Pierścienice (Annelida).

Typ: Annelida – pierścienice, Gromada 1 : Hirudinea – pijawki, 1 rząd: pijawki szczękowe Gnathobdellida: pijawka lekarska, pijawka końska, 2 rząd: pijawki gardzielowe Pharyngobdellida: Herpobdella sp., 3 rząd: pijawki ryjkowe (wodne) Rhynchobdellida: glosifonia, pijawka rybia. Gromada 2 : Wieloszczety Polychaeta: nereida, Gromada 3: Skąposzczety Oligocheta: dżdżownica ziemna, rurecznik mułowy, wazonkowiec. Typ: Arthropoda Podtyp: skorupiakokształtne (Crustaceomorpha): Gromada: Crustacea - skorupiaki, Podgromada: Podraczki Entomostraca, 1 Rząd: Copepoda - widłonogi: oczlik, Diaptomus sp., Ergasilus sieboldi, 2 Rząd: Wioślarki Cladocera: rozwielitka, Bosmina sp., 3 Rząd: Branchiura: splewka, 4 Rząd: wąsonogi Cirripedia: pąkla, kaczenica, 5 Rząd: Liścionogi Phyllopoda: przekopnica, zadychra, Podgromada: Rakowce Malacostraca: 1 Rząd: Dziesięcionogi: rak stawowy, rak rzeczny, krab wełnistoszczypcy, krewetka nakrapiana, langusta, 2 Rząd: Obunogi Amphipoda: kiełż zdrojowy, 3 Rząd: Równonogi Isopoda: ośliczka pospolita, stonóg murowy, podwój wielki, 4 Rząd: eufazje Euphausiacea.

Pierścienice są zwierzętami o wydłużonym ciele i symetrii dwubocznej. Ciało ich zbudowane jest z pierścieni (zwanych też segmentami lub metamerami), leżących jeden za drugim i oddzielonych od siebie przegrodami poprzecznymi – septami. Podział taki nazywamy segmentacją ciała (metameryzacją). U pierścienic występuje wtórna jama ciała (celoma), która wysłana jest mezodermalnym nabłonkiem i zajmuje przestrzeń między przewodem pokarmowym a mięśniami. Wypełnia ją płyn pośredniczący w wymianie gazów i pokarmu między układem krwionośnym a komórkami ciała oraz pełni on funkcję hydroszkieletu. Kolejną cechą wyróżniającą pierścienice (wieloszczety) jest obecność parapodiów – nieczłonowanych uwypukleń bocznych ścian pierścieni. Ułatwiają one pływanie i pełzanie po dnie. Pierścienice oddychają całą powierzchnią ciała. U niektórych form wodnych wykształcają się skrzela zewnętrzne, które najczęściej bogato unaczynionymi wyrostkami prapodiów. Układ krwionośny: Pierścienice posiadają układ krwionośny zamknięty (krew krąży w zamkniętym systemie naczyń). Składa się z 2óch naczyń: grzbietowego – położonego nad jelitem i brzusznego – położonego poniżej jelita. Łączą się one w każdym segmencie poprzecznymi naczyniami okrężnymi, powtarzającymi się metamerycznie. W przedniej części ciała połączone są naczyniami tętniącymi (odpowiedniki serca). W grzbietowym naczyniu krwionośnym krew płynie od tyłu ku przodowi ciała, w brzusznym kierunek jest odwrotny. U większości form drobnych i pasożytów układ krwionośny nie występuje. Krew może być koloru czerwonego, zielonego lub może być bezbarwna. Układ pokarmowy: Występują w nim wyspecjalizowane odcinki jelita przedniego, środkowego i tylniego. W jelicie przednim wyróżniamy jamę gębową, gardziel i przełyk. Gardziel może być uzbrojona w zęby lub chitynowe szczęki służące do ataku lub obrony. Z drapieżnym trybem życia wiąże się wykształcenie odcinka głowowego, gdzie skoncentrowane są narządy zmysłów (oczy, czułki, głaszczki). Układ nerwowy: U pierścienic ma on charakter metameryczny. Zbudowany jest ze zwojów: 2óch nadprzełykowych (mózg) i 2óch podprzełykowych, połączonych ze sobą i tworzących obrączkę okołoprzełykową. Od zwojów podprzełykowych biegną 2 pnie nerwowe połączone poprzecznymi spoidłami. W każdym segmencie ciała występują parzyste zwoje segmentalne, które koordynują skurcze każdego segmentu. Układ wydalniczy: U większości pierścienic układ wydalniczy jest typu metanefrydialnego. Tworzą go metanefrydia. Każde z nich zbudowane jest z orzęsionego lejka, otwierającego się do jamy ciała jednego segmentu, oraz kanalika wydalniczego, przechodzącego do kolejnego segmentu i tam otwierającego się otworkiem wydalniczym na bocznej stronie ciała. Wydzielane usuwane są częściowo dzięki ruchom rzęsek, a częściowo dzięki prądom wywołanym przez skurcze mięśni ścian ciała. Metanefrydia spełniają także funkcję osmoregulacyjną. Pierścienice mogą być rozdzielnopłciowe lub obojnacze; rozmnażają się głównie płciowo. Ich układ rozrodczy ma budowę dość skomplikowaną. Rozwój może być prosty lub złożony. W rozwoju złożonym występuje wolno pływająca larwa trochofora.
