Katastrofizm Żagarystów.

- Taisa i jej mąż Siemion Dubrowski oraz ich syn mały Józik
- Miejsce:Sedelniki
- Siemion chory
- Michaś (wychowanek proboszcza) idzie do proboszcza ; mówi mu, że martwi się o Siemiona , ze on kiedyś uratował mu życie, gdy ten się topił ( Siemion wtedy sądził, że to nic wielkiego i prosił Michała, by nikomu o tym nie mówił)
- Białoruś- trudne miejsce dla pracy księdza, bo Katolicy to mniejszość-
- Michaś jest na wychowaniu u księdza, bo jego matka gdy umierała poprosiła księdza Siechenia o to i ten się zgodził
- Ksiądz- był nie lubiany, bo zbyt szczery (s.32-33); chciał nawet wstąpić- do klasztoru, ale wtedy wspomniał biskupa Łużańskiego, który poddał się operacji bez narkozy, by ofiarować- cierpienie za grzechy diecezji;
- Nawrocki- posterunkowy, bierze prostytutki od Litowki
- Litowka- prowadzi pijalnię, ma także dziewczyny swawolne
- Anna- nowa zdobycz Litowki; przeprowadziła się z W-wy; 40 lat; prostytutka; teraz pracuje dla Litowki. Spotykała się kiedyś z przestępcą Romanem Morawcem, który swego czasu trzymał z Litowką. Ale jej historia jest bardziej odległa- o czym dowiadujemy się potem.
- ROZDZIAŁ VI- opowieść- o Morawcu i jego spotkaniu z Burakiem
- Burak- już siedział w więzieniu, kiedyś żył z rodziną w Sedelnikach i był lokajem w pałacu sandeckim
- Morawiec i Burak zaczęli razem działać- ( okradać- ) przy czym ostatnio podczas pościgu po napadzie na kantor Burak zostaje ranny i umiera;
- Morawiec opowiada o swej matce, która bardzo ciężko pracowała; mówi, że bardzo ją kochał, ale nigdy jej o tym nie powiedział, tylko ciąągle krzyczał na nią
- Fiordor przychodzi do Taisy ( Teresa) i całuje ją, mimo, że za ścianą jest umierający Siemion z księdzem. Fiodor ma 17 lat i pragnie Taisy; proboszcz wie o tym
- Ksiądz Paweł wraca od Siemiona- walka wewnętrzna; wewn. Głosy; nasuwają się pytania: Czy jest dobrym proboszczem? Księdzem? Czy boi się śmierci? Czy aby nie myśli więcej o sobie niż o innych?; wspomina Annę- kobieta z którą był i którą kochał i którą opuścił by zostać- księdzem; obraz Polaków walczących
- Gejżanowski przychodzi do Nawrockiego
- Gejżanowski- kiedyś z Burakiem okradał własnego ojca i Nawrocki o tym wie, a on się boi; Nawrocki go uspokaja że nikomu nie powie o tym
- Michaś- chciał zostać- świętym; nikomu o tym nie mówił; czytał żywoty męczenników i żałował że on tak nie może cierpieć- dla Boga
- Seweryn Gejżanowski po spotkaniu z Nawrockim postanawia spotkać- się z proboszczem, ma taką potrzebę; Seweryn czekając na proboszcza jest z Michałem, najpierw dziwi się że Michał go nie zna, potem pyta go czy już ugania się za dziewczynami; Seweryn twierdzi, że wszystko jest „formą”, nie jest religijny; Seweryn opowiada Michałowi o swoim I-szym przeżyciu erotycznym- on miał 13 lat, ona- 14; Michaś mówi mu, że wygląda jakby chciał kogoś zabić- i wtedy Seweryn uderza go w twarz i wybiega , zatrzymywany przez Ksienię mówi: „Do diabła z twoim proboszczem!”
