Wykorzystanie współczesnych nauk biologicznych

Anestezjologia i intensywna terapia
Za osiągnięcie, które stało się przełomem w rozwoju anestezjologii i intensywnej terapii w wieku XX, uznaję zastosowanie kurary podczas znieczulenia ogólnego. 23 stycznia 1942 r. szef anestezjologii jednego ze szpitali w Montrealu Harold Griffith razem ze swym asystentem dr. Enidem Johnsonem podali kurarę młodemu człowiekowi znieczulonemu cyklopropanem do operacji wyrostka robaczkowego, uzyskując zwiotczenie mięśni brzucha i nie obserwując powikłań. W tym samym roku opublikowali oni w czasopiśmie "Anesthesiology" opis korzystnego zastosowania kurary u 25 pacjentów. Publikacja ta zwiastowała rewolucję w technice znieczulenia ogólnego. Powszechne stało się zastosowanie intubacji dotchawiczej, a także ręcznej i następnie maszynowej kontroli wentylacji płuc podczas znieczulenia. W Polsce pierwszy raz kurarę zastosował dr Stanisław Pokrzywicki w Kutnie, w 1947 roku. W ten sposób era nowoczesnej anestezjologii rozpoczęła się też w naszym kraju.
Ogromną korzyścią praktyczną, która wynikła z zastosowania środka zwiotczającego mięśnie podczas znieczulenia, był gwałtowny rozwój nowych metod operacyjnych. Anestezjolog zapewniał, u uśpionego pacjenta, drożność dróg oddechowych poprzez intubację tchawicy i regulował odpowiednio wentylację płuc, co gwarantowało bezpieczeństwo choremu, mimo całkowitego zwiotczenia mięśni. W takich warunkach chirurg mógł wykonywać złożone zabiegi w obrębie narządów klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. Wkrótce też zastosowanie leków zwiotczających mięśnie stało się standardem w ogromnej większości znieczuleń do zabiegów chirurgicznych, będąc elementem tzw. znieczulenia złożonego, łączącego trzy podstawowe składniki: uśpienie, działanie przeciwbólowe i właśnie zwiotczenie mięśni.
Opanowanie przez anestezjologów technik zapewniających bezpieczeństwo choremu ze zwiotczonymi mięśniami przyczyniło się w głównej mierze do powstania nowej dziedziny medycyny - intensywnej terapii. Zastosowanie techniki anestezjologicznej - intubacji i sztucznej wentylacji - pozwoliło na uratowanie życia chorym z zaburzeniami oddychania podczas epidemii polio na przełomie lat 50. i 60. naszego stulecia. Pośrednio, więc, konsekwencją wprowadzenia kurary do znieczulenia było wprowadzenie do lecznictwa wentylacji mechanicznej, która stanowi podstawową metodę intensywnej terapii ciężko chorych.

Choroby zakaźne
Największym, przełomowym osiągnięciem jest rozwój wakcynologii - nauki o szczepieniach. Umożliwił on wprowadzenie szczepień na skalę masową, dzięki opracowywaniu coraz bardziej bezpiecznych, skutecznych i tańszych preparatów. W makroskali epidemiologicznej spektakularnie obniżyła się liczba zachorowań i zgonów. W perspektywie stwarza to szanse opanowania zakażeń wirusami hepatotropowymi i HIV.
Poza rozwojem wakcynologii szczególnie ważny był rozwój antybiotykoterapii, a także rozwój chemioterapii i chemioprofilaktyki malarii. Bardzo istotne jest również wprowadzenie terapii ograniczającej ryzyko zakażeń wertykalnych HIV, ważne zwłaszcza w Afryce.

