Ekologia E-N

Efekt cieplarniany – naturalne, wynikające z istnienia atmosfery, zjawisko zahamowania odpływu ciepła docierającego do Ziemi i będące przyczyną wyższej temp. Ziemi od tej, jaka panowałaby, gdyby nie byłoby atmosfery, umożliwia istnienie życia na Ziemi; działalność człowieka przyczynia się do wzmożonego działania efektu, co powoduje zmiany klimatyczne nazywane globalnym ociepleniem, w ciągu ostatnich stu lat wzrost średniej temp szacowany jest na 0,5 do 1,0 st.
Edukacja ekologiczna – kształcenie kadr oraz szerokie nauczanie i wychowywanie na rzecz ochrony środowiska w sposób formalny lub pozaszkolny
Ekofilozofia – wspólna nazwa dla wielu odgałęzień współczesnej filozofii, które zajmują się człowiekiem w aspekcie jego stosunku do przyrody i ochrony środowiska, analizuje sposób percepcji przyrody w świadomości ludzi, nauce, religii
Ekolog – badacz, pracownik naukowy, który w sposób profesjonalny zajmuje się ekologią, potocznie jest to pracownik zajmujący się problemami ochrony środowiska lub działacz organizacji proekologicznych i organizacji pozarządowych
Ekologia – dziedzina nauk biologicznych badająca zależności pomiędzy gatunkami oraz między gatunkiem a jego środowiskiem; wyniki badań ekologicznych są podstawą racjonalnej ochrony przyrody i ochrony środowiska.
Ekologia człowieka – 1) dział ekologii, który bada ogół stosunków między ludźmi oraz ich powiązania ze środowiskiem rozumiany jako zespół elementów nieożywionych (typu –woda, klimatem gleba) i ożywionych (inne organizmy), 1) dział medycyny badający reakcje organizmu człowieka pod wpływem czynników środowiskowych szkodliwych dla zdrowia (np. hałas, promieniowanie, zanieczyszczenia)
Ekologia głęboka – nurt filozoficzny oparty na kształtowaniu nowej równowagi i harmonii między jednostkami, wspólnotami i całą przyrodą.
Ekologiczne gospodarstwa – producenci żywności posługujący się metodami ekologicznymi, a nie chemicznymi; gospodarstwo pojmowane jest jako swoisty ekosystem z udziałem człowieka ( a nie jedynie miejsce produkcji żywności); podstawowym kryterium doboru hodowanych roślin i zwierząt powinny być cechy osobnicze i rasowe najbardziej dostosowane do lokalnych warunków oraz do celu hodowlanego.
Ekologiczne katastrofy – poważne zanieczyszczenie części biosfery wskutek przyczyn naturalnych (pożar lasu, huragan, wybuch wulkanu, powódź lub susza, trzęsienia ziemi) lub antropogenicznych (np. awarii tankowców na morzach i oceanach, zamachy terrorystyczne, podpalenia szybów roponośnych, wybuchy nuklearne)
Ekologiczne zasady unii europejskiej – 1. zasada zapobiegania, czy profilaktyka zamiast działań po szkodzie. 2. oddziaływanie na środowisko powinno być uwzględniane w możliwie najwcześniejszym stadium podejmowania decyzji. 3. należy unikać eksploatacji przyrody, powodującej naruszenie równowagi ekologicznej. 5. zasada „zanieczyszczający płaci”, czyli wprowadzenie odpowiedzialności finansowej za wyrządzone szkody. 6. działania w jednym państwie członkowskim nie powinny pogarszać stanu środowiska w innych państwach. 7. polityka ekologiczna państw członkowskich musi uwzględniać interesy krajów rozwijających się. 8. UE i jej członkowie powinni wspierać ochronę środowiska w skali międzynarodowej i globalnej. 9. ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego, zatem konieczna jest stała edukacja. 10. środki ochrony środowiska powinny być stosowane na właściwym poziomie, z uwzględnieniem rodzaju zanieczyszczeń, obszaru geograficznego. 11. krajowe programy środowiskowe powinny się koordynować na podstawie długofalowych planów, a krajową politykę ekologiczną harmonizować w ramach wspólnot europejskich.
