Włocławek w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości (1918-1926)

Dynamiczny rozwój potencjału ludnościowego Włocławka na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku został zahamowany w okresie pierwszej wojny światowej. Spadek liczby ludności miasta w latach 1915-1919, a także niewielki przyrost ludności w pierwszych latach powojennych spowodował, że skutki pierwszej wojny światowej zauważalne są w statystyce ludnościowej Włocławka do roku 1921 włącznie.
Jednak osiągnięta skala rozwoju ludnościowego miasta przed pierwszą wojną światową ( 37 tysięcy osób w roku 1914) zagwarantowała Włocławkowi pierwsze miejsce wśród wszystkich miast województwa warszawskiego. Nasze miasto było największym w województwie warszawskim (poza stolicą).
W województwie warszawskim Włocławek pełnił rolę bieguna łączącego więzi społeczno-gospodarcze Kujaw wschodnich i ziemi dobrzyńskiej z Mazowszem. Pozycję tę i rolę społeczno-gospodarczą Włocławek utrzymywał w całym okresie międzywojennym.
Okres pierwszej wojny światowej oraz powstanie Polski Odrodzonej w nowych granicach administracyjnych skutkowały w ilości mieszkańców Włocławka kilkoma niekorzystnymi zjawiskami. W 1915 roku miasto opuściło wojsko wraz z rodzinami, tj. około 2 tysiące osób. W 1918 roku z Włocławka wyszli Niemcy, tj. około 1,5 tysiąca osób. Ponadto na skutek poboru mężczyzn do wojska ( Polaków i Żydów ) doszło do radykalnego zachwiania struktury ludności według płci. Przeprowadzony w 1921 roku Pierwszy Spis Powszechny wykazał we Włocławku nadwyżkę 3,2 tysiąca kobiet w stosunku do liczby mężczyzn. Podczas gdy w normalnych warunkach, jeszcze w 1910 roku, nadwyżka kobiet nad mężczyznami we Włocławku wynosiła 291 osób. Relacja ta pokazuje, jak dalece została zachwiana równowaga liczebna płci w naszym mieście.
Pierwsza wojna światowa przerwała naturalne przerwała naturalne funkcjonowanie gospodarki miasta z powodów ekonomicznych i politycznych.
Okres wojny, a także rozstrój życia gospodarczego (1919-1921) położyły kres istnieniu we Włocławku siedmiu zakładów przemysłowych: Cegielni Bojańczyka, młynowi solnemu Bałaszewa, młynowi solnemu Sterna, hucie szkła „Helena”, fabryce fajansu „Keramos”, fabryce lokomobili i młocarni parowych oraz fabryce pończoch Hermana.
Szansą i siłą odnowienia włocławskiego przemysłu po wojnie było jego mocne powiązanie z lokalnym zapleczem surowcowym i wodnym, doświadczenia zawodowe miejskiej siły roboczej oraz lokalne i regionalne rynki zbytu. Pierwszym zwiastunem powojennego stopniowego ożywienia gospodarki Włocławka było powstanie w 1920 roku elektrycznej fabryki skrzyń i opakowań z drewna Blaumenthalów, produkującej opakowania na potrzeby włocławskiego przemysłu i handlu. Drugim symptomem odnowienia lokalnej gospodarki było powstanie nowych firm produkujących materiały budowlane i nawozy sztuczne dla rolnictwa.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości powstały we Włocławku nowe zakłady przemysłowe:
a) przemysł drzewny
-Wytwórnia Skrzyń i Opakowań (1920),
-Tartak „Zazamcze” (1923),
-Wytwórnia Mebli Giętych „Polars” (1923);
b) przemysł materiałów budowlanych
-Cegielnia Miejska (1922),
-Fabryka Kafli i Wyrobów Kamionkowych (1922),
-Fabryka Sztucznego Marmuru (1923);
c) przemysł chemiczny
-Kujawskie Superfosfaty (1922),
-Wytwórnia Żywic, inż. Górnikiewicz (1922),
d) przemysł lekki
-Garbarnia Jabłonka (1922),
e) przemysł elektroniczny
-Kujawska Elektrownia Okręgowa, o mocy 2,8 tys. KW (1926).

Powstanie dziesięciu nowych zakładów przemysłowych w latach 1922-1927 przyczyniło się do znacznego, lecz niewystarczającego, ożywienia gospodarczego miasta. Reforma systemu finansowego i wprowadzenie w 1924 roku stałej waluty polskiej na terenie całego kraju unormowały stosunki gospodarcze. W ciągu niespełna dziesięciu lat od odzyskania niepodległości najważniejsze gałęzie przemysłu Włocławka (celulozy, papierniczy, ceramiczny, chemiczny) przekroczyły przedwojenny poziom produkcji i zatrudnienia.
Charakterystyczną cechą przemysłu włocławskiego okresu międzywojennego było systematyczne rozszerzenie asortymentu produkcji i rozprowadzanie swych wyrobów głównie w obrębie regionu i kraju.