Dermatologia i wenerologia
Na rozwój dermatologii największy wpływ miała chyba biologia molekularna. Dzięki niej, zwłaszcza w ostatnich latach, można było poznać budowę wielu białek w naskórku i skórze właściwej i udokumentować genetyczne podłoże chorób, których etiologia nie była wcześniej znana.
W ciągu ostatnich 10-15 lat wprowadzono do dermatologii wiele nowych leków. Dzięki nim odnotowaliśmy ogromny postęp w leczeniu np. grzybic. Zamiast stosować uciążliwe dla chorego maści czy płyny, podaje sie dziś tabletki, które są skuteczniejsze i wygodniejsze w użyciu.
Przełomem w dermatologii było wprowadzenie retinoidów, czyli pochodnych kwasu witaminy A, z powodzeniem stosowanych w leczeniu łuszczycy, trądziku i zaburzeń rogowacenia skóry. Te same preparaty, chociaż w innej postaci, można stosować zewnętrznie do usuwania posłonecznego uszkodzenia skóry i niwelowania naturalnych procesów starzenia się skóry.

Higiena i epidemiologia
Od początku istnienia człowieka towarzyszyły nam epidemie chorób zakaźnych. Niebezpieczeństwo epidemii tych chorób wzrosło znacznie wraz z rozwojem cywilizacji. Miały na to wpływ wzajemne kontakty między ludźmi, coraz większa łatwość podróżowania, a co za tym idzie - szerzenia się chorób zakaźnych.
Początki epidemiologii to oczywiście problem chorób zakaźnych. Dzisiaj zajmuje się ona jednak przede wszystkim chorobami niezakaźnymi, jak np. choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, choroby nowotworowe, zatrucia, wypadki itd. Rozwój cywilizacji to także rozwój chorób związanych z zanieczyszczeniem czy też zachwianiem prawidłowych proporcji w środowisku naturalnym.

Niewątpliwie, jednymi z najważniejszych osiągnięć XX wieku, które przyczyniły się do opanowania epidemii chorób zakaźnych, są:
- odkrycie penicyliny przez Fleminga w 1929 roku,
- odkrycie sulfonamidów przez Domagka w 1936 r. oraz
- wprowadzenie masowych szczepień ochronnych.

Kolejne osiągnięcia epidemiologii, higieny i oświaty zdrowotnej, po części wynikające z powyższych, to:
- zrozumienie mechanizmów i przyczyn rozwoju chorób cywilizacyjnych,
- szerokie upowszechnienie oświaty zdrowotnej,
- zmniejszenie umieralności niemowląt, dzieci i dorosłych,
- wydłużenie czasu życia.

Wśród zadań, które nas czekają w najbliższych latach, wymieniłbym zwłaszcza:
- promocję zdrowia, objętą w Polsce Narodowym Programem Zdrowia,
- profilaktykę pierwotną i wtórną, walkę z chorobami cywilizacyjnymi,
- aktywny udział w ochronie środowiska.