- Morawiec wszedł w bagna, które go wciągają; przeczuwa koniec i krzyczy; ów krzyk słyszy ksiądz Siecheń, który postanawia pomóc narażając swoje życie idzie w bagno i ratuje Morawca. Morawiec nie chce iść- do księdza, choć- ma wysoką gorączkę; ksiądz jest uparty i całuje Morawca w rękę, by ten mu przebaczył, że nie rozumiał jego słów o tym, że jest zły. Ksiądz idzie z Morawcem do jego szałasu. Morawiec opowiada mu swoje grzechy, że wielu ludzi zabił. Ksiądz opowiada mu przypowieść- o uzdrowieniu chorego przy sadzawce Betsaidzie i tłumaczy mu, że każdy grzesznik może się zmienić- , bo Pan tego chce. Morawiec zaczyna mówić- szczerze, że kiedyś, jako dziecko modlił się, a potem pragnął tylko, ale nie chciał
- Ksiądz mówi Morawcowi, że przyjdzie do niego rano i przyniesie coś do jedzenia. Morawiec zaczyna coś odczuwać-
- Seweryna męczy fakt, że Nawrocki wie o incydencie z pieniędzmi; obmyśla zatem plan; wolność- odzyska wtedy dopiero, gdy Nawrockiego już nie będzie, więc postanawia go zabić- . Seweryn idzie do ojca i mówi mu, że nie chce spóźnić- się na wykłady na uniwersytecie, więc chciałby już jutro jechać- ; ojciec zgadza się
- Seweryn- brak szacunku dla ojca, uważa jego życie za wegetację;
- Seweryn szykuje rewolwer; jego plan zawiera fakt, iż w tym czasie kiedy Seweryn zabije Nawrockiego przyjdzie tam Anna od Litowki, więc to go oczyści z zarzutów
- Litowka również szykuje rewolwer- też chce zabić- Nawrockiego; Anna o tym wie
- Seweryn wspomina Zizi- dziewczyna na dancingu, która prosiła go, by zabrał ją na noc do siebie; on bardzo szorstko jej odmówił; Zizi popełniła samobójstwo, otruła się
- Seweryn zabija Nawrockiego, 3 strzały, umiera ok. g. 22.05
- Litowka ma taki plan- Anna po wszystkim każe otworzyć- Nawrockiemu okno, by Litowka mógł w niego strzelić-
- Anna przychodzi do Nawrockiego, który już nie żyje; ucieka, krzyczy, jest pewna, że to Litowka go zabił
- Ksiądz wracając z szałasu Morawca spotkał Annę, która leżała przy drodze; chce jej pomóc, ale ona usłyszawszy jego głos ucieka
- Michaś pisze swój I-szy wiersz
- Ksiądz przychodzi do Litowki, bo Anna to jego dawna narzeczona- Anna gra i ksiądz nie wie, że to ona( i tak mu pasuje, bo nie chciałby obwiniać- siebie za to, ze przez niego jego dawna kobieta zeszłą tak nisko)
- Fiodor Dubrowski przychodzi do księdza- Siemion nie żyje; Taisa zabiła dziecko Józia i siebie rewolwerem
- Za zabicie Nawrockiego biorą do więzienia Annę i Litowkę ( bo niedaleko domu Nawrockiego znaleźli chustkę Anny)
- Seweryn Gejżanowski jedzie i patrzy na nich z uśmiechem
- Ksiądz w drodze do Morawca pada- Morawiec bierze go na ręce i idzie w stronę Sedelnik


ANDRZEJEWSKI- OGÓLNE INFORMACJE

- reagował on na wszystkie zachodzące zmiany
- czasem mógł wydawać- się zaprzeczeniem siebie z poprzedniego okresu
- dlatego też zarzucano mu niekiedy brak „pionu”, własnej indywidualności, uleganie wpływom,
- były to oczywiście zarzuty niesłuszne, bowiem w jego twórczości, tak zmiennej i rozmaitej, też istnieją właściwości stale, określające pisarza jako indywidualność- wybitną
- tym co zawsze go cechowało było żarliwe poszukiwanie: z początku poszukiwanie ogólnego systemu wartości, który by tej twórczości narzucił pewność- w dążeniu do prawdy wewnętrznej czy też prawdy o świecie. Później, kiedy okazało się, że systemy zawiodły lub przestały mu odpowiadać- , pozostało już tylko poszukiwanie prawd względnych, cząstkowych, które by pozwoliły uchwycić- świat w sposób umykający wielkim kłamstwom historii. Te poszukiwania miały charakter dramatyczny: tak dramatyczny, jak epoka, w której pisarz żyl i pisał
- Jerzy Andrzejewski ur. Się w 1909 r. w W-wie w rodzinie inteligencko- mieszczańskiej. W W-wie ukończył gimnazjum i studiował polonistykę na uniwersytecie.
- Jego debiutem był tom opowiadań „Drogi nieuniknione” (1936).