Ekologiczny odcisk stopy – każdej osoby na Ziemie jest sumą 5 składników obszaru: ziemi uprawnej, łąk i pastwisk potrzebnych do wyprodukowania pokarmów roślinnych i zwierzęcych, lasów niezbędnych do produkcji drewna i wchłonięcie CO2 powstałego w wyniku zużytej energii, morskich i obszaru zajętego pod budownictwo mieszkalne, przemysłowe, wydobycie surowców min. Drogi, lotniska i inna niezbędną infrastrukturę. EOS pokazuje, ile powierzchni ziemi jest potrzebne dla zaspokojenia ludzkich potrzeb przy zastosowaniu techniki i technologii. Uśredniony mieszkaniec Ziemi potrzebuje 2,9ha, podczas gdy ma do dyspozycji tylko 2,1ha. EOS miasta Londynu jest obszarowo równy całej Wlk. Brytanii. Ekologiczny odcisk stopy należy do tzw. wskaźników dobrobytu i obrazuje intensywność zużywania zasobów naturalnych i energii oraz emisję odpadów.
Ekologiczne myślenie – całościowe uświadamianie sobie źródeł zagrożeń globalnych, regionalnych i lokalnych; poszukiwanie sposobów zapobiegania i skutecznej ochrony środowiska.
Ekologista – człowiek emocjonalnie zaangażowany w problematykę ochrony środowiska, często bezkompromisowy; działacz organizacji proekologicznych.
Ekologiczne gospodarstwa hodowlane – takie, w których zwierzęta wyróżniają się zdrowiem i długowiecznością; podstawowym kryterium doboru zwierząt do stada powinny być cechy osobnicze i rasowe najbardziej dostosowane do lokalnych warunków oraz do celu hodowlanego.
Ekologizacja gospodarki – kierunek zmian strukturalnych w różnych gałęziach gospodarki, także turystce w celu zmniejszenia zużycia surowców i wody, zmniejszenia ilości wytwarzanych zanieczyszczeń i ich uciążliwości.
Ekorozwój – rozwój gospodarczy i społeczny, w którym cele są zgodne z zasadami ochrony przyrody i środowiska, a przesłanki ekologiczne brane pod uwagę na wszystkich szczeblach podejmowania decyzji politycznych i ekonomicznych.
Ekosystem – jednostka ekologiczna, która obejmuje żywe organizmy i środowisko nieożywione; organizmy zamieszkujące ekosystem pełnią ściśle określone funkcje: producenci przetwarzają energię słoneczną i gromadzą ją w substancjach organicznych, konsumenci zużywają te substancje i nagromadzoną energię, a destruenci zapewniają mineralizację i tym samym zamykają wewnętrzne krążenie materii.
Ekoterroryzm – skrajne poglądy i/lub działania proekologiczne z użyciem przemocy; przynoszą szkodę ochronie środowiska, dostarczając argumentów do zwalczania wszelkich ruchów proekologicznych.
Ekoton – strefa przejściowa między środowiskiem o szczególnej gęstości i różnorodności zasiedlenia przez florę i faunę sąsiadujących ze sobą obszarów.
Ekoturystyka – przyjazna środowisku turystyka, której celem jest doznawanie przyjemności z obserwowania i poznawania przyrody praz pobytu w miejscach o krajobrazie naturalnym; przykładami jest zwiedzanie jaskiń, spływy rzeczne, safari i inne formy poznawania – parków narodowych, osobliwości przyrody. Jest ważnym elementem w ochronie przyrody i edukacji ekologicznej.
Ekotyp – termin opisowy oznaczający ekologiczną formę roślin lub zwierząt danego gatunku, różnicującą się od innych wskutek przystosowania do życia w odmiennych warunkach.
Ekowojownicy – członkowie radykalnych organizacji proekologicznych, którzy w swojej działalności korzystają z różnych, często niekonwencjonalnych środków.
Emisja – wprowadzanie, wyrzucanie do atmosfery zanieczyszczeń za pomocą emitorów lub ze składowisk hałd; wielkości emisji określana drogą pomiarów jest ważnym wskaźnikiem zagrożenia środowiska i szkodliwości przemysłu, a jej zmniejszanie – podstawowym cele ochrony powietrza; imisja
Erozja gleb – niszczenie i przemieszczanie się powierzchniowej warstwy litosfery przez wodę, wiatr; lub wypłukiwanie rozpuszczalnych substancji z gleby.