Przegląd gromad:
Wieloszczety: (na przykładzie nereidy) niemal wyłącznie wolno żyjące morskie zwierzęta, ciało podzielone na pierścieniowate segmenty (metamery), z tendencją do cefalizacji - wyodrębnienia głowy, powstałej ze zlania się kilku segmentów, utworzone ze zmienionych płatów - głowowego i gębowego; koncentrują się tu najważniejsze ośrodki nerwowe i aparat obróbki pokarmu, rozdzielnopłciowe z układem rozrodczym o prostej budowie, dobrze rozwinięty układ krwionośny; u części gat. hemolimfa zawiera barwniki transportujące tlen, w rozwoju pojawia się larwa – trochofora, kształt ciała obły, liczba segmentów od 5 do 800, z wyjątkiem odcinka głowowego i płata odbytowego reszta segmentów jest homonomiczna (podobne do siebie w budowie i funkcjach), posiadają pranóża - parapodia zbudowane z dwóch gałązek: grzbietowej i brzusznej, wyrastających z boku ciała; u niektórych gat. na tej pierwszej rozwija się wyrostek skrzelowy; są umięśnione i dobrze ukrwione; pełnią funkcję lokomocyjną i oddechową, wieloszczety posiadają na płacie głowowym liczne i zróżnicowane przydatki: głaszczki i czułki, płat gębowy powstał ze zlania się dwóch segmentów; wyodrębniony ośrodek decyzyjny. Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym połączonym z wysuwalną gardzielą, przechodzącym w jelito przednie, następnie środkowe i proste. Układ wydalniczy stanowią metanefrydia.
Skąposzczety: Większość z nich żywi się pokarmem roślinnym, głównie zbutwiałymi i gnijącymi szczątkami roślin. Przedstawicielem lądowym jest dżdżownica ziemna. Ciało dżdżownicy jest wąskie, długie, barwy różowo-beżowej. Składa się z wielu jednorodnych pierścieni. Słabo wyodrębniona głowa składa się z 2óch segmentów. Wzdłuż ciała rozmieszczone są szczecinki, które umożliwiają czepianie się podłoża i ruch do przodu. Pełnią również funkcję narządów dotyku. Na pierścieniach od 32 do 37 występuje siodełko, którego wydzielina służy do budowy kokonu i umożliwia ścisły kontakt osobników w czasie kopulacji. Powłokę ciała dżdżownicy tworzy jednowarstwowy nabłonek, pokryty oskórkiem. Pod nabłonkiem leżą mięśnie okrężne i podłużne. W nabłonku rozsiane są komórki gruczołowe. Wydzielany przez nie śluz bierze udział w wymianie gazowej, chroni ciało przed wniknięciem drobnoustrojów chorobotwórczych i zmniejsza tarcie o podłoże podczas ruchu. Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli. Za gardzielą rozpoczyna się długi przełyk, rozszerzający się w wole, w którym gromadzony jest pokarm. Do przełyku otwierają się przewody gruczołów wapiennych. Następnie znajduje się żołądek wysłany kutikulą, gdzie pokarm ulega rozdrobnieniu. W jelicie środkowym zachodzi proces trawienia i wchłaniania. Jelito środkowe przechodzi w tylne zakończone odbytem. Układ oddechowy nie występuje u dżdżownicy. Wymiana gazowa zachodzi przez powierzchnię ciała. Tlen przenika przez nabłonek, dostaje się do naczyń krwionośnych i łączy się z krwią. Układ krwionośny jest zamknięty, a krew ma barwę czerwoną. Krew doprowadza tlen do tkanek i dostarcza substancje pokarmowe, a odprowadza dwutlenek węgla. Narządy wydalnicze tworzą segmentalnie ułożone metanefrydia, po parze w każdym segmencie. Układ nerwowy typu drabinkowego zbudowany jak u większości pierścienic. Dżdżownica ma słabo rozwinięte narządy zmysłu. Posiada jedynie fotoreceptory (komórki wrażliwe na światło), chemoreceptory (komórki wrażliwe na zw. chemiczne) i mechanoreceptory (komórki wrażliwe na dotyk) Układ rozrodczy jest obojnaczy i występuje zapłodnienie krzyżowe, polegające na wymianie plemników między dwoma kopulującymi osobnikami hermafrodytycznymi. Stadium larwy nie wystepuje. W kokonie rozwija się młoda dżdżownica, która po jego opuszczeniu prowadzi samodzielny tryb życia.
