Finanse Unii Europejskiej

*Charakterystyka ważniejszych kierunków strukturze i dynamice wydatków budżetowych.

Zgodnie z obowiązującą w Unii zasadą dotyczącą zachowania równowagi w budżecie ogólnym wydatki muszą być kształtowane w taki sposób, aby możliwe było ich pełne pokrycie w ramach dostępnych dochodów na zapewnienie których zgodziły się kraje członkowskie.
Charakteryzując strukturę wydatków budżetu ogólnego należy stwierdzić, że największy udział w nich mają wydatki dokonywane z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ. Udział ten w ogólnej sumie wydatków w budżecie na 2003 rok założono w wysokości 44,9%. 10lat wcześnie wynosił 53,9% a w 1971r. – 79,6%. Można więc stwierdzić, że w ostatnich latach rola tej grupy wydatków znacząco się zmniejszyła.
W dalszej kolejności pod względem znaczenia wydatków budżetu ogólnego zajmują wydatki na finansowanie przemian strukturalnych, realizowane z funduszy strukturalnych oraz funduszu spójności. W budżecie na 2003r. Ich udział wynosił 34,3%, a w minionych 30 latach zajmował minimalne 5,3%.
Stopniowo rośnie znaczenie na finansowanie prac badawczo-rozwojowych 4,1% w 2003r, na finansowanie polityki zewnętrznej Unii przeznaczono 8,5% ogólnej kwoty wyd. budżetowych.
Jeśli chodzi o wydatki administracyjne, ich udział utrzymuje sięod dawna na stałym poziomie 5%.

• Wydatki na finansowanie rynków rolnych.

Wydatki z EFOGR są przeznaczone na finansowanie działań podejmowanych w ramach wspólnej polityki rolnej.
Cele tej polityki to:
- zapewnienie wzrostu wydajności pracy w rolnictwie po przez postęp techniczny, racjonalny rozwój produkcji rolnej itp.
- Zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej
- Stabilizacja rynku
- Zapewnienie dostępności produktów rolnych
- Zapewnienie konsumentom rozsądnych cen
Z EFOGR - sekcja gwarancji finansowane były działania:
- operacje związane z regulowaniem rynków poszczególnych produktów, w tym magazynowanie produktów, wspieranie przetwórstwa.
- Zwroty eksporterom ,dokonującym sprzedaży do krajów trzecich
- Wsparcie niektórych działań na rzecz poprawy zdrowotności roślin i zwierząt.
Największa część wydatków z EFOGR- sekcja gwarancji dotyczyła dotychczas olejów i tłuszczów, mleka i przetworów mlecznych, zbóż, wołowiny i cukru.
W latach osiemdziesiątych doszło do dużego wzrost wydatków na cele rolne, co spowodowało wprowadzenie ograniczeń a tym samym ograniczono skup produktów w cenach gwarantowanych.
W roku 1989 wprowadzono ograniczenie, stanowiące ,że roczne tempo wzrostu wydatków nie może być wyższe niż74% rocznej stopy wzrostu PNB wspólnoty.
W maju 1999roku wprowadzono kolejne ograniczenie, gdzie określono limit wydatków na lata 2000-2006. I tak w pierwszych 3 latach okresu udział wydatków miał wzrosnąć, a następnie obniżyć się i ukształtować na poziomie 40% ogólnej kwoty wydatków.

• Wydatki na cele strukturalne.

