Ekonimika ośrodków jeździeckich - wykłady

SCHEMAT OBLICZANIA POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII DOCHODOWYCH:
1. Wartość produkcji ?dla poszczególnych produkcji roślinnych podajemy w przeliczeniu na 1ha uprawy. Wartość prod.zalezy od wysokości plonu poszczególnych roślin i srednio rocznej ceny sprzedazy czyli jest iloczynem plonu i ceny. W przypadku działalności produkcji zwierzęcej wartość jej podajemy w przeliczeniu na 1 krowe i na 100kg zywca. Zalezy ona od wydajności mlecznej krow i sred.rocznej ceny sprzedaży 1l mleka lub ceny sprzedazy 1kg zywca wolowego lub wieprzowego.
2. koszty bezpośrednie- prod.roslinnej i zwierzęcej musza spełniać jednoczesnie 3warunki
a)koszty te można bez zadnych wątpliwości przepisac określonej działalności
b)wielkość ma proporcjonalny związek ze skala produkcji
c)maja bezpośredni wpływ na wielkość i wartość produkcji
koszty bezpośrednie dzielimy na 2podgrupy
1.roslinne- nasiona wlasne, nasiona obce(z zakupu), nawozy (bez Ca), srodki ochr.rosl., usługi specjalne, najemna praca dorywcza, ubezpieczenie upraw, podatek dochodowy z prod.roslinnej,sznurek, opal, inne koszty bezpośrednie np.wkladka plantatorska.
2. zwierzęcej- paszy wlasne i obce, usługi weterynaryjne i krycie, ubezpieczenie zwierzat, podatek dochodowy z prod.zwierzecej, dorywcza praca najemna, zakup zwierzat i inne
3. Nadwyzka bezposrednia prod.roslinnego lub zwierzęcego- jest to wartość produkcji z 1ha ,z 1 zwierzecia lub na 100kg wyprodukowanego zywca pomniejszona o bezpośrednie koszty nie zbędne do wytworzenia tej produkcji. Pozwala na uproszczona ocene ekonomicznej efektywności wytworzenia poszczególnych prod. rolniczych w zależności od rokowania plonow, wydajności jednostkowych zwierzat, zmiany cen produktow i cen srod.prod.
4. Koszty pośrednie- działalności gosp.rol. obejmuja pozostale koszty ponoszone z tytulu funkcjonowania lub tylko istnienia gosp. Koszty pośrednie: a)rzeczywiste
*ogolnogospodarskie: paliwo plynne, energia elektr., remonty biezące budynkow i melioracji, maszyn, ubezpieczenie budynkow, maszyn i pojazdow rol., ubezpieczenie dobrowolne majatkowe i OC, składki krus, pozostale koszty prowadzenia gosp.
*podatki :rolny, oplata rejestracyjna i inne
*koszty czynnikow wewn.: praca najemna, stala, czynsze dzierżawne, i ostetki od kredytow
b)szacunkowe( amortyzacja)
*amortyzacja bud. Gosp.
*amortyzacja melioracji
*amortyzacja pojazdow i maszyn rolniczych
Koszty pośrednie rozdzielone SA na poszczególne działalności wg określonych kluczy podziałowych. Sposób podzialu kosztow utrzymania i eksploatacji poszczególnych gr. Sr.trwalych miedzy dzialy-galezie i dzialanosci uzależniony jest od rodz.tych srodkow.
Koszty eksploatacji maszyn i urządzeń lub budynko specjalistycznych przypisywane SA konkretnym działalnością. Koszty eksploatacji ciągników- sam.osobowych, ciezarowych i dostawczych obciążają prod.rol. zgodnie z bilansem czasu ich wykorzystania. Koszty eklsp.maszyn i narzedzi wspolnych dla prod.rosl.rozdziela się proporcjonalnie do powierzchni upraw ziemiopłodów. Koszty utrzymania melioracji rozdziela się równomiernie na cala pow.uzytkow rol. Wapnowanie grunkow traktuje się jako nawożenie gleby.