Pijawki: Ciało pijawek zbudowane jest z pierścieni, czyli somitów. Spłaszczone grzbieto-brzusznie, miękkie, wykazujące metamerię (segmentację). Ciało pijawek ma 34 pierścieni wewnętrznych, które powierzchniowo mogą wykazywać wtórne przewężenia. Pijawki wyposażone są w przyssawki, najczęściej w przednią i tylną. Są one niezbędne w procesie przymocowania do ofiary (żywiciela) jak i w czynności poruszania się. Przyssawki powstały ze zrośnięcia się kilku somitów. Ciało pijawek jest okryte oskórkiem. Pod oskórkiem rozpościera się nabłonek z gruczołami śluzowymi (jednokomórkowymi). Głębiej rozciągają się miocyty, tworzące warstwę okrężną (zewnętrzną), a dalej warstwę skośną (środkową) i warstwę podłużną (wewnętrzną). U pijawek celoma jest słabo wyrażona ( z powodu rozrostu tkanki łącznej i mięśniowej) i jest zredukowana do szeregu podłużnie biegnących zatok. Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym wyposażonym w przyssawkę. Prowadzi on do jamy gębowej i przełyku. Jama gębowa (gardziel) i przełyk zawierają gruczoły ślinowe wydzielające hirudynę. Otwór gębowy zawiera trzy wały mięśniowe ze szczękami pochodzenia oskórkowego. Stwardniałe tarkowe szczęki przecinają skórę ofiary. Nasycona heparyną krew przedostaje się do przełyku, następnie rozgałęzionego wola, żołądka i wreszcie jelita. Wole zawiera 11 bocznych kieszonek z zatoczkami, w których przechowywana jest krew. W żołądku zachodzi trawienie i przepompowanie pokarmu. Jelito jest krótkie i kończy się odbytem w tylnej części ciała. W jelicie zachodzi wchłanianie pokarmu do krwi. Układ krwionośny jest otwarty. Zbudowany jest z naczyń i zatok. Wyróżnia się zatokę grzbietową, zatokę brzuszną, zatoki poprzeczne (łączą zatokę brzuszną i grzbietową i leżą między kieszonkami wola) oraz boczne naczynia krwionośne (faliste, pulsujące, wymuszające krążenie krwi). We krwi pijawek występuje hemoglobina. Oddychają całą powierzchnią ciała. Tlen łączy się z hemoglobiną krwi krążącej. Układ wydalniczy jest typu metanefrydialnego (17 par metanefrydiów). Każde metanefrydium zbudowane jest z nefrostomu oraz pofałdowanego kanalika (nefrydium). Do nefrydium wpływa płyn izotoniczny, ale opuszcza go płyn hipotoniczny, bowiem sole zawarte w płynie są absorbowane. Metanefrydium pełni rolę filtracyjno-sorpcyjne. Nefrydium uchodzi do pęcherza moczowego. Układ nerwowy zbudowany jest z obrączki okołoprzełykowej i łańcuszka brzusznego. Obrączka obejmuje 2zwoje nadprzełykowe i 2 podprzełykowe. Spośród receptorów należy wymienić foto-, chemo- i termoreceptory oraz receptory dotyku. Pijawki są obojnakami (hermafrodyty). Zaplemnienie krzyżowe. Część żeńska zbudowana jest z 2 jajników (XI segment), jajowodów uchodzących do przewodu wspólnego, a następnie pochwy. Część męska obejmuje 9 par kulistych jąder (segmenty XII-XX) leżących przy metanefrydiach, przewody wyprowadzające, nasieniowody, kanał wytryskowy, gruczoł przyprątny i prącie. Ujście mieści się na X segmencie. Nasieniowody skręcają się na pewnej długości przebiegu tworząc przyjądrza. Zaplemnienie u pijawki lekarskiej jest bezpośrednie.


