Hitleryzm w Niemczech.

Pokonane w I wojnie światowej Niemcy, zostały obarczone całkowitą odpowiedzialnością za wszczęcie konfliktu. Upadło Cesarstwo, zmieniając się z Europejskiego hegemona, w odbudowującą się z mozołem Republikę Weimarską na której czele stanął prezydent – marsz. Paul von Hindenburg (nawiasem mówiąc rodowity Poznaniak), a ustrój państwa regulowała konstytucja z 11 sierpnia 1919 r. W kołach nacjonalistycznych, skupionych wokół legendy armii cesarskiej – gen. Ericha von Ludendorffa, rozpowszechniali teorię o „ciosie w plecy”, wg której klęska Niemiec roku 1918, spowodowana była spiskiem komunistów oraz Żydów. Demokratyzm nie przysłużył się społeczeństwu. Dochodziło do częstych wystąpień, jak np. Bunt Spartakusowców (1919 r.)* – komunistów dążących do wywołania rewolucji w Berlinie lub Bunt Kappa (1920 r.) – monarchistów reprezentowanych przez koła junkierskie. Nie sprzyja to rozwojowi gospodarki, a kryzys (30 % obywateli pozostaje bez pracy) najlepiej przedstawia grafik dewaluacji marki niemieckiej względem dolara amerykańskiego w latach 1919 – 1923:
marzec 1919 r. – 1USD = 4 DM
marzec 1921 r. – 1USD = 75 DM
marzec 1922 r. – 1USD = 400 DM
styczeń 1923 r. – 1USD = 7.000 DM
lipiec 1923 r. – 1 USD = 160.000 DM
listopad 1923 r. – 1USD = 130.000.000.000 DM

W związku z powyższym, Niemcy nie były w stanie wypłacić nałożonych na nie kontrybucji, co zaowocowało reakcję ze strony państw dawnej Ententy. 11 stycznia 1923 r. wojska francuskie wkroczyły na teren Zagłębia Ruhry.
→ Adolf Hitler

Urodził się 20 kwietnia 1889 r. w Braunau. Uczęszczał do szkoły benedyktyńskiej w Lambach. Tam też, urzeczony religią i klimatem kościelnym śpiewał w chórze, a nawet w pewnym momencie postanowił zostać księdzem. Kilka lat później przeniósł się do stolicy północnej Austrii – Linzu. Przeżył zawód miłosny i próbował popełnić samobójstwo. W 1907 r. wyjechał do Wiednia, gdzie ubiegał się o miejsce w Akademii Sztuk Pięknych. Roztrwoniwszy oszczędności, zamieszkał w przytułku i żył w nędzy, zarabiając na życie odśnieżaniem ulic i sprzedażą własnoręcznie namalowanych pocztówek. Tutaj właśnie, w zetknięciu z radykalnymi kręgami wiedeńczyków, stał się antysemitą i nacjonalistą oraz zaczął przejawiać talent oratorski. Gdy w sierpniu 1914 r. wybuchła I wojna światowa, Hitler zaciągnął się do wojska. Jego jednostka – 16. Infanterie Regiment – została skierowana na front flandryjski. Przyszły wódz, szybko awansuje do stopnia kaprala, a także zostaje dwukrotnie odznaczony Krzyżem Żelaznym. W karierze wojskowej przeszkadza mu małomiejskie pochodzenie. Klęska armii cesarskiej zastaje Hitlera w szpitalu w Pasewalk, gdzie leczy rany odniesione podczas jednego z ataków gazowych. Zrozpaczony, coraz bardziej utwierdza się w przekonaniu o odpowiedzialności Żydów i komunistów za kapitulację Niemiec. Pierwsze miesiące pokoju spędził w Monachium, gdzie zajął się historią i dziennikarstwem. Po przejściu kursu propagandy antymarksistowskiej został członkiem Niemieckiej Partii Robotniczej (Deutsche Arbeitepartei – DAP), której niebawem zostanie przywódcą i przechrzci na NSDAP. Po nieudanym puczu z roku 1923 odsiaduje wyrok 5 lat pozbawienia wolności w twierdzy Landsberg. Pisze „Mein Kampf” – biblię nazistów. Po 12 miesiącach zostaje zwolniony. Osiada w górskiej miejscowości Berchtesgaden, skąd rozpoczyna realizację swego planu – zjednoczenia radykałów w celu przejęcia władzy. NSDAP uzyska większość miejsc w Parlamencie Niemiec, a Hitler zostanie kanclerzem, a od lipca 1934 – „Fuhrerem” – „Wodzem”, zmieniając ustrój kraju z republiki na dyktaturę. Wielokrotnie łamał zasady Traktatu Wersalskiego, co pozwoliło na szybką modernizację państwa. 1 września 1939 r., atakiem na Polskę, rozpocznie II wojnę światową. W obliczu nieuchronnej klęski III Rzeszy, w kwietniu 1945 r. popełni samobójstwo w bunkrze pod swoją kancelarią w Berlinie.
→ Naziści przejmują władzę

