie zużywają się). Są to np. grunty, dzieła sztuki.

Środki trwałe pojawiają się w firmie poprzez nabycie bądź wytworzenie.
Nabycie jest pojęciem szerszym niż zakup. Zakup – płacimy za coś. Nabycie może polegać na darowiźnie lub leasingu.
Koszty nabycia są szersze niż zakupu. Np. nabycie samochodu: faktura, opłaty urzędowe, rejestracja itp.

AKTYWA OBROTOWE

Ruch okrężny zasobów obrotowych w produkcyjnej działalności wytwórczej można przedstawić następująco:

 wyrób gotowy  produkcja nie zakończona ...materiały ... środki pieniężne  należność

1. Zapasy (rzeczowe aktywa obrotowe)
a. materiały
b. półprodukty i produkty w toku
c. produkty gotowe (wyroby gotowe, zakończone usługi)
d. towary
2. Należności krótkoterminowe
a. należności z tytułu dostaw i usług
b. należności z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń (od budżetu, urzędu celnego, ZUS)
c. należności dochodzonej na drodze sądowej
3. Inwestycje krótkoterminowe
a. krótkoterminowe aktywa finansowe
i. środki pieniężne
b. inne inwestycje krótkoterminowe

II. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU – PASYWA

Kapitały (pasywa) mogą być: własne i obce.

1. Kapitał własny
a. kapitał podstawowy
b. kapitał zapasowy – przedsiębiorstwo wypracowuje zysk a właściciele nie korzystają z dywidendy; zysk finansuje przedsiębiorstwo a nie właścicieli; na rozwój, inwestycje;
c. kapitał rezerwowy – może być z zysku lub gdy uznamy, że wartość rynkowa aktywów jest wyższa niż księgowa;
d. wynik finansowy – zysk (majątek się zwiększył) lub strata (majątek zmalała);
2. Zobowiązania (kapitał obcy)
Np. wobec banku – kredyt, wobec dostawców, wobec państwa, wobec pracowników.
a. zobowiązania długoterminowe (ponad rok)
b. zobowiązania krótkoterminowe (do roku)

Różne nazwy kapitału podstawowego w zależności od rodzaju prawnej formy przedsiębiorstwa:
- kapitał udziałowy – spółka z o.o.
- kapitał akcyjny – spółka akcyjna
- fundusz zakładowy – przedsiębiorstwo państwowe