Fundusze strukturalne są podstawowym instrumentem polityki regionalnej Unii, która sprowadza się do zmniejszenia różnic w rozwoju poszczególnych regionów.
Podstawowym celem polityki regionalnej realizowanej przez kraje wspólnoty jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej, powstrzymanie zjawiska dysproporcji między regionami po przez transfer środków z regionów bardziej zamożnych do regionów opóźnionych w rozwoju, a tym samym zmniejszenia bezrobocia, zwiększenia dochodów w tych ostatnich.
Dotychczas środki na te cele pochodziły z:
- EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO EFRR:
- EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ EFOGR
- EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SOCJALNEGO
- FINANSOWEGO INSTRUMENTU ORIENTACJI RYBOŁUSTWA FIOR
Łączne wydatki z funduszy strukturalnych w okresie 2000-2006 mają wynieść 213 mld. EURO i mają być przeznaczone na realizację:
1. celów priorytetowych.
*cel 1. 63,6% budżetu na 2003- wspieranie rozwoju oraz dostosowań strukturalnych regionów zapóźnionych.( środki z EFRR, EFS,EFOGR-SO,FIOR).
*cel 2. 10,8% budżetu na 2003r.- rekonwersja gospodarcza i społeczna regionów przeżywających trudności strukturalne z powodów istnienia tzw. przemysłów schyłkowych, przekształcania obszarów wiejskich oraz miast o dużym zaludnieniu (EFRR,EFS).
*cel 3. 10,9% budżetu na 2003r – modernizacja systemów oświaty, doskonalenia zawodowego i zatrudnienia (EFS), zwiększenia konkurencyjności sektora rybołówstwa (FIOR w części nieobjętej celem 1)

2. inicjatyw wspólnotowych – 5,5%
- INTERREG III – współpraca przygraniczna, transgraniczna oraz międzyregionalna nastawiona na stymulowanie harmonijnego i zrównoważonego zagospodarowania przestrzennego (EFRR)
- LEADER+ - rozwój regionów wiejskich poprzez zastosowanie programów zintegrowanych. (EFOGR-SO)
- EQUAL – współpraca transnarodowa w celu zwalczania dyskryminacji i wszelkiego rodzaju nierówności występujących na rynku pracy (EFS)
Istota tzw. Inicjatyw wspólnotowych sprowadza się do tego, że są to transnarodowe programy, których cele są jednakowe w odniesieniu do wszystkich regionów uczestniczących w realizacji danej inicjatywy. Chodzi w nich o rozwiązywanie problemów mających szczególne znaczenie dla całej wspólnoty.
3. Przedsięwzięć innowacyjnych oraz pomocy technicznej – 0,4%

• Wydatki na polityki wewnętrzne

Wydatki na finansowanie polityk wewnętrznych zyskały ba znaczeniu wraz z wejściem w życie w 1987 r. jednolitego aktu europejskiego, który stał się podstawą działań na rzecz zakończenia do 1993r. budowy jednolitego rynku wewnętrznego. Od 1993r.wydatki te są ujęte w jednej grupie, obejmującej szeroki wachlarz różnych działań. Najważniejsze z nich to:
- kształcenie zawodowe, edukacja , rozwój młodzieży, kultura, media audiowizualne ,informacja, niektóre kwestie socjalne. Wydatki te obejmują stypendia, programy studiów europejskich itp. W budżecie na 2003 rok przewidziane było na te cele 984 mln. Euro co stanowi około 10% wydatków.
- Energia zabezpieczenia nuklearne w ramach Euroatomu oraz środowisko .wydatki realizowane w tej grupie, wynoszą około 304 mln euro czyli 0,3% ogólnej sumy wydatków w budżecie na 2003r. Wydatki te mają na celu kontrolę zasobów energetycznych , jak i ochronę środowiska.
- Ochrona konsumenta, rynek wewnętrzny, przemysł, sieci transeuropejskie, bezpieczeństwo i wymiar sprawiedliwości. W tej grupie występują wydatki na finansowanie wielu różnych działań. W ogólnej kwocie wydatków założonych na 2003 rok stanowiły 1,3%czyli około 1,26mld euro. Głównym celem tych działań jest dążenie do umocnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego w interesie ogółu działających na nim podmiotów.
- Badania i rozwój technologiczny. Stanowią największy udział w grupie wydatków na politykę wewnętrzna, bo aż ponad 4 mld euro czyli 4,1% w budżecie na 2003r.
* Pomoc przedakcesyjna

Pomoc przedakcesyjna przeznaczona dla państw kandydujących na lata 2000-2006 wyniosła 3,2mld euro rocznie. W budżecie na 2003 rok kwota tej pomocy została ystalona na poziomie 3386 mln euro, złożyły się na nią wydatki w ramach funduszy:
- SAPARD na sumę 564mln euro
- ISPA na sumę1129 mln euro
- PHARE na sumę 1693 mln euro