29 lipca 1921 r. na arenie politycznej Republiki Weimarskiej pojawia się nowa organizacja – Niemiecka Partia Narodowo-socjalistyczna (Nationalsozialistische Deutsche Arbeitepartei – NSDAP). Jej program to otwarte dążenie do dyktatury, która miała zapewnić państwu siłę i dyscyplinę, walka z „dyktatem wersalskim”, komunizmem, spiskiem żydowskim i bezrobociem. Niemcy mają stać się „narodem panów”. Drogę do władzy, oprócz licznych przemówień samego Hitlera, torują nazistom Oddziały Szturmowe (Sturm Abteilungen – SA) – bojówki dowodzone przez Ernesta Rohma. Bardziej elitarne – Sztafety Ochronne (Schutzstaffeln – SS)*, skupiają gwardię przyboczną Hitlera, na których czele stanął inżynier i hodowca drobiu – Heinrich Himmler. Na jesieni 1923 r. naziści przechodzą do ofensywy w Bawarii – landzie, w którym cieszyli się najwieksza bodaj popularnością. Hitler, jego najbliżsi współpracownicy, jak sekretarz – Rudolf Hess oraz zwolennicy jego haseł organizują w Monachium pucz, zwany Puczem Monachijskim, jednakże zostają rozpędzeni przez policję, a czołowe postacie NSDAP zostają zatrzymane. Władze delegalizują partię, uznając ją za wywrotową. Popularność Hitlera wzrasta. W listopadzie 1932 r. odrodzone NSDAP otrzymuje 33% poparcie w wyborach do Reichstagu, a 30 stycznia 1933 r. Paul von Hindenburg powierza Hitlerowi urząd kanclerski.
Swe rządy Adolf Hitler rozpoczyna od wprowadzenia stanu wyjątkowego, wyjątkowego powodu podpalenia Reichstagu w nocy 27 lutego 1933 r. Wkrótce, na mocy Ustawy o Zabezpieczeniu Narodu i Państwa przed Niebezpieczeństwem, zawieszone zostają swobody obywatelskie, wprowadzono cenzurę, zakazano zgromadzeń (zawieszenie Art. 114 do Art. 153 Konstytucji Republiki Weimarskiej). W październiku tego samego roku Niemcy występują z Ligi Narodów. W masowym użyciu znajdują się bojówki SA, napadające na komunistów, Żydów i ogólnie pojętych przeciwników kanclerza. Nadchodzi czas, aby dokonać czystki w szeregach NSDAP.W nocy 30 czerwca 1934, oddziały SS uprowadzają i pozbawiają życia wielu działaczy NSDAP o orientacji politycznej, odmiennej od Hitlera („Noc Długich Noży”). Wśród zamordowanych jest Ernst Rohm, co odbije się na spadku znaczenia SA. Adolf Hitler wydaje Ustawę o Głowie Państwa, zrównującą urząd kanclerza i prezydenta (1 sierpnia 1934 r.) oraz ogłasza się Fuhrerem. 30 stycznia 1934 r. Republika Weimarska – federacja niezależnych państw niemieckich, zostaje przemianowana na III Rzeszę.

