Wskaźniki przemocy i zaniedbywania dziecka w rodzinie

Obrażenia fizyczne specyficzne dla doznawania przemocy:

niewyjaśnione i powtarzające się obrażenia
obrażenia nieleczone, stare i nowe, różne co do „wieku"
nietypowa dla przypadkowych obrażeń lokalizacja (czaszka, uszy, oczy, usta, szyja, ramiona, klatka piersiowa, plecy, pośladki, genitalia, uda)
siniaki na klatce piersiowej, pośladkach, podbrzuszu, udach, genitaliach lub w okolicy odbytu (mogą wskazywać na wykorzystywanie seksualne)
siniaki na częściach miękkich, w tym ślady szczypania (policzki, brzuch, pośladki, ramiona, przedramię, łydki, uda)
siniaki w kształcie dłoni na policzkach i pośladkach
siniaki po obu stronach ust lub policzków powstające wskutek silnego ucisku
siniaki po obu stronach małżowiny usznej lub naderwania i zniekształcenia małżowiny- siniaki i urazy geometryczne - o wyraźnym zarysie, wyraźnie zaznaczonych kształtach przedmiotów które zostały użyte do bicia (paska, klamry, chochli, zwiniętego kabla, kija, patelni itp.)
łukowate ślady wbijania paznokci
długie i głębokie zadrapania, cięcia (np. ostrzem brzytwy, nożem itp.)
siniaki na ramionach, łopatkach lub tułowiu (rezultat silnego uścisku lub potrząsania dzieckiem)
- tzw. podbite oczy (choć mogą one też występować przy pierwszych użyciach szkieł kontaktowych)
- ślady duszenia lub krępowania czy wiązania (na szyi, nadgarstkach, w kostkach)
- niewyjaśnione owrzodzenia, krwawienia i jakiekolwiek rany okolic genitaliów i odbytu (otarcia, zaczerwienienia, stany zapalne) mogą wskazywać na seksualne wykorzystywanie dziecka, podobnie trudności w chodzeniu i siadaniu czy oddawaniu moczu, jednakże jedynie lekarz może uznać, czy są one nieprzypadkowe, czy też mogą mieć inne wytłumaczenie
-poważne urazy głowy u małych dzieci (zwłaszcza niemowląt, które jeszcze nie chodzą)
uszkodzenia podniebienia i dziąseł -jako rezultat karmienia na siłę
częste występowanie różnych oparzeń i śladów przypaleń, ślady oparzeń różne co do „wieku"
oparzenia określonych, nietypowych dla przypadkowych oparzeń, części ciała: tułowia, twarzy, pośladków, grzbietu dłoni itp.
okrągłe i głębokie, czerwone poparzenie papierosowe na delikatnych częściach ciała (ustach, wewnętrznej stronie ramion, genitaliach)
głębokie poparzenia o regularnych kształtach (żelazko, lokówka, itp.) bardziej intensywne na jednym końcu, często występują na tzw. przykrytych częściach ciała pewne oparzenia sugerują, iż nie były przypadkowe, gdyż mają obraz symetryczny lub tzw. „zanurzeniowy": oparzenia krocza, dłoni i stóp ze śladami typu „rękawice" lub „skarpety"
ślady ugryzień posiadające wyraźny zarys zębów człowieka dorosłego łysienie dziecka lub tzw. łyse plamy - mogą mieć charakter łysienia z urazu, gdy rodzice ciągną dziecko za włosy, lub być wynikiem silnego stresu emocjonalnego liczne złamania w różnej fazie gojenia się, ślady starych powtarzających się zła-mań kończyn mogą powodować zniekształcenia kończyn, złamania żeber

Symptomy fizyczne zaniedbywania dziecka w rodzinie:

bardzo niska higiena osobista - dziecko jest zawsze brudne, cuchnące, ma stale brudne paznokcie i ubranie itp.
zbyt niska wobec wieku waga i wzrost lub wręcz wychudzenie, wymizerowanie
dziecko jest zawsze głodne
ciągle zmęczenie, apatia
często brudne ubranie w złym stanie (niereperowane) nieleczone choroby, urazy
oznaki odmrożeń
zapalenia skóry na pośladkach, ropne zapalenia skóry
ślady licznych ukąszeń (pchły, pluskwy)
świerzb
dziecko szybko przybiera na wadze, poprawia się jego ogólna kondycja podczas krótkich pobytów poza domem rodzinnym, a jego wygląd marnieje po powrocie