Etyka ekologiczna – normy i oceny moralne, które określają humanistyczny stosunek człowieka do przyrody, opiera się na systemie wartości, zgodnie z którym wszystkie żywe istoty mają prawo do istnienia, a człowiek jako istota rozumna powinna poczuwać się do odpowiedzialności za stan środowiska.
Eurokarionty – niektóre drobnoustroje oraz rośliny i zwierzęta, które w przeciwieństwie do prokariontów zawierają typowe jądra z chromosomami i błoną jądrową.
Europejska Agencja Ochrony Środowiska – i jej szersza sieć ECONET zostały utworzone w Kopenhadze w 1994r. Agencja zbiera i rozpowszechnia wysoce wyspecjalizowane informacje dot. stanu środowiska, przewiduje zmiany, współpracuje w wytyczaniu polityki UE.
Eutrofizacja – proces stopniowego użyźniania zbiornika wodnego wskutek doprowadzania do niego dużej ilości soli biogennych oraz substancji organicznych zawartych m.in. w nieczyszczonych ściekach komunalnych wynikiem jest zwiększanie się produkcji biologicznej, a w końcu spłycanie i zarastanie roślinnością.
Erozja – wytwarzanie zagłębień na powierzchni ziemi przez czynniki zewnętrzne: wody, wiatr, lodowiec. Erozja w geologii oznacza wszelkie zewnętrzne procesy przyspieszonego obniżania urodzajności gleby.
F
Fauna – wszystkie gatunki zwierząt, lub danej grupy zwierząt, występujące na danym terenie; na faunę Polski składa się ok. od 33000 do 45000 gatunków zwierząt, w tym ok. 620 gatunków kręgowców.
Fauna – Flora – Habitat – dyrektywa UE dotycząca ochrony naturalnych obszarów bytowania dzikiej fauny i flory uchwalona 12 maja 1992 r przez komisje europejska. Dyrektywa jest ukierunkowana na ochronę naturalnych obszarów lęgowych ptactwa i bytowania zwierzyny, jak również obszarów, gdzie występują rzadkie gatunki roślin; zawiera listę gatunków zwierząt i roślin, które muszą znajdować się pod ochroną ze względu na miejsce zagrożenia.
Fenotyp – zespół dostrzegalnych cech danego osobnika wytworzony wskutek działania genotypu i środowiska; osobniki o tym samym składzie genetycznym, lecz żyjące w różnych warunkach środowiskowych, mogą mieć różny wygląd i odwrotnie – osobniki o różnych składzie genetycznym mogą mieć ten sam wygląd, czyli stanowić ten sam fenotyp.
Flora – całość gatunków roślin występujących na jakimś obszarze, w określonym środowisku lub w określonym czasie; w Polsce występuje ok. 2750 gatunków i podgatunków roślin naczyniowych, wyróżnia się 485 zespołów roślinnych.
Formacja roślinna – roślinność wyróżniana na podstawie kryterium fizjonomicznego; w geografii roślin dzieli się formacje roślinne na 4 kategorie: leśne, sawannowe, bezdrzewne zwarte oraz pustynne; rozmieszczone są ona na Ziemi wzdłuż dwojakiego rodzaju gradientów klimatycznych – termicznych i wilgotnościowych; w klimatach optymalnych pod oboma względami występują formacje o strukturze najbardziej złożonej (leśne); w miarę pogarszania się warunków ich miejsce zastępują formacje coraz prostsze i uboższe, początkowo zwarte, a później bardzo luźne.
Fotoautotrofy – organizmy odżywiające się związkami nieorganicznymi w drodze asymilacji, przy użytkowaniu energii świetlnej.
Fotosynteza – zespół reakcji biochemicznych zachodzących w komórkach roślinnych oraz glonach, sinicach i niektórych bakteriach prowadzących do syntezy związków organicznych z atmosferycznego CO2; wyróżnia się dwa etapy: 1 – przekształcanie energii promieniowania słonecznego w energię wiązań chemicznych zmagazynowaną m.in. w ATP, 2 – wykorzystanie tej energii do włączania C)2 w cykl przemian metabolicznych; fotosynteza jest jedynym źródłem tlenu w przyrodzie.