Położnictwo i ginekologia
Dopiero w latach 20. został przyjęty oczywisty obecnie pogląd, że opieka lekarska podczas ciąży korzystnie wpływa na jej wynik, na zdrowie matki i dziecka.
Po drugiej wojnie światowej porody zaczęły się odbywać coraz częściej w szpitalach, pod fachową opieką, z użyciem coraz bardziej skomplikowanych i jednocześnie coraz skuteczniejszych urządzeń służących ocenie stanu nie urodzonego dziecka.
Prawdziwego przełomu dokonała kardiotokografia - metoda wprowadzona do użytku na początku lat 70., służąca ocenie czynności serca płodu i skurczów macicy.
Ultrasonografia zmieniła postępowanie diagnostyczne w całej medycynie, ale w sposób szczególny w położnictwie - lekarz oraz rodzice uzyskali możliwość dokładnego obejrzenia dziecka na ekranie urządzenia, począwszy od najwcześniejszego okresu jego życia w macicy.
Dzięki tej aparaturze możliwe jest wczesne rozpoznawanie nieprawidłowości płodu, i coraz częściej wykonywanie pod kontrolą ultrasonograficzną zabiegów diagnostycznych i leczniczych na nie narodzonym dziecku.
Intensywny nadzór nad zdrowiem matki i dziecka podczas porodu, w połączeniu z wnikliwą opieką podczas ciąży, przyniosły kilkakrotne obniżenie współczynników umieralności okołoporodowej płodów i noworodków (ze 100 do 10) i w podobnej skali - zmniejszenie częstości zgonów matek w związku z ciążą i porodem.
Celem opieki medycznej nad kobietą ciężarną i rodzącą stało się urodzenie dziecka zdrowego, nieuszkodzonego, dysponującego pełnym potencjałem rozwojowym, a nie tylko - jak przedtem - urodzenie żywego dziecka.
Nie tracąc z pola widzenia życia i zdrowia matki, większą wagę zaczęto też przywiązywać do bezurazowego porodu, rozszerzono wskazania do cięcia cesarskiego, które stało się operacją względnie bezpieczną. Porzucono niektóre zabiegi klasycznego położnictwa, np. obrót wewnętrzny czy wydobycie płodu. Kleszcze położnicze wprowadzone zostały do praktyki 300 lat temu, natomiast próżniociąg 40 lat temu. Obie metody są nadal powszechnie stosowane w położnictwie, chociaż zmieniły się nieco wskazania i warunki ich stosowania.
Powstało pojęcie "ciąża wysokiego ryzyka" i sposób postępowania oparty na zasadzie: "więcej opieki dla tych, którzy jej najbardziej potrzebują". To w położnictwie wprowadzono w latach 80. referencyjny, trójstopniowy system opieki, który obecnie z powodzeniem przejmowany jest przez inne dziedziny medycyny.
Okazało się też, że celowe jest połączenie wiedzy i umiejętności prawidłowej opieki nad ciężarną i jej nienarodzonym dzieckiem oraz opieki nad noworodkiem. Powstała nowa gałąź wiedzy i praktyki medycznej: perinatologia, która łączy wspomniane wyżej zagadnienia.
Utrzymanie przy życiu noworodka, który waży mniej niż 1 kilogram, przestało być czymś nadzwyczajnym. Problemem pozostaje jednak jego prawidłowy rozwój.
W pierwszej połowie tego stulecia po odkryciach Semmelweissa wprowadzono w położnictwie i ginekologii zasady aseptyki i antyseptyki. Uratowano dzięki temu wiele istnień ludzkich. Zupełnie niedawno okazało się, że najważniejsze jest mycie rąk przez personel oraz czystość pomieszczeń szpitalnych. Swoje zrobiły coraz bardziej skuteczne antybiotyki.
Poród w połowie tego stulecia był często wzbudzany, kierowany i stymulowany. Poród powinien być wydarzeniem rodzinnym, przy którym obecni mogą być najbliżsi, bez zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka. Przekonaliśmy się, że ciąża to nie choroba przenoszona drogą płciową, a poród to nie operacja chirurgiczna. Masowo zaczęły powstawać Szkoły dla Rodziców, gdzie małżonkowie mogą przygotować się do macierzyństwa i ojcostwa. Obserwuje się nawrót do karmienia piersią.
Wprowadzenie do położnictwa zasad medycyny opartej na dowodach w połączeniu z dostrzeżeniem indywidualnych potrzeb matki, dziecka i rodziny spowodowało zaniechanie niektórych rutynowych przedtem praktyk i procedur okołoporodowych, np. odstąpiono od rutynowego nacinania krocza podczas porodu.
Osiągnięcia w ginekologii w kończącym się stuleciu są również znaczące, a niektóre z nich - rzeczywiście przełomowe.
Przede wszystkim wprowadzono na powszechną skalę skuteczne sposoby wczesnego wykrywania nowotworów u kobiet, z niechlubnym wyjątkiem raka piersi. Osiągnięto zmniejszenie częstości zachorowań i zgonów. Przyczyniły się do tego postępy w leczeniu operacyjnym, radioterapii i chemioterapii.
Wprowadzono do leczenia operacyjnego w ginekologii metody mikrochirurgii i endoskopii. Laparoskopia i histeroskopia dokonały istotnego przełomu w rozpoznawaniu i leczeniu ciąży pozamacicznej, nowotworów, niepłodności małżeńskiej.
Niepłodność małżeńska pozostaje nadal poważnym problemem, pomimo ogromnego postępu wiedzy i technologii. Okazało się możliwe zapłodnienie poza organizmem matki. Techniki wspomaganego rozrodu czynią możliwym to, co niedawno wydawało się niemożliwe. Głosy rozsądku nie powstrzymają, jak się wydaje, prób klonowania człowieka. W imię "postępu" traci się z pola widzenia godność osoby ludzkiej.
Rozpowszechnienie chorób przenoszonych drogą płciową, "rewolucja seksualna" lat 60., aborcja dostępna na życzenie przez wiele lat - nie przyczyniły się do poprawy zdrowia kobiet i ich dzieci.
Dostępne są obecnie skuteczne metody planowania rodziny. Antykoncepcja doustna i wewnątrzmaciczna zapewniają dużą skuteczność, ale za cenę częstych objawów ubocznych i rzadko występujących poważniejszych powikłań. W obecnym stuleciu wprowadzono metody naturalnego planowania rodziny, nieprzynoszące uszczerbku na zdrowiu, a równie skuteczne, jeżeli stosowane są przez osoby przeszkolone i zmotywowane.