Behawioralne symptomy krzywdzenia dziecka:

poszukiwanie przez dziecko stałej uwagi nauczyciela, ciągłe zwracanie na siebie uwagi
tzw. ciągłe czepianie się, „lepienie się" do dorosłych
tzw. „zimne wyczekiwanie" polegające na tym, iż dziecko stale obserwuje dorosłych, aby modyfikować swoje zachowanie, w celu uniknięcia ewentualnej przemocy
tzw. ciągły „niemądry" uśmiech, stosowany przez dzieci, by wydać się bardziej przyjaznymi lub skompensować ciągłe wyzywanie i poniżanie, chociaż u dzieci poniżanych zachowanie może przybrać formę ciągłej agresji i złości
wyraźny brak radości życia u dziecka
postawa nadmiernie narzekająca
postawa pasywna, wycofująca się
zbyt pośpieszne przepraszanie
zachowania agresywne
częste napady złości, złego humoru
lęk przed rozbieraniem się np. na lekcjach wychowania fizycznego lub do badania lekarskiego
lęk przed powrotem do domu, wyrażanie niechęci co do powrotu
wyrażanie lęku przed rodzicami
niestosowny do pogody strój (zakrywanie obrażeń)
lęk, kulenie się przed dotknięciem lub chęcią pogłaskania (typowe dla przemocy fizycznej)
moczenie się dzieci, które już od dawna tego nie robiły
Symptomy behawioralne wykorzystywania seksualnego dziecka
pseudodojrzałe zachowania o seksualnym charakterze, zachowania seksualne nietypowe dla wieku (duża częstotliwość zachowań, używanie przemocy, sapanie lub bardzo dokładne odwzorowywanie)
zachowania prowokujące seksualnie dorosłych lub rówieśników (np. dotykanie genitaliów i zachęcanie do masturbacji, u starszych dzieci promiskuityzm)
używanie nowych, niespotykanych dotąd nazw organów i czynności płciowych, obsceniczne wyrazy i zwroty
ciągła (nie okazjonalna), otwarta masturbacja (przymusowa i niepohamowana)
agresywne zachowania seksualne wobec rówieśników, symulowanie w zabawach stosunków seksualnych, odgrywanie przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach
rysunki o kontekście seksualnym
mówienie lub pisanie w kontekście seksualnym
postawa „zimnego wyczekiwania", nadmiernie ostrożna
częste napady złości i złego humoru lub trudne do wytłumaczenia zmiany zachowań
odosobnienie, izolacja, nieposiadanie przez dziecko prawie żadnych przyjaciół
postawa obojętności wobec wszystkiego
uciekanie od rzeczywistości
doświadczanie tzw. chwil utraty pamięci
przerwanie aktywności, które dotychczas sprawiały dziecku przyjemność np. słuchanie muzyki, uprawianie sportu itp.
wyraźna niechęć przed powrotem do domu, znajdowanie wielu wymówek, by opóźnić powrót
generalny brak zaufania - dziecko nie ufa nikomu
uskarżanie się na bóle podbrzusza i genitaliów bez medycznego wyjaśnienia
zaburzenia jedzenia z rozwinięciem w anoreksję lub nadmierne objadanie się (tzw. bulimia) bądź też nagła zmiana nawyków jedzenia
zaburzenia snu, koszmary nocne, nocne moczenie (nie u małych dzieci!)
nagłe pojawienie się trudności szkolnych, wagarowanie
wyrażana niska samoocena i stałe poczucie winy
permanentne, częste ucieczki z domu
kradzieże, kłamstwa, jawne oszukiwanie (w nadziei, że ktoś je przyłapie)
samookaleczenia, myśli i próby samobójcze, wrogość wobec samego siebie
mówienie o sobie, że jest się złym, brudnym, zepsutym
głębokie stany depresyjne, postawa stałego wycofania się
zachowania regresywne, nieodpowiednie do wieku
ciąża z upartym ukrywaniem ojcostwa
drapanie intymnych okolic - choroby weneryczne lub infekcje
lęk i niechęć jawna lub sugerowana do przebywania z określonymi dorosłymi (opiekunkami, krewnymi, rodzicem)
obawa, niechęć przed badaniami medycznymi, niechęć do rozbierania się
posiadanie pieniędzy z niewiadomego źródła