Freony – łatwo skraplające się gazy o małych cząsteczkach zbudowane z węgla, fluoru i chloru; są wykorzystywane jako przenośniki ciepła w urządzeniach chłodniczych; po złomowaniu, m.in. lodówek i urządzeń klimatyzacyjnych, uwalniają się do atmosfery przyczyniając się do powstawanie tzw. dziury ozonowej; w stratosferze mogą bowiem brać udział w reakcjach chemicznych. Których wynikiem jest rozkład ozonu, zakaz produkcji freonu uchwalono na międzynarodowych konferencjach w Montrealu (1987) i w Londynie (1990)
Gatunek-Podstawowa jednostka biologiczna składająca się z osobników(komórek,organizmów) o podobnych właściwościach(cechach), które przekazywane są potomstwu;populacje danego gatunku są izolowane rozrodczo od innych podobnych grup.To podstawowa jednostka klasyfikacji w taksonomii;nazwa gatunku składa się z dwu członów (nomenklatura binominalna), pełny zapis g. zawiera nazwisko autora (współautorów) i rok wprowadzenia nazwy.
Gatunek chroniony-z królestwa grzybów, roślin i zwierząt-poddany prawnej ochronie na obszarze całego kraju lub jej części.
Gatunek zagrożony-gatunki z królestwa grzybów, roślin i zwierząt, których populacja (lub liczba stanowisk naturalnych) wyraźnie się zmniejszyła, a przez to znajdują się w stanie zagrożenia przypadkowym zniszczeniem i wyginięciem.
Genotyp-genetyczna konstytucja osobnika lub taksonu.
Geologia-nauka o skorupie ziemskiej i procesach w niej zachodzących;dzieli sie na g. dynamiczną, dotyczącą procesów i g. historyczną, dotyczącą historii rozwoju skorupy ziemskiej od czasów jej utworzenia do czasów współczesnych.
Geosfera(powłoka ziemska)-zawnętrzna warstwa naszej planety, w której stykają się, wzajemnie przenikają i na siebie oddziałują:litosfera,hydrosfera, biosfera i atmosfera.
GIS-System informacji geograficznej
Glacjał-część plejstocenu odznaczająca się mroźnym klimatem i rozprzestrzenianiem się lodowców i lądolodów.
Gleba-zewnętrzna część litosfery składająca się z luźnych cząstek mineralnych i organicznych, powietrza i wilgoci, wyróżniająca się tym, że zachodzą w niej przemiany materii mineralnej w organiczną i odwrotnie-organicznej w mineralną pod wpływem żyjących w niej grobnoustrojów, organizmów roślinnych i zwierzęcych;podstawową cechą gleby jest jej żyzność tj. zdolność dostarczania roślinom składników pokarmowych i wody.
Glony-zbiorcza grupa organizmów o podobnych właściwościach morfologiczno-ekelogicznych;jedno lub wielokomórkowe, żyjące w wodzię lub w słodkowodnych wilgotnych środowiskach, ,fotoautotrofy.
Gradient termiczny(wilgotnościowy)-stosunek przyrostu temperatury aktualnej lub średniej do przyrostu odległości.Rozróżnia się gradient poziomy i pionowy.G. poziomy wyraża się najczęściej jako różnicę temperatuty zredukowanej do poziomu morza na poziomą odległość 60 mil morskich,tj. 111.2km ( w przybliżeniu długość jednostopniowego łuku południka ziemskiego);g. pionowy-jako różnicę temperatury na 100 m wzniesienia; w podobny sposób różnicą wielkości opadów atmosferycznych możemy określić g. wilgotnościowy.
Greenpeace-międzynarodowa organizacja proekologiczna, która powstała w 1971 roku w Kanadzie(Vancouver) ze spontanicznego ruchu amerykańskich działaczy antynuklearnych; zasłynęła wieloma głośnymi akcjami w obronie środowiska przyrodniczego Ziemi, zwłaszcza mórz i oceanów.
Grzyby-we współczesnej systematyce g. nie są roślinami, nie posiadają bowiem chlorofilu, a ściany komórkowe nie zbudowane są z celulozy;stanowią odrębne królestwo( Fungi) heterotrofów, które pobierają pokarm na drodze osmozy, wyróżnia sie saprofity, pasożyty lub symbiotyty; mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe, w postaci nitkowatych strzępek, które rosną na glebie, w warstwie ściółki i drewnie; do królestwa grzybów należą pospolicie znane grzyby jadalne (które można zbierać na własny użytek) i trujące, huby, purchawki oraz drożdże, pleśnie a wśród nich rodzaj Penicillium, znany jako źródło antybiotyków; na świecie istnieje ok.1,5 mln gatunków grzybów, z których tylko 100 tys. jest opisanych; w Polsce liczbę grzybów makroskopowych szacuje się na ok.5 tys.; wiele z nich to gatunki chronione i zagrożone.
