Wstęp do Nauki o Państwie i Polityce - Determinanty Polityki

Wstęp do nauki o państwie i polityce
DETERMINANTY POLITYKI

1. Podstawowe determinanty polityki:
a) ideologia
b) ekonomika
c) prawo
d) moralność
e) kultura
2. Charakterystyka poszczególnych determinantów:
a) Polityka a ideologia
- Pojęcie ideologii:
? sensu stricto ? usystematyzowany zbiór idei na podstawie którego można dokonać oceny stosunków społecznych
? sensu largo ? usyst. zbiór idei będący wyrazem interesów danej grupy społecznej, dyrektyw do działania lub formułowania dyrektyw w celu utrwalenia lub zmiany obecnych stosunków społecznych
- Relacje zachodzące między polityką a ideologią
? Na płaszczyźnie metodologicznej - struktura ideologii
? Elementy składowe:
ogólne przekonania wartościujące
ogólne wyobrażenia o świecie
warunki realizowania celów politycznych
programy działania
? Kryteria klasyfikacji:
wg. społecznej bazy ideologii
wg. wewnętrznej struktury ideologii
wg. siły i zasięgu ideologii
? Funkcje ideologii przez pryzmat polityki
ideologia może dawać obraz świata
ideologia może oddziaływać na politykę przez stosunki społeczno-ekonomiczne
ideologia może zespalać ruchy polityczne
może stanowić zespół czynników emocjonalnych (miłość do Ojczyzny)
? Na płaszczyźnie ideologii i programów politycznych
? Doktryny ? założenia programu politycznego:
jeżeli ideologia stanowi ogólne uzasadnienie
całokształtu działań politycznych to doktryna jest ich
konkretyzację działań ze względu na ich doniosłość dla
praktyki politycznej - w trojakim wymiarze:
konkretno-historycznym (na tle wydarzeń hist.)
zakresowym (na tle działalności ludzkiej)
poziomu analizy (analiza i uzasadnienie polityki)
? Program polityczny
definicja ? formalny wyraz uświadomienia sobie przez
grupę jej obiektywnej sytuacji oraz kierunków i
możliwości działania w zak. przekształcania struktury
społecznej, ekonomicznej i politycznej.
na treść programów politycznych składają się pogl.dot:
= ustroju ekonomicznego
= organizacji życia społecznego
= instytucji publicznych
= rozwiązania problemów narodowych
= współpracy lub walki politycznej
? Na płaszczyźnie celów politycznych, wartości, norm oraz środków ich realizacji
? Wartości ? rodzą się w sytuacjach konfliktowych
? Normy ? próba ich rozwiązania (sytuacji konfliktowych)
? Adekwacja polityczna ? zgodność między wartościami zawartymi w programach, a realizowanymi (normy)
brak adekwacji politycznej ? niezgodność między
normami a wartościami politycznymi
elementy adekwacji: zgodność realizowanych
wartości, ich hierarchii i celów programowych
? Cele władzy politycznej:
wskazanie odpowiedniego ustroju
dążenie do jego realizacji
dyrektywy działania
- Ideologia w Polsce
? Polska Ludowa ? ideologia była ?świecką religią?, czymś najważniejszym
? Po 1989 ? pozornie ideologia zanikła, ale lewicę zastąpiła prawica, potem znowu rządziła lewica
- Wniosek ? ideologia się ma do polityki jak teoria do praktyki. Nie ma możliwości całkowitego zlikwidowania ideologii w polityce (przykład ? Polska po 1989, kiedy wydawało się ze ideologia zaniknie na zawsze)
b) Polityka a ekonomika:
- Definicja ekonomiki - dział ekonomii zajmujący się poszczególnymi gałęziami gospodarki wraz z relacjami pomiędzy nimi
- Relacje łączące politykę z ekonomiką:
? Prymat ekonomiki nad polityką ? polityka uzależniona od gospodarki może doprowadzić do anarchizacji stosunków polit.
? Prymat polityki nad ekonomiką ? przez wzrost władzy ?realizuje się interes klasowy? (ekonomiczny). Wada: władza formułując cele nie zapewniła ich realizacji. Dobre na krótką mete (np. do odbudowy po wojnie, mobilizuje społeczeństwo),ale na dłuższa nie(np: ZSRR)
? Względna niezależność obu nauk ? kraje Europy Zachodniej. Wady: może dojść do koncentracji kapitału u małej, najbogatszej grupy inwestorów i mogą chcieć wykorzystać to do uzyskania wladzy
- Wniosek: związek polityki i ekonomiki nie jest automatyczny, ale nie jest też możliwe całkowite uniezależnienie
c) Polityka a prawo
- Definicja prawa: zespół norm i reguł politycznych, których stosowanie zagwarantowane jest przymusem ze strony państwa
- Relacje między polityką prawem:
? prymat prawa nad polityką ? państwo prawne, naczelną ustawą jest konstytucja
? prymat polityki nad prawem: naginanie prawa do indywidualnych interesów warstw rządzących. Wady: Może doprowadzić do przemocy politycznej
? absolutna władza polityczna: władza ma nieograniczone uprawnienia. Przykład ? Neron i jego Rzym. Wady: Uprzedmiotowienie społeczeństwa
- Prawo składa się z norm i reguł będących dla obywateli i instytucji nakazami i zakazami. Normy dzielimy na:
? normy polityczne ? ustalają normy prawne (określają możliwość ustanawiania)
? normy prawne ? regulują postawy obywateli i organów państwa (legitymują)
Podział norm wg. Pałeckiego:
? prawo represyjne
? prawo obywatelskie
? prawo społeczne
- Wniosek: polityka i prawo to dwie siostrzane nauki, choć prawo powinno górować nad polityką.