Skorupiaki należą do typu stawonogów, typu bezkręgowców , najliczniejszego w świecie zwierząt (ponad 1 mln gat. opisanych), obejmującego trylobity, skorupiaki, staroraki, pajęczaki, wije i owady. Ciało stawonowgów jest dwubocznie symetryczne, zbudowane z segmentów tworzących głowotułów i odwłok (u skorupiaków i pajęczaków) lub głowę, tułów i odwłok (u owadów) albo głowę i tułów (u wijów); odnóża członowane, połączone stawowo. Silnie zesklerotyzowany oskórek spełnia funkcję szkieletu zewnętrznego, dającego oparcie dobrze rozwiniętej muskulaturze (wyłącznie mięśnie poprzecznie prążkowane). Układ nerwowy w najprostszym przypadku ma budowę drabinkową, u innych w postaci łańcuszka brzusznego lub parzystych zwojów połączonych pniami nerwowymi. Zmysły stawonogów są dobrze rozwinięte, zwłaszcza wzrok i węch. Posiadają układ krwionośny otwarty, serce leży po stronie grzbietowej, a narządami wydalniczymi są cewki Malpighiego bądź — przypominające metanefrydia — gruczoły czułkowe, szczękowe i biodrowe. Stawonogi oddychają całą powierzchnią ciała lub skrzelami , skrzelotchawkami, płucotchawkami i tchawkami. Są one z reguły rozdzielnopłciowe, rozwój prosty lub z przeobrażeniem. Stawonogi zamieszkują wszystkie środowiska, we wszystkich strefach klimatycznych. Najstarsze, znane z kambru, stawonogi wyodrębniły się prawdopodobnie z pierścienic. Same skorupiaki, Crustacea,. Ciało skorupiaka jest zbudowane z segmentów i podzielone na głowę, tułów (u wielu zlany z głową w głowotułów) i odwłok, a okrywa je silnie schitynizowany oskórek, przesycony solami wapnia, u niektórych tworzący jednolity pancerz lub dwuklapową skorupkę. Każdy segment pierwotnie jest wyposażony w parę dwugałęzistych odnóży, które mogą niekiedy zanikać lub znacznie się przekształcać (w oczy, czułki, żuwaczki, szczęki, u niektórych w szczękonóża, odnóża kroczne lub pływne, narządy kopulacyjne). Skorupiaki oddychają skrzelami lub całą powierzchnią ciała, a gatunki lądowe mają rodzaj tchawek. Skorupiaki są rozdzielnopłciowe, w rozwoju zwykle występuje stadium larwalne (gł. pływik).
Widłonogi, do widłonogów należą gatunki wolno żyjące, a także pasożytnicze. Osiągają długość od 0,5 do 10 mm. Ciało wydłużone, złożone z głowotułowia i odwłoka. Głowotułów pokryty jest chitynowym pancerzem, na głowie znajduje się oko pływikowe (naupliusowe), występujące przez całe życie. Odnóża pierwszej pary tworzą czułki, pełniące rolę narządów ruchu podczas pływania, a także narządów czuciowych. Na tułowiu 5 par rozgałęzionych odnóży pływnych, u samców piąta para często przekształcona w odnóża chwytne, przytrzymujące tułów samicy podczas kopulacji, a także służące do przenoszenia na powierzchni jej ciała spermatoforów. Jaja składane są przez samice do wody bądź noszone w specjalnych workowatych tworach u nasady odwłoka. Z jaj wylęga się larwa zwana pływikiem (nauplius). Formy pasożytnicze bytują na rybach, wielorybach, mięczakach, skorupiakach, wieloszczetach, strzykwach i innych bezkręgowcach.