Heterotrofizm(cudzożywność)-zdolność odżywiania się organizmów wyłącznie związkami organicznymi i wykorzystanie ich na drodze enzymatycznych przemian biochemicznych; w swym pokarmie h. wymagają obecności witamin, których podobnie jak związków organicznych nie są zdolne syntetyzować; wyróżnia się konsumentów i destruentów.
Heterotrofy- heterotrofizm
hierarchia-w klasyfikacji: uszeregowanie taksonów według rang kategorycznych( od królestwa do gatunku).
Homeostaza-zdolność organizmu, populacji lub ekosystemu do utrzymania stałości swojego środowiska wewnętrznego (np. stałej temp, ciś osmotycznego) dzięki mechanizmom dostosowawczym, które działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Humifikacja-zachodzące, przy udziale organizmów glebowych, procesy rozkładu, przebudowy oraz syntezy prowadzące do powstania nowych trwałych związków organicznych, zwanych próchnicą glebową.
Humus-próchnica
Hydrosfera-obejmuje wodę występującą na Ziemi w różnych stanach skupienia w morzach i oceanach, na lądzie i w atmosferze.
I
Imisja – oznacza wielkość stężenia zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym ( gazów i pyłów) albo opadających na powierzchnię, wyraża się w jednostkach wagowych na jednostkę objętości powietrza albo powierzchni.
Indeks coli – mikrobiologiczny wskaźnik zanieczyszczenia feralnego wody, jest to liczba pałeczek okrężnicy, escherischia coli, wykrytych w dm3 badanej próbki wody.
Inspekcja Ochrony Środowiska – stanowi samodzielne ciało organizacji kontrolnej i aparat w dyspozycji Głównego Inspektora Ochrony Środowiska; do głównych zadań należy: kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody, udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji, eksploatacji obiektów, organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, opracowywanie i wdrażanie metod analityczno – badawczych i kontrolno – pomiarowych.
Interglacjał – okres cieplejszego klimatu, rozdzielającego zimniejsze glacjały
Introdukcja – wprowadzenie obcego gatunku do wolnej przyrody, co często prowadzi do wyniszczenia rodzimych roślin lub zwierząt.
K
Klasy czystości wody – w Polsce śródlądowe wody powierzchniowe są podzielone na 3 klasy.
I klasa: przeznaczone do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, przemysłu spożywczego i farmaceutycznego oraz do hodowli ryb łososiowatych. II – wody przeznaczone do hodowli innych ryb i chowu zwierząt gospodarskich, do urządzania kąpielisk i innych celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych. III – do zaopatrzenia zakładów przemysłowych, upraw roślin i nawadniania; zaliczenie wody do odpowiedniej następuje na podstawie analizy 57 cech fizykochemicznych oraz biologicznych ; wody, których cechy przekraczają granice charakterystycznej dla klasy III określane są jako pozaklasowe.
Klasyfikacja – w biologii, wyodrębnianie, porządkowanie i hierarchiczne szeregowanie organizmów do jednostek systematycznych
Klimat – ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji normalny przebieg pogody, zarówno jej stanów, jak i poszczególnych jej składników.
Klimatoterapia – wykorzystuje bodźce klimatyczne, które pobudzają czynności fizjologiczne organizmu człowieka i wywierają korzystny wpływ w terapii pewnych schorzeń; współdziałają tu czynniki środowiskowe: pogodowo-klimatyczne (temperatura, wilgotność), fotochemiczne (promieniowanie słoneczne), mechaniczne (ciśnienie atmosferyczne i wiatry), chemiczne (skład powietrza) i inne, które działają także zapobiegawczo oraz utrwalają wyniki leczenia klinicznego.
Klub Rzymski – stowarzyszenie założone w 1968 roku, a od 1973 zarejestrowane w Genewie jako międzynarodowa organizacja, której celem są studia i badania podstawowych problemów ludzkości, określanie paradygmatów i prognozowanie losów naszej cywilizacji; kilkuset stronnicowe opracowania zwane raportami rzymskimi.