Jedyną władzą w państwie staje się Hitler i jego NSDAP, nad „bezpieczeństwem” czuwa Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (Reichsheisthauptamt – RSHA), a w szczególności Tajna Policja Państwowa (Geheime Staatspolizei – Gestapo) działające pod egidą SS. Przeciwnicy polityczni, homoseksualiści i inny „element niepożądany” (mniejszości narodowe jak np.: Cyganie) trafiają do obozów koncentracyjnych*. Równolegle zaczęto łamać zasady Traktatu Wersalskiego poprzez rozbudowę wojsk pancernych** lotnictwa i Kriegsmarine. W 1935 r. wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej, a Reichswehrę przemianowano na Wehrmacht – który przysięgał na wierność nie państwu ale Fuhrerowi.

Ruszają także masowe roboty publiczne, mające wyprowadzić Niemcy z kryzysu gospodarczego. W 1938 r. ostatecznie „hitleryzacji” podlega gabinet wodza. Najbardziej znaczącą zmianą jest obsadzenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez Joachima von Ribbentropa – wiernego Fuhrerowi sprzedawcę szampanów, który zastąpił na stanowisku Franza von Papena. Na krótko przed wybuchem wojny Kancelaria Hitlera wygląda następująco:
Otto Meissner – Sekretarz Stanu
Joachim von Ribbentrop – Minister Spraw Zagranicznych Rzeszy
Heinrich Lammers – Szef Kancelarii Rzeszy
Hjalmar Schacht – Minister Ekonomii i Prezes Reichsbanku
Erich Reader – Dowódca Kriegsmarine
Lutz Schwerin von Krosie – Minister Finansów Rzeszy
Walter Funk – Szef Prasy Niemieckiej
Franz Seldte – Minister Pracy
Franz Gurtner – Minister Sprawiedliwości
Wilhelm Ohnesorge – Prezes Reichspost
Julius Dorpmuller – Minister Komunikacji
Herman Goring* – Minister Lotnictwa i Wileki łowczy Rzeszy, a także Prezydent Prus Wschodnich
Joseph Goebbels – Minister Propagandy Rzeszy
Walter Darre – Minister Rolnictwa
Bernard Rust – Minister Oświaty
Hans Kerrl – Minister d.s. Wyznań
Rudolf Hess – Minister Rzeszy (bez teki)
Robert Ley – Szef Koordynacji Międzyokręgowej NSDAP.

Nie należy także zapominać o roli jaką odgrywało SS samo w sobie. RSHA kierowane było przez SS-Obergruppenfuhrera Reinharda Heydricha, szarą eminencje Rzeszy, a Gestapo przez SS-Gruppenfuhrera Karla Wolffa.
→ Hitler a młodzież

Podobnie jak w faszystowskich Włoszech, Fuhrer wiele uwagi poświęcił młodzieży – która, odpowiednio ukierunkowana ideologicznie, stanowić miała filar „Tysiącletniej Rzeszy”. Organizacja „Siła przez radość” zmusza młodych Niemców do pracy, a prawie 6.000.000 jednoczy wspólny szyld Hitlerjugend, pod przewodnictwem Baldura von Schiracha. Szkolenie, zbliżone do wojskowego, ma za zadanie wpoić młodym przeświadczenie o przynależności do lepszej rasy – rasy nordyckiej, utwierdzić w nienawiści do Żydów i komunistów, komunistów także przygotować do służby w SS. Dojdzie do tego, że starsi członkowie Hitlerjugend zasilą formacje SS na frontach, czego najlepszym przykładem stanie się sformowana 20 lipca 1943 r. w Antwerpii 12 Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend” dowodzona przez SS-Oberfuhrera Kurta Meyera. Weźmie ona udział w walkach w Normandii (m.in.: przeciwko 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka pod Falaise w sierpniu 1944 r.).