Laki i pastwiska obciążone SA pelnymi kosztami wysianych na ich obszarze nawozow wapniowym koszt tych nawozow na gruntach ornych rozdziela się wg pow.zasiewow zajmowanej przez poszczególne rosl.
Pozostale koszty ogólno gospodarcze np.paliwo en.rozdzielane SA miedzy poszczególne działalności gosp. Proporcjonalnie do wielkości kosztow bezpośrednich.
Podatek rolny rozdzielany jest po miedzy poszczególne dzialanosci proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni. Laczna jego kwota rozliczana jest miedzy wszystkie uprawiane w gosp.rosl.stosunkowo do zajmowanej pow.zasiewu. prod.zwierzece obciążone SA tym świadczeniem wg powierzchni zajmowanej przez skarmione pasze wlasne.
5. Dochod rolniczy brutto- okresla nadwyżkę(wartość prod.nad kosztami rzeczywistymi bezpośrednimi i pośrednimi) jest to dochod rolnika z tytulu wlasnej pracy i zarzadzania gosp.a także z tytulu zaangażowania wlasnego kapitalu do dzialanosci gosp.z pominieciem wartości zuzycia srod.trwalych (amortyzacji). Kategoria ta jest przydatna do oceny wynikow działalności gosp.rol.w krotkim okresie.
6. Koszty pośrednie szacunkowe- gosp.rol.obejmuja amortyzacje. Wartość amortyzacji poszczególnych Sr.trwalych ustalana w oparciu o ich bieżącą wartość z początku roku i przewidywana liczbe ich uzytkowania w procesie produkcji
7. Dochod rolniczy netto- jest nizszy od dochodu brutto o amortyzacje tzn.oszacowana wartość zużycia produkcyjnych Sr.trwalych w roku obrachunkowym. Dochod rol.netto powinien pokryc oszacowany koszt pracy wlasnej i koszt zaangażowanego w prod.kapitalu wlasnego. Ta kategoria dochodowa jest odpowiednia do oceny wynikow dzialanosci gosp.rol.z dłuższej perspektywy z zalozeniem utrzymania zdolności wytwórczych gosp.na stalym poziomie.
Podzial pasz z punktu widzenia organizacji gosp.rolniczego:
1.Ziemioplony nad ziemia:
A)ziarna i nasiona: zboze, kukurydza na ziarno,rzepak, soja, słonecznik i nasiona traw
B)zielona masa: uzytki zielone, rośliny pastewne
C)owoce, kwiaty, liscie: uprawy owocowe, chmiel, winorośl, tyton, groch, fasola i inne
Metody zbioru :
Dla punktu A)koszenie i mlócenie, wyjatkowo zrywanie i młócenie, pokol i młócenie
B) koszenie
C) zrywanie, wytracanie, docinanie i lamanie
Grupa roslinna:
Dla pkt. A)rośliny zbierane kombajnem zbozowym
B)rośliny zcinane
C)rośliny zcinane inne
2.Ziemioplony pod ziemia: korzenie (buraki) , bulwy(ziemniaki)
Metody zbioru: wykopywanie i wyorywanie
Gr.roslin: wykopywanie i wyorywanie
Pasze w zależności od potrzeb klasyfikuje się wg roznych kryterow:
Treściwe, objętościowe
Ekonomika i organizacja gosp.stosuje do swoich potrzeb 2sposoby podziału pasz:
uwzględniając dwa kryteria to jest możliwość bezpośredniego wykorzystania pasz jako pokarm dla ludzi oraz możliwość wykorzystania ziemi na której wytwarzane SA pasze pod prod.pokarmow roślinnych dla ludzi. Podział pasz uwzględniający te 2 kryteria przedstawia się następująco: pasze absolutne (bezwzględne) zielonki, pastwisko,plewy czyli pierwotne i wtórne. I pasze relatywne (względne).