Komisja Europejska – główny organ wykonawczy reprezentujący interesy całej Wspólnoty Europejskiej; ma monopol inicjatywy legislacyjnej, w tym z zakresu ochrony środowiska.
Kompleksowe regiony środowiska przyrodniczego – jednostki przestrzenne prawidłowo powiązanych elementów środowiska przyrodniczego, charakteryzowane przez zależne od budowy geologicznej cechy rzeźby powierzchni ziemi oraz przez zmieniające się strefowo klimat, stosunki wodne i roślinność oraz zewnętrzne procesy rzeźbotwórcze i glebotwórcze.
Konsumenci – organizmy cudzożywne, które odżywiają się martwą materią organiczną lub żywymi organizmami; znaczną część skonsumowanej materii przetwarzają na masę własnego ciała, a stosunkowo małą część mineralizują w procesach oddychania i wydalania.
Konferencja sztokholmska – na temat ochrony środowiska ludzkiego odbyła się w dniach 5-16 czerwca 1972r poprzedzona raportami rządowymi, pracami w komisjach i Raportem U Thanta. Deklaracja sztokholmska w sprawie środowiska zawiera 26 zasad i stanowi pierwszy zasadniczy krok w rozwoju międzynarodowej współpracy prawa ochrony
Konwencja RAMSAR – o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego; do konwencji przystąpiło 30 państw; do spisu obszarów Polska zgłosiła jezioro Łuknajno, Oświn, Karaś, Świdwie, Bagna przy ujściu Warty.
Konwencja o Różnorodności Biologicznej – jeden z pięciu dokumentów podpisanych przez Polskę w trakcie „Szczytu Ziemi” i ratyfikowany w roku 1995; ma charakter globalny, ogólnoświatowy oraz krajowy i lokalny. Uwypukla fakt, że zasoby żywe na kuli ziemskiej są dobrem całej ludzkości, i że cała społeczność musi aktywnie uczestniczyć ich zachowaniu dla przyszłych pokoleń; w aspekcie krajowym nakazuje skuteczną ochronę i właściwe użytkowanie zasobów biologicznych.
Krajobraz, geosystem – system składający się ze skał i form rzeźby, wód, roślinności, gleb i atmosfery o swoistej strukturze i wewnętrznych powiązaniach. W Polsce geografowie wyróżniają 3 klasy krajobrazów naturalnych: nizinne, wyżynne i górskie, w obrębie których zróżnicowanie na rodzaje oparte jest na takich czynnikach jak klimat, budowa geologiczna, rzeźba, roślinność i gleby.
Krążenie materii – przemieszczanie się pierwiastków między organizmami a środowiskiem w formie tzw. cykli biogeochemicznych; najlepiej poznany jest obieg azotu, węgla, tlenu, fosforu i siarki.
Kryteria zagrożenia gatunkowego – system oceny stopnia zagrożenia gatunków grzybów, roślin i zwierząt wprowadzony przez Światową Unię Ochrony Przyrody, który ułatwia redagowanie czerwonej księgi.
Ksenobiotyk – każda obca substancja nie będąca składnikiem żywego organizmu, główne grupy to: leki, pestycydy i inne środki ochrony roślin, konserwanty.
L, Ł
Las – to grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,1ha, pokryty roślinnością leśną, drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony, lecz przeznaczony do produkcji leśnej lub stanowiący rezerwat przyrody, wchodzący w skład parku narodowego lub wpisany do rejestru zabytków; lasy stanowią własność niepubliczną lub własność Skarbu Państwa, którą zarządza państwowe gospodarstwo leśne „lasy państwowe”
Lądolód – rozległa pokrywa lodowa, poruszająca się szerokim frontem we wszystkich kierunkach od największego wzniesienia jej powierzchni.
Litologia – 1. ogólny charakter skał osadowych, na który składają się takie właściwości jak skład mineralogiczny, tekstura, struktura, wielkość i kształt ziarna, barwa. 2 – nauka o skałach osadowych.
Litosfera – zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej leżąca powyżej astenosfery i w stosunku do niej sztywna i krucha. Istnieją dwa rodzaje skorupy ziemskiej, różniące się wiekiem, grubością i budową oraz składem. Starsza skorupa kontynentalna jest jedynym „magazynem pamięci” o historii Ziemi. Ma grubość od 20 do 70 km i skomplikowaną budowę, na którą składają się skały bazaltowe, granitowe i osadowe. Cieńsza i młodsza jest skorupa oceaniczna. Jej warstwowa budowa jest prostsza; zbudowana jest głównie ze skał bazaltowych, przykrytych cienką warstwą skał osadowych.