Psychiatria
W mijającym stuleciu wiedza o zaburzeniach psychicznych oraz psychiatria kliniczna przeszły głębokie przemiany, które były rezultatem wielu wydarzeń, wiązały się z wnikliwymi obserwacjami klinicznymi, rozwojem nauk podstawowych, tworzeniem hipotez i teorii o dużym znaczeniu heurystycznym. Niektóre - to dzieło przypadku. Lista takich wydarzeń jest długa.
Dwudziesty wiek zapisał się w dziejach psychiatrii nie tylko jako stulecie przemian i postępu służącego chorym. Nie można zapomnieć o wydarzeniach tragicznych, które rzucają cień na długą listę osiągnięć. W XX wieku zamordowano 170 tysięcy osób chorych psychicznie w III Rzeszy Niemieckiej lub na terenach przez nią okupowanych. W innym totalitarnym kraju (ZSRR) psychiatrię wykorzystano do izolowania osób niewygodnych z punktu widzenia politycznego, a rozmiary tego problemu wciąż nie są dokładnie znane. Do ciemnych kart historii psychiatrii XX wieku należy też zaliczyć "wdrożenie" do praktyki koncepcji eugenicznych, co doprowadziło do sterylizacji dużej liczby chorych psychicznie (III Rzesza, Szwecja, St. Zjednoczone i inne kraje).

Przełomowe osiągnięcia psychiatrii naszego stulecia w zakresie terapii to:
* Wprowadzenie pierwszych metod aktywnej terapii zaburzeń psychicznych:
- leczenie malarią kiły ośr odkowego układu nerwowego
- insulinoterapia (tzw. śpiączki insulinowe)
- elektrowstrząsy
* Wprowadzenie leków psychotropowych do terapii schizofrenii, zaburzeń afektywnych, zaburzeń lękowych:
- leki przeciwpsychotyczne
- leki przeciwdepresyjne
- leki anksjolityczne
- leki normotymiczne: węglan litu, pochodne kwasu walproinowego
* Wprowadzenie ukierunkowanych metod psychoterapii i rehabilitacji:
- terapia behawioralna
- terapia grupowa
- psychoterapia interpersonalna
- psychoterapia rodzin
- psychoterapia kognitywna