d) Polityka a moralność:
- Definicja moralności: ogół norm, zasad wzorów, regulujących stosunki międzyludzkie
- Relacje między polityką a moralnością ? konkretne stanowiska:
? amoralistyczne ? odmienność moralności i polityki, np.: amoralne nieograniczone przywileje prezydenta w konstytucji kwietniowej (odpowiada przed Bogiem i historią)
? moralistyczne ? jedność polityki i moralności, sprawiedliwość ponad wszystko, np.: bezkrwawa walka Martina Luthera Kinga
? makiawellizm ? cel uświęca środki
? realizm polityczny ? polityka bez sentymentów, ale i bez utraty zdrowego rozsądku. W amoralności też nie można się posuwać za daleko. Najlepsze stanowisko
- Wniosek: polityka nie ma wiele wspólnego z moralnościa
? amoralne zachowania charakteryzujące polityke:
? prawo silniejszego
? niszczenie wewnętrznej opozycji
? zrywanie sojuszy
? łupieskie ?krucjaty?
? na przykładach ustrojów:
? faszyzm ? naginał moralność do własnych potrzeb
? marksizm ? nakazywał postrzegać jako jedność moralność i politykę
e) Kultura Polityczna
- Pojęcia:
? Kultura - ogół produktów działalności ludzkiej, nasze dziedzictwo
? Kultura polityczna ? różne ujęcia:
? Psychologiczne ? całokształt indywid.postaw i orientacji wśród polityków
? Socjologiczne ? różne wytwory działań politycznych, normy, idee, etc.
? Systemowe (wyznaje je DOBROWOLSKI, stąd te głupie schemaciki systemowego ujęcia kultury) ? ?kultura polityczna to część kultury globalnej, dotycząca sfery polityki, a więc działań skierowanych na realizację interesów i zaspokajanie potrzeb przez system władzy państwowej? (Groszyk i Korybski)
? Ogólne pojęcie kultury politycznej ? to całokształt wartości, norm i reguł zachowania , utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.
- Funkcje kultury politycznej
? regulacyjna ? porządkowanie i ujednolicanie działań politycznych, za pomocą norm i różnych instytucji
? socjalizacji politycznej ? proces przygotowywania ludzi do polityki
? integracyjna ? koordynacja działań politycznych i współpracy ludzi lub grup w celu osiągnięcia określonych celów
- Elementy składowe kultury politycznej ? różne koncepcje:
? Pustelnik i Wołoch:
? postawy polityczne
? uznane wzory zachowań i działań politycznych
? Sobolewski:
? wartości i cele polityczne
? metody działania politycznego
? podstawowe instytucje polityczne i ich role
? Wiatr:
? wiedza o polityce i znajomość faktów
? ocena zjawisk politycznych
? emocjonalna strona postaw politycznych (np.: miłość do Ojczyzny)
? uznane wzory zachowań
? Mojsiewicz:
? element intelektualny (wiedza)
? element normatywny (wartościowanie)
? element emocjonalny (miłość do Ojczyzny)
? element czynnościowy (postępowanie w praktyce)
- Czynniki oddziaływania na politykę (Młyniec):
? tradycje historyczne (główne elementy: mit, stereotyp)
? system polityczny i ekonomiczny (ZSRR przez to dało d***)
? otoczenie socjologiczne (środowisko wyznaniowe, etniczne, etc)
- Typy kultury politycznej ? różne koncepcje:
? Almond i Verba (typy ?czyste? ? w praktyce nie występują):
? parafialna (parochial) ? bak zainteresowań polityką, np. plemiona afrykańskie. Wodzowie, kacykowie, szamani wykorzystują religię
? poddańcza (subject) ? chęć uczestniczenia jednostek w polityce, ale małe możliwości dojścia do władzy ? systemy autorytarne
? uczestnicząca (participant) ? aktywny stosunek do polityki, demokracja
? Mielecki :
? demokratyczna:
konserwatywno-liberalna: swobody obywatelskie, polityka antysocjalna
liberalno-demokratyczna: reformy socjalne, demokracja parlamentarna
? autorytarna
? Nizio-Baronowa (wg. Chmaj-Żmigrodzki podział mylny):
? regionalna
? narodowościowa
? elity władzy
? klasa rządząca
-Wniosek: społeczeństwo jest rozwinięte, gdy tworzy system społeczny i jest zorganizowane, gdy występują pewne zorganizowane instytucje polityczne (np. partia, etc) lub ogólne (rodzina, itp.)