- Za drugą książkę -powieść- „Ład serca” (1938)- otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury. Po „Ładzie serca” po raz pierwszy określono go jako pisarza- moralistę: cała powieść- przeniknięta jest dążeniami i tęsknotą za najwyższymi wartościami moralnymi. Zdawało się, że pisarz je odnalazł w katolicyzmie. Nie był to jednak u niego ten rodzaj katolicyzmu, z jakim stykaliśmy się najczęściej w lit. Wzorem dla Andrzejewskiego był raczej ten nurt nowoczesnej lit. Katolickiej, jaki reprezentowali modni podówczas pisarze francuscy- Mauriac, George Bernanos- katolicyzm dramatyczny, mroczny, nie stroniący od ukazania człowieka w sidłach pokus, grzechu, miotanego niepewnością, a nawet rozpaczą. Co więcej, okazało się, że owo urzeczenie katolicyzmem było u Andrzejewskiego bardzo literackie, a przy tym krótkotrwałe. Już w opowiadaniach z lat okupacji, które wydał zaraz po wojnie w tomie pt.”Noc”, nie ma katolickiego Boga, nie ma też tych źródeł moralnej pewności, jakich w katolicyzmie szukał. Została tylko pasja moralisty pragnącego tropić- mroki natury ludzkiej, do czego żaden moment historyczny nie dawał lepszej sposobności niż lata wojny i związanego z nią pohańbienia człowieka. Opowiadania „Przed sądem”, „Apel”, „Wielki Tydzień” były odbiciem tego etapu drogi pisarza.
- Ale oto nadszedł koniec wojny, wielkie przeobrażenia w Polsce i problem ustosunkowania się do nich. Wówczas Andrzejewski zastąpił perspektywę szczęśliwości wiecznej- perspektywą doczesną.
Andrzejewski nie od razu przyjął nowy system wartości, trudno nawet powiedzieć, czy kiedykolwiek przyjął go całkowicie. Po prostu uznał w pewnej chwili, że wizja sprawiedliwszego świata, którą kreślili komuniści, warta jest zrozumienia, kto wie, może nawet warta pewnych ofiar. Teraz również patrzył na to przez pryzmat literatury, bowiem to ona miała ukazać świat, jakim jest i zarazem nakreślić wizję, jakim winien być. Krytycy marksistowscy głosili hasła powrotu do realizmu. I Andrzejewski zdał sobie sprawę , że dotychczas interesowało go przede wszystkim wnętrze duszy ludzkiej, a świat zewnętrzny był tylko mroczną scenerią tych jego duchowych zmagań. I stawia sobie za zadanie ukazanie nowej Polski „zaraz po wojnie”. Pod tym właśnie prowizorycznym tytułem pojawia się jego I-sza powojenna powieść, później nazwana i czytana pod tytułem „Popiół i diament”.
- „Popiół i diament”
· przysłoniła twórczość·
· żywa akcja, żywe postaci, aktualne problemy
· w 9 lat po jej powstaniu Wajda nakręcił film
· pewna strona ówczesnej rzeczywistości pominięta- nie wszyscy ówcześni czytelnicy zdawali sobie z tego sprawę
· sam Andrzejewski chciał problem młodzieży AK przedstawić· jak najuczciwiej
· atakowany był wtedy przez krytykę ( tzw. marksistowską- Kott, Kierczyńska) nie za to, że nie pokazał sprawy Okulickiego czy wywózek akowców, ale za to, że sercem był po stronie Mać· ka Chełmickiego, a nie sekretarza Szczuki, że postaci młodych konspirantów i Mać· ka są w powieści żywe, a postać· sekretarza partii szeleści papierem
· wtedy nadszedł moment, w którym Andrzejewski uległ argumentom tej krytyki. W wielu miejscach, z wydania na wydanie, robil drobne poprawki, uwzględniając postulaty krytyków. Wciąż wydawało mu się, że tępić· winien w sobie złe inteligenckie nawyki, skłonność· do grzebania w mrokach ludzkiej duszy, „inteligencką miękkość· ”. Tak doszedł aż do napisania broszur „O czlowieku radzieckim” oraz „Partia i twórczość· pisarza”, do owego stanu” zniewolenia umysłu”, który już wkrótce miał zdemaskować· , m.in. właśnie na jego przykładzie, Czesław Miłosz. Właśnie w tym momencie Andrzejewski zaczął rozumieć· w co zabrnął i wtedy jako jeden z pierwszych dał sygnał do odwrotu. Ostatnim jego ostrzeżeniem były dla niego nieudane próby pisania zarzuconej wkrótce powieści satyrycznej „Wojna skuteczna czyli opis potyczek i bitew z Zadufkami”. Zaraz potem nastąpiło ocknięcie się.