Najistotniejsze osiągnięcia w zakresie XX-wiecznej diagnostyki:
* Stworzenie podstaw nowoczesnej klasyfikacji zaburzeń psychicznych, opracowanie koncepcji schizofrenii, psychozy maniakalno-depresyjnej, podstaw współczesnej psychopatologii, wdrażanie Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zachowania.
* Wprowadzenie do diagnostyki klinicznej elektroencefalografii

Zmieniały się także poglądy na etiopatogenezę chorób psychicznych, prawa i miejsce chorych w społeczeństwie. Kamienie milowe stanowiły tu:
- Psychoanaliza
- Psychobiologia
- Dopaminowa koncepcja schizofrenii
- Monoaminergiczne hipotezy zaburzeń afektywnych
- Ruch higieny psychicznej
- Open door system
- Społeczność lecznicza
- Ustawowe regulacje praw chorych psychicznie

Wymienione wyżej wydarzenia, w szczególności wprowadzenie do praktyki klinicznej leków psychotropowych, warunkowały rewolucyjne zmiany w psychiatrii i pomocy udzielanej osobom chorym. Do takich zmian należy zaliczyć:
* Zmianę rokowania krótkoterminowego i długoterminowego w odniesieniu do pokaźnej części osób z zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza z rozpoznaniem schizofrenii i chorób afektywnych oraz możliwość leczenia większości chorych w warunkach pozaszpitalnych.
* Zmianę modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej i transformację lecznictwa: od psychiatrii typu szpitalnego i detencyjnego - do psychiatrii środowiskowej.
* Wdrażanie kompleksowej terapii zaburzeń psychicznych obejmującej leczenie farmakologiczne oraz oddziaływania psychoterapeutyczne i rehabilitacyjne.
Perspektywy rozwoju psychiatrii postrzegam optymistycznie:
* W latach najbliższych postępować będzie dalsza transformacja lecznictwa psychiatrycznego w kierunku psychiatrii środowiskowej.
* Nastąpi dalszy rozwój farmakoterapii depresji, zaburzeń schizofrenicznych i lękowych, będą wprowadzane leki o ukierunkowanym działaniu na funkcję o.u.n., bardziej skuteczne i bezpieczne od obecnie stosowanych.
* Należy oczekiwać wdrożenia do praktyki klinicznej leków hamujących procesy neurodegeneracyjne oraz wprowadzenia do terapii zaburzeń otępiennych bardziej skutecznych leków prokognitywnych.

Chirurgia klatki piersiowej
W pierwszej połowie XX wieku chirurgia klatki piersiowej praktycznie nie istniała. Związane to było ze specyfiką funkcjonowania narządów klatki piersiowej, które pracują w innym ciśnieniu aniżeli otaczające człowieka ciśnienie atmosferyczne. Dlatego też - do czasu wprowadzenia intubacji dotchawiczej - próby otwarcia klatki piersiowej kończyły się niepowodzeniem. Za przełomowe, zatem w tej dziedzinie chirurgii należy uznać prace dotyczące śródoperacyjnego wyrównania ciśnień pomiędzy jamą klatki piersiowej i otoczeniem. Opracowanie tych metod doprowadziło do burzliwego rozwoju chirurgii klatki piersiowej, tzn. chirurgii płuc, przełyku, a potem chirurgii serca.
W latach 60. rozwinęła się chirurgia tchawicy, a od połowy lat 80. odnotowuje się sukcesy w transplantacji płuc.
W wielu chorobach nowotworowych klatki piersiowej leczenie chirurgiczne jest jedyną i najskuteczniejszą metodą leczenia. Nie ulega wątpliwości, że pomimo olbrzymiego postępu, jaki dokonuje się w onkologii, coraz nowsze leki przeciwnowotworowe poprawiają efekty leczenia, jednakże nie są w stanie zastąpić leczenia chirurgicznego. Wielkie nadzieje wiąże się z genetycznymi metodami leczenia nowotworów, ale należy przypuszczać, że jeszcze przez wiele lat nie pozwolą one na opanowanie najgroźniejszych chorób nowotworowych, a wśród nich raka płuca, z powodu, którego umiera obecnie najwięcej Polaków chorych na nowotwory.
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa przybywa chorób płuc, a zatem transplantacje będę niewątpliwie odgrywały większą rolę aniżeli w chwili obecnej. Nie ulega wątpliwości, że postęp immunologii pozwoli na bardziej efektywne przeszczepianie narządów, w tym płuc.