Wioślarki Osiągają 0,5-10 mm długości, są okryte pancerzykiem złożonym z dwóch części. W przedniej części ciała znajduje się oko złożone, zawierające od 20 do 300 soczewek. Pierwsza para czułków stanowi organ czuciowy, druga para, silnie rozwinięta, jest narządem ruchu. Pozostałe odnóża pełnią funkcje oddechowe, służą także do zdobywania pokarmu. Wśród wioślarek są gatunki roślinożerne oraz drapieżne. Rozród przebiega w drodze dzieworództwa, samce pojawiają się jedynie okresowo, są znacznie mniejsze od samic. Nie ma stadium larwalnego. U wioślarek występuje w strefie umiarkowanej zjawisko cyklomorfozy, polegające na zmianie kształtów i wielkości ciała zależnie od pory roku.
Liścionogi, Cechą charakterystyczną są czułki, z których pierwsza para jest słabo wykształcona, czułki drugiej pary są silnie rozwinięte, tułów składa się z segmentów posiadających rozdwojone odnóża. Pożywienie liścionogów stanowią szczątki organiczne oraz plankton.
Obunogi, rząd skorupiaków z gromady pancerzowców. Istnieje ok. 7 tysięcy gatunków, wielkość od 0,2 do 25 cm. Najczęściej są one wyraźnie bocznie spłaszczone, a pierwszy segment tułowia jest zrośnięty z głową, jego przydatki są zmienione w szczękonóża. Posiada 7 wolnych segmentów tułowia z jednogałęzistymi odnóżami chwytnymi (2 pierwsze pary) i krocznymi (pozostałe), a odnóża odwłokowe są dwugałęziste: 3 pierwsze pary — pływne, 3 ostatnie — skoczne. Wiele obunogów porusza się leżąc na dnie na boku ciała. Rozwój młodych następuje w komorach lęgowych samic. Większość obunogów to skorupiaki morskie, bentosowe, lecz kilkaset gatunków żyje też w pelagialu. Z wód słodkich jest znanych kilkaset gatunków. Obunogi mają duże znaczenie jako pokarm ryb i ptaków wodnych. W Polsce występują zmieraczki i kiełże.
Równonogi Do równonogów należą gatunki odżywiające się pokarmem roślinnym i szczątkami organicznymi, a także gatunki o drapieżnym trybie życia. U niektórych gatunków żuwaczki przekształcone są w kleszcze. Większość równonogów ma ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, krótkie czułki, odwłok złożony z 6 segmentów, tułów z 6 lub 7 segmentów. Każdy segment odwłoka posiada parę odnóży. Odwłok zakończony jest płytką ogonową. Równonogi są rozdzielnopłciowe, samice składają jaja. Posiadają rozmaite mechanizmy obronne, m.in. zdolność zmiany ubarwienia, zwijania się w kulkę.
Eufazje, szczętki, rząd skorupiaków morskich (Euphausicea) z podgromady pancerzowców. Przeważnie o drapieżnym trybie życia, większość gatunków żyje w ogromnych stadach. Ciało przejrzyste, oczy osadzone na słupkach, dwugałęziowe odnóża tułowiowe służą do pływania. Głowotułów okryty jest jednolitym pancerzem chitynowym, długi odwłok zakończony szeroką płytką ogonową. Wszystkie gatunki posiadają narządy świetlne zawierające substancję świecącą.
Raki, rakowce, Astacura, sekcja skorupiaków z rzędu dziesięcionogów,. Głowę i tułów pokrywa jednolity, gruby pancerz wapienny, a pierwsza para odnóży krocznych zaopatrzona jest w potężne szczypce. Odwłok posiada wyraźną segmentację. Większość raków prowadzi nocny tryb życia. Żywią się padliną lub drobnymi zwierzętami wodnymi.