· Pierwsze opowiadanie, w którym metaforyczny obraz zniewolenia własnego umysłu usiłował sam przedstawić· był „Wielki lament papierowej głowy”.- To opowiadanie o zlewającym bohatera potopie sztampy, banału i kłamstwa zostało zatrzymane przez cenzurę. Jego książkowy pierwodruk można było przeczytać· dopiero 33 lata później, już po śmierci autora, w zbiorze jego opowiadań „Intermezzo”
· na fali odwilży ukazały się tylko opowiadania, w których nurt krytyki był bardzo marginesowy: uleganie prymitywnym anomaliom codzienności wykpione w satyrycznym opowiadaniu „Pantofelek”, upomnienie się o prawo do wyobraźni, tępionej nawet u dziecka, w opowiadaniu „Złoty lis”.
· W twórczości A. W latach okupacji przejawiło się dążenie ku dwóm biegunom stylu i widzenia świata: jeden z nich był w pierwszych latach wojny potraktowany przez pisarza jako wówczas „niestosownym” a opowiadania z tego nurtu leżały w szufladzie- dopiero w zbiorze „Złoty lis” ukazały się utwory satyryczne: „Kukułka”, „Przebudzenie lwa”.
· Po październiku odnalazł swoje miejsce A. Wśród pisarzy próbujących stworzyć· pismu „Europa”. Gdy się to nie udało, wystąpil z PZPR
· Wydał wtedy swoją pierwszą powieść· „kostiumową” :”Ciemności kryją ziemię”- jest to jeden z typowych przykładów lit. Rozrachunkowej; kostium z czasów Wielkiej Inkwizycji służył rozrachunkowi ze zbrodniami okresu stalinizmu
· „Bramy raju”- cała opowieść· jest zamknięta w jednym ciągnącym się przez 120 strony zdaniu.; fabuła umieszczona na tle średniowiecz; technika monologu połączona z konsekwentnymi stylizacjami plastycznymi i językowymi.; stylizacyjny kostium służy też przedstawieniu określonych problemów historiozoficznych i moralnych: ten obraz „dziecięcej krucjaty” to przede wszystkim obraz pasma wciąż niezaspokojonych pragnień miłosnych młodocianych bohaterów, miotanych rozpaczą i nadzieją; bohaterowie ci przegrywają konflikt z Historią, hist. Zamierzenia inicjatorów krucjaty okazują się bowiem kłamstwem, złudzeniem, ale nie wszyscy przegrywają konflikt z etyką, gdyż miłość· ich jest wartością sankcjonującą cierpienia. „Bramy raju” są wielką spowiedzią obnażającą żywiołowy kształt ludzkich dążeń i myli, dlatego świadomość· musi przemawiać· tu wprost
· „Idzie skacząc po górach”- daje psychologiczny portret wielkiego artysty, równie wspaniałego w swym dziele, jak zachłannego w korzystaniu z darów życia i zapobiegliwego w podtrzymaniu mitu własnej genialności. Rzecz dzieje się w Paryżu, modelem bohatera był Pablo Picasso. Książka o klimacie środowiska, w którym tworzą się wielkie mity kultury masowej. Pełen drwiny i sarkazmu obraz wielkiego targowiska próżności, jakim jest świat współczesnej sztuki, ma w powieści swój głęboki dramatyczny podtekst.
· Już w momenice wydania tej powieści zaczął nurtować· A. Zamysł, który z czasem przeobraził się w największe dzieło: „Miazga”. Pierwotny zamysł polegał na wykorzystaniu motywu obrosłego w literaturze polskiej wyjątkowo bogatą tradycją- motywu wesela. Po wydrukowaniu w 1966r. w „Twórczości” jej fragmentu A. Na kilka lat zarzucił pisanie dalszego ciągu utworu, wrócił do niego po „wydarzeniach marcowych”. Rzeczywistość· polska na tyle się wówczas zmieniła, że postanowił A. Nie poprzestać· na akcji skupionej wokół owego wesela, aktóremu wcześniej nadał osobliwy kształt literackiego pomysłu w rzeczywistości nie zrealizowanego. Pierwsza część· akcji mówiła bowiem o weselu zamierzonym, a komentarz autora zapowiadał od razu, że zaręczyny zostały zerwane i ani ślub, ani wesele się nie odbędzie. Mieliśmy więc od początku do czynienia z tzw. powieścią autotematyczną: autor snuł wątek akcji i jednocześnie go komentował. Charakter utworu autotematycznego zaakcentował jeszcze A. Dobitniej, obudowując wątek powieściowy dużymi fragmentami