Lodowiec – nagromadzenie dużej masy lodu na powierzchni terenu, poruszającej się ustawicznie, choć powoli w dół.
Łańcuchy pokarmowe – zależności pokarmowe wiążące poszczególne gatunki producentów, konsumentów, reducentów danej biocenozy.
M
metale cięzkie – grupa metali typu rtęć, kadm, ołów, miedź, arsen, które pyłami lub aerozolami (z hut, kopalń, cementowni, zakładów energetycznych, spalin) dostają się do gleby lub wody; nie ulegają degradacji; głównym problemem jest pobieranie metali przez rośliny i wprowadzanie do łańcucha troficznego: gleba-rośliny- zwierzęta- człowiek
miano coli(koli)- mniejsza objętość wody w cm³, w której stwierdza się jeszcze obecność (jedną komórkę) pałeczek okrężnicy, Escherichia coli; jest to pośredni wskaźnik zanieczyszczenia wody, plaż bakteriami chorobotwórczymi pochodzenia kalowego (jelitowego)
mikrobiologiczne insektycydy – specyficzne biopreparaty zawierające patogeny owadów będących szkodnikami, pasożytami bądź biologicznymi przenosicielami chorób; w celu wywołania chorób u owadów i innych stawonogów (będących obiektem zwalczania) stosuje się bakulowirusy, owadobójcze grzyby, a przede wszystkim bakterie Bacillus thuringiensis.
mikrobiologiczne preparaty owadobójcze- mikrobiologiczne insektycydy
mikroflora- ogół drobnoustrojów (wirusy, bakterie, sinice, grzyby, glony, pierwotniaki) w środowisku
mineralizacja-jeden z podstawowych procesów w krążeniu materii w przyrodzie; polega na rozkładzie substancji organicznych na proste związki nieorganiczne (mineralne) z udziałem wielu mikroorganizmów tzn. destruentów; końcowymi produktami mineralizacji w warunkach tlenowych są m.in. azotany i fosforany, siarczany, natomiast w warunkach beztlenowych – siarkowodór, amoniak i kwas ortofosforowy; razem z humifikacją, mineralizacja bierze udział w powstawianiu próchnicy glebowej.
minerały ilaste- minerały z grupy glinokrzemianów uwodnionych, tworzące skupienia złożone z drobnych, nierozpoznawalnych gołym okiem łusek; łatwo chłoną wodę, co powoduje ich pęcznienie i uplastycznienie.
monitoring- kontrola środowiska, czyli cykliczne pomiary stężenia zanieczyszczeń i wybranych środowiskowych parametrów fizycznych lub chemicznych, co pozwala na śledzenie ich zmian w czasie; ma na celu ochronę środowiska
mutacja- w genetyce: nieciągła zmiana czynnika genetycznego, zwykle zmiana lub utrata jednego lub kilku elementów składowych DNA (=dezoksyrybonukleinowe kwasy)
mutageny- czynniki chemiczne(np. metale ciężkie) lub fizyczne (różne typy promieniowania, temperatura) wywołujące w żywych organizmach zmiany dziedziczne (mutacje)
N
Narodowa strategia edukacji ekologicznej – dokument pt. Przez edukację do zrównoważonego rozwoju z 2001r, który określa cele i formy edukacji ekologicznej formalnej i nieformalnej w Polsce.
New Age – ruch o inspiracji anglosaskiej, oparty na założeniu, że na przełomie obecnych tysiącleci ludzkość wkracza w nową erę świadomości planetarnej, duchowej i ekologiczne; zaleca techniki „poszerzania świadomości” i leczenia duszy, astrologię i channeling, panowanie nad ciałem za pomocą sztuk walki, ekologię i wegetarianizm.
Nisza ekologiczna – zespół czynników środowiskowych wymagany przez dany gatunek, jego rola, funkcja w ekosystemie.
Nomenklatura binominalna – system nazewnictwa przejęty przez gremia międzynarodowe, w którym nazwa organizmu wyrażona jest przez zestaw nazw rodzajowej i gatunkowej.