Chirurgia onkologiczna
W dziedzinie chirurgii nowotworów największe znaczenie ma osiąganie coraz lepszych rezultatów w metodach leczenia skojarzonego. Leczenie chirurgiczne osiągnęło chyba kres możliwości technicznych.
Doświadczenia wskazują, że dzięki wprowadzeniu np. radioterapii przedoperacyjnej uzyskuje się nie tylko zmniejszenie liczby nawrotów choroby nowotworowej, ale także, co udowodniono w badaniach randomizowanych, radioterapia wyraźnie poprawia odległe wyniki leczenia. Ponieważ zapadalność na nowotwory jest u nas duża, należy ten fakt uznać za bardzo istotny dla chirurgii nowotworów.
Istnieje program leczenia chorych, pierwotnie nieoperacyjnych, z nowotworem odbytnicy. Już dzisiaj jesteśmy w stanie udowodnić, że 50 proc. chorych z miejscowym zaawansowaniem choroby osiągnie duże korzyści z zastosowania chemio- i radioterapii, przed kolejną interwencją chirurgiczną. Można też udowodnić, że około 10 proc. spośród tych chorych nie ma ani jednej żywej komórki nowotworowej w guzie, który był nieresekcyjny. To właśnie są praktyczne korzyści płynące z rozwoju skojarzonych metod leczenia.
Praktycznym wymiarem postępu w leczeniu chorób nowotworowych jest to, że pacjenci żyją dłużej i mniej cierpią. Podobne sukcesy terapeutyczne można odnotować w leczeniu mięsaków tkanek miękkich, zwłaszcza u pacjentów młodocianych, u których osiągnięto znaczny przyrost liczby całkowitych wyleczeń oraz zmniejszono procent kalectwa. To samo dotyczy nowotworów głowy i szyi oraz jajnika, jądra i czerniaka skóry.

Diabetologia
Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, a ze względu na masowość występowania - społeczną. W 1922 r., kiedy wprowadzono do lecznictwa insulinę, znikła groza cukrzycy jako choroby powodującej szybką śmierć. Ludzie chorzy na cukrzycę żyją teraz dłużej. Zmiana ta spowodowała stałe zwiększanie się puli allelów cukrzycowych we współczesnych społeczeństwach oraz rozpowszechnienie przewlekłych powikłań cukrzycy.
Skojarzone działanie czynników populacyjno-genetycznych, demograficznych i cywilizacyjnych wywołuje epidemię cukrzycy. Ten charakter choroby będzie widoczny i w dalszej perspektywie, aż do momentu uzyskania pełnej wiedzy o pierwotnych przyczynach powstawania cukrzycy, która będzie przydatna do celów pierwotnej prewencji. Obecnie powinien być upowszechniany model prozdrowotnego stylu życia, trzeba też prowadzić akcje wczesnego rozpoznawania predyspozycji do cukrzycy i cukrzycy utajonej.