dziennika, który prowadził w okresie drugiego etapu pracy nad powieścią w 1970r. Dziennik ten, którego przytoczone fragmenty oznaczone są datami od 7.03. do 19.09.1970r. jest sam w sobie lekturą nizwykle ciekawą, mówi bowiem zarówno o atmosferze tych miesięcy, ciężkiej i przygnębiającej, jak o konkretnych wydarzeniach, które wtedy miały miejsce, np. proces wytoczony grupie młodzieży, która przemycala do Polski egzemplarze paryskiej „Kultury” ( robila to przekraczjaąc granicę polsko- czechosłowacką w Tatrach, stąd nazwa „proces taterników”), czy pogrzeb Pawła Jasienicy, na którym A. Wygłosił przemówienie akcentujące zasługi i dramatyzm śmierci autora „Polski Piastów” oraz biorące go w obronę przed publicznymi oszczerstwami. Powieść· ta stała się swoistym dokumentem, ale na tym nie kończą się konstrukcyjne osobliwości. Należy do nich też wprowadzenie działu pt. ”Intermedium, czyli polskie życiorysy”. Są to życiorysy osób występujących lub wspomnianych w toku powieści, rozbudowane tak, jakby wyjęte był y z encyklopedii lub jakiegoś słownika biograficznego. Unaoczniają one czytelnikowi nie tylko swoistość· metody pracy pisarskiej A., który portret każdej z powieściowych postaci, nawet tych całkiem epizodycznych, obmyślał i dopracowywał aż do najdrobniejszych szczegółów. Ważniejsze było to, że „życiorysy” dały w sumie wielką panoramę niezwykłych polskich losów.
· W przerwie miedzy powstaniem pierwszej a ukończeniem dalszej części „Miazgi” A. Napisał krótką powieść· pt. „Apelacja”, której nie puściła cenzura i którą wydrukował w paryskiej Bibliotece „Kultury”. - Była ona oparta na zabawnym pomyśle, który nasunęła pisarzowi przygodna znajomość· szpitalna z prototypem bohatera. Utwór utrzymany był w formie naiwnego listu- skargi, który przesłał bohater- prostaczek na ręce pierwszego sekretarza PZPR. Pragnął, jak umiał, służyć· „władzy ludowej”, był milicjantem, potem kierownikiem PGR-u, ale zawiłości systemu nie potrafił przeniknąć· , a biorąc zalecenia swych władz zbyt prostodusznie, tak długo wpadal w zasadzki losu, aż skończyło się to manią prześladowczą.
· A. Był po tych utworach w oczach władz już „spalonym” pisarzem i polit. przeciwnikiem. Stosunek władz do A. Miał jeszcze dwoiste oblicze, a kilku powodów. Po pierwsze władze się zmieniały; w grudniu 1970r. musiała odejść· ekipa Gomułki, a zastąpiła ją ekipa Gierka. Po drugie- liczono się z nazwiskiem A. I po trosze liczono wciąż na miękkość· i pozorną słabość· charakteru pisarza, który przecież kiedyś ustrojowi służył. Ceniący talent A. Jerzy Putrament umożliwił mu w 1972r. drukowanie stałego felietonu- dziennika w tygodniku „Literatura”. Toteż licząc na stwarzane przez nową ekipę pozory liberalizacji, A. zaproponował Państwowemu Instytutowi Wydawniczemu druk „Miazgi”. Niestety nie dostał zezwolenia na druk.
· Wtedy w życiu A. nastąpiły najtrudniejsze lata.
· Ukazywały się tylko okruchy tego co pisał: felieton „Z dnia na dzień” oraz 2 utwory : sceniczne widowisko „Prometeusz” oraz opowiadanie będące przekształceniem mitu o Kainie i Ablu „Teraz na ciebie zagłada” ( Kain zabija Abla z litości, przerażony złem otaczającego świata).
· 1976r.- A. był jednym z założycieli KOR-u i drugoobiegowego kwartalnika „Zapis”
· 1979r.- drugoobiegowe wydawnictwo wydrukowało „Miazgę”
· duże opowiadanie „Już prawie nic”- jego tematem jest opis ostatnich chwil życia wielkiego pisarza Hermanna Eisbergera.
· Andrzejewski zmarł 20.04.1983r.
· Jeszcze przed śmiercią ukazało się w oficjalnym obiegu wydanie „Miazgi”, niestety z lekka ocenzurowane
· Już po śmierci wyszła w Polsce „Apelacja” i ostatni chronologicznie utwór pisarza - opowiadanie o starym, wracającym na Itakę i wyruszającym w nową, ostatnią wędrówkę Odyseuszu. Opowiadanie to nosi tytuł „Nikt”