→ Obywatel w III Rzeszy
Jak już wcześniej wspominałem, zawieszenie części Konstytucji republiki Weimarskiej** (art. 114-153), doprowadziło do osłabienia suwerenności jednostki względem władzy. Jednakże umiejętnie prowadzona propaganda hitlerowska (pod batutą dr. Josepha Goebbelsa) potrafiła wpoić Niemcom fanatyczną miłość do Fuhrera. Nic w tym dziwnego jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że status przeciętnego obywatela wzrósł w porównaniu do lat 20-tych, chociażby przez „przymus pracy” i jej organizację. Z resztą działalność opozycyjna nie została tak od razu zakazana, o czym świadczyć może fakt działalności do późnych lat 30-tych, pacyfistów skupionych wokół studenckiej organizacji „Białą Róża”. Poza tym nic nie zespala narodu bardziej jak: po pierwsze stałe udowadnianie jego wielkości (chociażby przez monumentalne budowle projektu Alberta Speera, a nawet przy udziale samego Hitlera, z czego na uwagę zasługuje Stadion Olimpijski w Norymberdze), Norymberdze po drugie: kontakt z przywódcą – Hitler często przemawiał do narodu z okazji najróżniejszych świąt i imprez państwowych. będąc zawsze przyjętym w sposób owacyjny. Podsycano także tradycje germańskie – obchodzono rocznice wielkich wydarzeń jak np. zwycięstwo wodza Germanów – Hermana der Cheruskera nad Rzymianami w Lesie Teutoburskim (land Lippe) w roku 9 n. e. W gestii religijnej potępiano Kościół, choć z wyznania nie rezygnowano (jak np. w ZSRR). Największy odsetek Niemców uznawał siebie za „wierzących” („Gottglaublig”) cokolwiek to miało znaczyć.
Z drugiej strony, skutecznie ograniczona została swoboda twórcza. Wzorem średniowiecznej inkwizycji, wprowadzono indeks dzieł „wrogich” – czyli sprzecznych z ideami narodowego-socjalizmu. I tak w ogniu znalazły się książki takich autorów jak np.: Albert Einstein. W literaturze, absolutnym i przymusowym bestsellerem stał się „Mein Kampf” (tłumaczony potem także na inne języki, w miarę poszerzania strefy wpływów) oraz „Blut und Ehre” („Krew i Honor”) jednego z czołowych ideologów rasistowskich – Alfreda Rosenberga. Nazizm nie zapomniał także o sztuce. Nawiązywała ona do pseudoklasycznych wzorców – monumentalnych posągów herosów itp. Najbardziej bodaj zasłużonym w tej sferze życia, był rzeźbiarz – Arno Breker. Film zdominowały kroniki z kolejnych zjazdów i propagandowe produkcje w stylu „Triumfu Woli” ulubienicy Hitlera – Leni Riefenstahl.
W miarę postępów w kierunku konfliktu, społeczeństwo sale przekonywane było iż głównym celem Niemiec Niemiec tamtym okresie jest poszerzenie „strefy życiowej” – „Lebensraumu” w kierunku wschodnim. W szczytowym okresie tej idei, coraz popularniejsze stawały się tzw. „Lebensborny” – domy, w których rodzic się miały „czystej krwi” nordyckie dzieci.

→ Rasizm i antysemityzm
Stałym elementem ideologii lansowanej przez NSDAP były wątki rasistowskie. Odwoływano się do „nadrzędności” rasy germańskiej i przeświadczenia o wyższości Niemców względem innych narodów (nie mówiąc już o kolorach skóry). Do „najsłynniejszego” incydentu doszło podczas Igrzysk Olimpijskich Berlinie w roku 1936, kiedy to Fuhrer odmówił wręczenia złotego medalu, czarnoskóremu Amerykaninowi – Jessemu Owenowi (zwycięstwo w biegach na 100 i 200 m oraz w skoku w dal).

Najtragiczniej w III Rzeszy, a potem także w krajach okupowanych, przedstawiał się los Żydów, skazanych na zagładę z racji swego pochodzenia. Dojście Hitlera do władzy w roku 1933 zmusiło wiele tysięcy z nich do opuszczenia Niemiec, tym którzy zostali od początku poddawani byli eksterminacji. 7 kwietnia 1933 r. wchodzi w życie Ustawa o Lustracji Urzędów Państwowych. Wszyscy pracownicy aparatu państwowego, którym udowodniono pochodzenie żydowskie, nierzadko poprzez udokumentowanie przynależności do wspólnoty religijnej wyznawców Tory, zostają usunięci. Ustawy Norymberskie z marca 1935 r. pozbawiają ich ochrony prawnej. Wielu trafia do obozów koncentracyjnych. Nawołuje się do bojkotu sklepów żydowskich, a także do odsunięcia od pracy lekarzy i prawników tego pochodzenia. Kiedy w 1938 r. w zamachu ginie ambasador III Rzeszy w Paryżu – von Rath, winą obarczono organizacje syjonistyczne. 10 listopada tego roku w Niemczech ma miejsce „Noc Kryształowa”. Wielu Żydów zostaje zabitych, S.A. niszczy synagogi i majątek Żydów. Równolegle 20.000 przypadkowo pochwyconych trafia do obozu w Dachau. Cały czas trwa nagonka na Żydów w prasie, radio i kinie.Apogeum Holocaustu ma miejsce 20 stycznia 1942 r. na konferencji SS w willi Wansee, gdzie zatwierdzono projekt „Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.