W ostatnich latach szczególnie widoczny jest rozwój nowych technologii; należy tu wymienić:
- nowe metody oceny obecności i nasilenia autoimmunologicznego procesu destrukcji komórek beta
- szersze zastosowanie NMP i pozytronowej tomografii emisyjnej do badań metabolizmu u ludzi in vivo,
- wytworzenie sensora glukozy, zdolnego do automatycznego kierowania infuzją insuliny we wszczepialnych, zminiaturyzowanych pompach insulinowych - konieczne są dalsze prace kliniczne,
- szersze badania biochemii metabolizmu naczyń, serca, mózgu i nerwów in vivo w celu prewencji uszkodzeń narządowych,
- rozwój technik badania struktury i funkcji genów,
- rozwój telemedyczny w opiece diabetologicznej; tu np. możność przekazywania fotografii siatkówki i danych o chorych na cukrzycę do ośrodków specjalistycznych do oceny i zwrotnego opiniowania i konsultacji,
- szerokie wprowadzenie metod informatycznych do badań cukrzycy, do opieki diabetologicznej, do systemu oceny jakości uzyskiwanych wyników,
- nieantygenowe, homologiczne preparaty insuliny, intensyfikacja insulinoterapii,
- sucha chemia w monitorowaniu glikemii, glukozurii i ketonurii w domu,
- dalszy rozwój inżynierii komórkowej, mającej na celu wytworzenie populacji nowych komórek wytwarzających insulinę, metod immunoprelekcji przeszczepianych komórek tego rodzaju, terapii genowej.

Nastąpiło też upowszechnienie profesjonalnej edukacji terapeutycznej:
- Edukacja chorych to rutynowa metoda leczenia, stosowane jest rozpoznanie edukacyjne, ocena psychoemocjonalna, społeczna i odpowiednia kompensacja.
- Opracowano, udostępnia się i upowszechnia ujmowane w pogłębiony sposób programy i metody strukturalnej edukacji chorych na cukrzycę do celów samokontroli i samoopieki.
- Uznano pacjenta z cukrzycą i osoby pośrednio nią dotknięte (rodziny) za partnerów w zespole leczącym cukrzycę i w upowszechnionym modelu zespołowej opieki diabetologicznej.
- Edukację terapeutyczną traktuje się jako proces wzbogacania osobowości pacjenta, zwiększania jego odporności na stresy; dąży się do uzyskiwania najlepszej jakości życia.

Kardiochirurgia
Najistotniejszym dla kardiochirurgii osiągnięciem, jest zastosowanie w 1953 r. przez Gibbona pierwszego urządzenia do krążenia pozaustrojowego. Dzięki temu przeprowadzona została pierwsza operacja na otwartym sercu i mogła się rozwinąć nowoczesna kardiochirurgia.
Praktyczną korzyścią, która z tego wynika, jest możliwość wykonywania najróżniejszych zabiegów leczniczych i naprawczych po otworzeniu serca.
Rozwój chirurgii pozwala przewidywać, że najbliższe lata przyniosą postęp w technikach wykonywania zabiegów na otwartym sercu, m.in. ograniczenie do minimum pola operacyjnego poprzez zastosowanie robotów do wykonywania skomplikowanych zabiegów. Będą one sterowane przez człowieka, ale już dziś można powiedzieć, że "ręka" robota będzie znacznie mniejsza od ludzkiej, bardziej wytrzymała, precyzyjniejsza. Pozwoli to ograniczyć inwazyjność zabiegu.
Następnym etapem rozwoju kardiochirurgii będzie zastąpienie sztucznego serca sercem odzwierzęcym. Kolejność powinna raczej być odwrotna, ale barierą są tu m.in. problemy immunologiczne, związane z przeszczepianiem organów odzwierzęcych, nad którymi nie potrafimy jeszcze zapanować. Sądzę jednak, że z czasem i te przeszkody uda się pokonać.
Obecnie w USA, Niemczech i Francji z powodzeniem i dość powszechnie chorym z ostrą niewydolnością krążenia wszczepia się sztuczne komory serca. U nas, choć pod względem technicznym i merytorycznym jesteśmy do tego przygotowani, nie wykonuje się takich zabiegów. Barierą są oczywiście pieniądze. Jedna komora dla jednego pacjenta kosztuje 1 mln 200 tys. złotych.