Czynniki ryzyka przemocy w rodzinie:

funkcjonowanie rodziny w warunkach długotrwałego stresu społeczno-ekonomicznego, tzw. „stresu życiowego" (nieodpowiednie warunki mieszkaniowe, niski lub nieregularny dochód, niski status materialny, bezrobocie, bezosobowy i męczący charakter pracy zawodowej, praca o niskim prestiżu społecznym itp.)
doświadczanie przez rodziców przemocy w dzieciństwie
zaburzone relacje małżeńskie i rodzinne (występowanie ubogich, powierzchownych relacji między małżonkami, liczne konflikty małżeńskie, występowanie w rodzinie znacznej nierównowagi sił, np. silnie kontrolujący mężczyzna i żona o osobowości dziecka)
niedojrzałość emocjonalna, młody wiek rodziców
znacząca lub całkowita zmiana stylu funkcjonowania rodziny (np. śmierć współmałżonka, rozwód, utrata pracy lub źródeł dochodu, ciężka choroba lub wypadek w rodzinie itp.)
niewłaściwe interakcje z dzieckiem (np. dziecko odbierane jest negatywnie, jako niegrzeczne, niedobre, złośliwe, celowo denerwujące, czynienie z dziecka kozła ofianego i obwinianie go za różne negatywne stany, brak takich zachowań jak przytulanie, pieszczoty, brak oznak uczuciowości wobec dziecka, nieumiejętność i niechęć rodziców do zabaw z dzieckiem lub przesadne kontrolowanie dziecka, przeszkadzanie mu i narzucanie mu swojej woli)
niska akceptacja roli rodzicielskiej oraz niski poziom kompetencji rodzicielskich (niska wiedza i negatywne postawami wobec wychowania lub postrzeganie wychowanie jako zadania łatwego i nieskomplikowanego, brak wiedzy o możliwościach i potrzebach dziecka )
nierealne postrzeganie dziecka i nierealne oczekiwania wobec dziecka i jego umiejętności (oczekiwania przekraczają jego wiek, dziecko traktowane jest jako starsze i stawiane mu są nieadekwatne do wieku wymagania)
cechy dziecka i historia jego rozwoju (dziecko „niechciane", trudności w okresie ciąży, przedwczesne urodzenie się dziecka, jego niska waga urodzeniowa, dziecko „któreś z kolei", „nie tej płci", upośledzone fizycznie lub umysłowo, przewlekle chore, opóźnione w rozwoju, o specjalnych wymaganiach, np. dziecko tzw. nadwrażliwe, z problemami związanymi ze snem, jedzeniem, sprawiające trudności wychowawcze, dziecko wyjątkowo bystre)

Czynniki ryzyka przemocy seksualnej wobec dziecka:

konflikty małżeńskie
zaburzenia komunikacji interpersonalnej w rodzinie
zaburzenia postaw rodzicielskich i ról rodzinnych, polegające najczęściej na odwróceniu ról miedzy rodzicami a dziećmi
autorytaryzm i dominacja rodzica
niedojrzałość emocjonalna rodzica
silny egocentryzm i egoizm
brak satysfakcji w pożyciu seksualnym małżonków
różne w charakterze i natężeniu zaburzenia sfery seksualnej (np. fantazje seksualne z udziałem dzieci)
niedojrzałość seksualna rodzica, brak wiedzy o seksualności itp.
adopcja dzieci, wychowywania się dzieci w rodzinnych zastępczych
sytuacja, gdy ojciec nie jest ojcem biologicznym
nadużywanie przez rodziców substancji odurzających
choroba somatyczna matki
brak matki lub jej dłuższa nieobecność
bardzo złe kontakty między matką a dzieckiem, a jednocześnie brak lub słabe kontakty rówieśnicze dziecka (sytuacja ta ułatwia seksualne nadużycia, gdyż dziecko nie ma nikogo, komu mogłoby o tym powiedzieć)
niepełnosprawność dzieci,
brak lub nieodpowiedni charakter edukacji seksualnej dzieci

Jak rozmawiać z dzieckiem - ofiarą przemocy domowej:

Należy przejawiać zaufanie i wiarę, w to co mówi dziecko
Należy zachować spokój
Rozmowę należy rozpocząć od pytań ogólnych, niezwiązanych z tematem
Nie należy naciskać, przymuszać, ani też poganiać dziecko
Można i dobrze jest ustalić wspólne nazewnictwo, dotyczące osób, części ciała...
Nie można obiecywać
Należy upewnić dziecko, że dobrze robi ujawniając przemoc
Nie należy udawać, że wszystko jest w porządku ( dziecko ma odczuć, że jest to problem)
Nie jest wskazane, aby w czasie wywiadu z dzieckiem byli obecni rodzice