→ Marsz ku wojnie
Od samego początku Hitler nie ukrywał, iż dąży do obalenia porządku panującego w Europie po Konferencji Paryskiej. Rozpoczyna stopniową odbudowę terytorialną państwa od przyłączenia Zagłębia Saary w wyniku plebiscytu z 1 marca 1935 roku. Zwolnione z obowiązku wypłaty reparacji wojennych Niemcy, mogą bez problemu rozwijać zakłady przemysłowe – powstaje kompleks fabryk w Zagłębiu Rury, w większości zakładów zbrojeniowych. W marcu 1936 r. zostaje zdemilitaryzowana Nadrenia. Swoistym poligonem doświadczalnym dla sprzętu staje się wojna domowa w Hiszpanii*. W listopadzie 1936 r. wystepują przeciwko niedawnemu sojusznikowi – ZSRR, podpisując Pakt Antykominternowski.
Napięcie wzrasta także w stosunkach niemiecko-austriackich. W lipcu 1934 r. naziści austriaccy dokonują zamachu, w którym ginie kanclerz Engelbert Dollfuss. Nasilają się także proniemieckie demonstracje. Hitler wykorzystuje sytuację i 12 marca 1938 dokonuje Anschlussu Austrii (popierany przez 99,75% Austriaków). Kraj ten stanie się prowincją III Rzeszy – Ostmark.
Kolejnym państwem, które miało paść ofiarą Rzeszy była Czechosłowacja. Obszar przygraniczny tzw. Sudetenland zamieszkiwało blisko 3.000.000 Niemców, którzy za wszelką cenę dążyli do połączenia z Heimatem. Reprezentowali swoje interesy w czeskim Parlamencie poprzez Partię Niemców Sudeckich i jej przywódcę – Konrada Henleina. Niejasne stanowisko wobec zapędów Hitlera zajmuje Francja i Wielka Brytania. W końcu w październiku 1938 r. w Monachium dokonano rozbioru Czechosłowacji – utworzono niemiecki Protektorat Czech i Moraw, Polsce oddano Zaolzie, Spisz i Orawę, a Węgrom Ukrainę Zakarpacką. Powstało również marionetkowe państwo słowackie pod rządami ks. Józefa Tiso. Wehrmacht przekracza Sudety, a ostateczna kapitulacja ma miejsce 15 marca 1939 r.
Zwrot następuje również w stosunkach z Włochami (22 maja 1939 r. podpisano między obydwoma państwami sojusz zwany „Paktem Stalowym”) oraz ZSRR – 23 sierpnia 1939 r. w Moskwie dochodzi do tajnego porozumienia między Joachimem von Ribbentropem, a Ludowym Komisarzem Spraw Zagranicznych ZSRR – Wiaczesławem Mokotowem, będącego de facto IV rozbiorem Polski**...

Adnotacja:
Republika Weimarska została proklamowana po klęsce Niemiec Niemiec 1918 r. i abdykacji cesarza Wilhelma II. Charakteryzowała się ustrojem demokratycznym, toteż na jej czele stał prezydent (Paul von Hindennburg), a zasady funkcjonowania kraju określała Konstytucja z roku 1919. Wg niej na czele Rządu stał kanclerz, choć jego pozycja względem głowy państwa była dość ograniczona. Składała się z landów, związanych w federacją, więc każdy z nich posiadał autonomiczny zarząd. Przetrwała do roku 1934.