Leczenie bólu
Za największe osiągnięcie medycyny końca dwudziestego wieku w zakresie zwalczania bólu uważam przywrócenie opioidom ich właściwego miejsca w terapii.
Mogłoby się wydawać, że stosowanie leków znanych ludzkości od tysiącleci nie jest niczym odkrywczym ani tym bardziej przełomowym. Za prawdziwy przełom i znak czasów trzeba uznać jednak, że lekarze, a wraz z nimi społeczeństwo, potrafią wreszcie uwolnić się od przesądów i mitów, jakimi obrosło użycie tej grupy leków. To z kolei pozwoliło uzyskać znaczący postęp w leczeniu.
Lęk przed uzależnieniem, narkomanią przez wiele dziesięcioleci powstrzymywał lekarzy przed wypisywaniem, a chorych przed stosowaniem morfiny. Doprowadziło to do sytuacji, że najbardziej cierpiący, np. na bóle spowodowane rozwijającym się nowotworem, nie otrzymywali skutecznej pomocy. Nieracjonalny lęk przed uzależnieniem był silniejszy niż chęć ulżenia w cierpieniu. Ograniczanie stosowania morfiny do ostatniej chwili, kiedy już nic innego nie da się zrobić - w imię godnej śmierci - kazało zapominać o godnym życiu chorych, a także, pozornie, dostarczało argumentów przeciwko lekowi, jako temu, który zwiastuje moment śmierci.
Warto też chyba przypomnieć, że współczesna wiedza o patofizjologii bólu, a także o mechanizmie działania leków przeciwbólowych jest równie "młoda". Teoria "bramki kontrolnej" (gate control) opublikowana została przez Melzaka i Walla w 1965. Autorzy ci zwrócili uwagę na istnienie w rogach tylnych rdzenia kręgowego fizjologicznego mechanizmu hamowania przewodzenia bodźców bólowych. Teoria ta dała impuls do dalszych badań układów przewodzenia i hamowania bodźców. Ich wynikiem było m.in. odkrycie receptorów opioidowych (1973) oraz endogennych substancji opioidowych (1975). To z kolei skłoniło do badań nad okołordzeniowym zastosowaniem opioidów w zwalczaniu bólu. Eksperymenty na zwierzętach (1976) zaowocowały wprowadzeniem metody do kliniki bólu u ludzi (1979).
Obecnie leczenie opioidami podawanymi doustnie stanowi światowy standard leczenia bólów nowotworowych.
Podawanie opioidów wraz ze środkami znieczulenia miejscowego do przestrzeni zewnątrzoponowej lub podpajęczynówkowej uznawane jest za najbardziej skuteczną metodę zwalczania bólów pooperacyjnych. Jest także szeroko stosowane w leczeniu bólów nowotworowych.
Sukcesy w leczeniu bólów nowotworowych skłoniły lekarzy do przeniesienia doświadczeń na leczenie innych zespołów bólowych. Trwa międzynarodowa debata na temat przewlekłego stosowania opioidów w leczeniu przewlekłych bólów pochodzenia nienowotworowego. Można oczekiwać, że wskazania do użycia tej grupy leków zostaną znacznie rozszerzone. Nie ma wątpliwości co do ich skuteczności i przydatności, dyskutowane są raczej aspekty prawne i kulturowe.
Trzeba też zwrócić uwagę na rolę firm farmaceutycznych w promowaniu zasad leczenia przeciwbólowego. Dostarczane preparaty o przedłużonym, kontrolowanym uwalnianiu substancji czynnej (np. morfina, fentanyl, tramadol) nie tylko spełniają wymogi skutecznego zniesienia bólu przy minimalizacji działań ubocznych, ale znakomicie poprawiają komfort leczenia. Łatwo zauważyć, że wprowadzenie w 1995 roku na polski rynek preparatów o przedłużonym działaniu wpłynęło na znaczny wzrost użycia leków opioidowych w naszym kraju.