Do pasz absolutnych zaliczamy te które mogą być jedynie pokarmem dla zwierząt np.:zielonki, pastwisko,plewy. Do pasz absolutnych pierwotnych zal.te których produkcja nie konkuruje o ziemie w plonie gl.z towarowa prod.roslinna. do pasz pochodzące z trwałych lak i pastwisk, prod.ubocznej towarowej prod.rosl.,jak sloma, liscie burakow oraz prod.ubocznej przem. Rolno-spozywczego, wysłodki , Sr.poekstrakcyjne, wywar oraz pasze marginesowe. Do pasz absolutnych możemy zaliczac pasze absolutnie owcze czyli te które mogą być pozyskiwane jedynie przez owce oraz pasze absolutnie drobiowe. Zaliczamy tez te które uzyskuje się w wyniku uprawy polowej rosl.pasdewnych w plone gl.lub po plonach.
Pasze relatywne mogą być bezpośrednim pokarmem dla ludzi oraz dla zwierzat: ziemniaki, zboża, buraki cukrowe. Dają one większą swobodę rolnikowi w zakresie decyzji gosp., ponieważ mogą być sprzedane lub przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji. Ciekawym przykładem SA ziemniaki, które w postaci surowej SA pasza relatywna a po ukiszeniu absolutnie wtórną.
Drugi podział pasz uwzględnia organizacje pozyskiwania pasz. Pasze bezdecyzyjne i decyzyjne. Pasze bezdecyzyjne SA to pasze wytwarzane przy okazji innej produkcji, albo pochodzą z trwałych lak i pastwisk. Do pasz decyzyjnych zaliczamy te w stosunku do których podjęto specjalna decyzje o ich wytworzeniu lub zakupu.
Pasze- produkt. uboczno-towarowej produkt. rośl. i pasze- produkt. ubocznej przemysłu rolno-spożywczego a także wysłodki wynikające z ilości zakontraktowanych buraków. Gr.pasz bez decyzyjnych to pasze bardzo tanie, nie ma żadnej możliwości ich wykorzystania jak tylko uszlachetnienie po przez org. Zwierzęcych.
Pasze decyzyjne SA drogie a prod.zwierzeca rozwijana na ich bazie jest tez droga. Tu zaliczamy po plony i siewki. Pasze produkowane na gruntach ornych w plonie głównym i pasze pochodzące z zakupu.
POWIERZCHNIA PASZOWA- obszar gruntow zajętych w gosp.pod uprawe rosl.przeznaczonych na pasze dla inwentarza żywionego paszami objet.i soczystymi.
Rozróżniamy pow.paszowa:
1. glowna- sklada się z trwałych użytków zielonych i powierzchni pod uprawe pasz w planie głównym na gruntach ornych
2. dodatkowa- zaliczamy do niej pow.pod międzyplony i poplony pastewne oraz rośliny towarowe, które ubocznie daja pewne rodz.pasz np.:liscie burakow
3. pozagospodarcza- pow.jaka gosp. Musiałaby przeznaczyc pod uprawe pasz, gdyby pasze zakupione były prad.we wlasnym gosp.
Srednio na 1szt. Poglowia zwierzat domowych potrzebny jest obszar: na krowe- 0,6ha, na konia- 0,8-1ha
Globalna pow.paszowa:
1.podstawowa pow.paszowa: naturalna, specjalna, poza gospodarcza
2. dodatkowa pow.paszowa: międzyplony, produkty uboczne
Globalna pow.paszowa obejmuje pow.gruntow przeznaczona na produkcje pasz za rozno na plonie głównym jak i w uprawach miedzy plonowych. Powierzchnie ta dzielimy na: podstawowa, obejmujaca grunty przeznaczone na produkcje pasz w plonie głównym oraz pow.dodatkowa która uzyskujemy z upraw międzyplonowych oraz wykorzystywane na cele paszowe produkcji ubocznych. Pow. Podstawowa nosi charakter pow.konkurencyjnej z pow.upraw roślin towarowych. Pow. Te bez względu na osiagany plon określamy przy pomocy hektarow: 1ha laki i pastwista bez względu na plon= 1ha. Postawowa powiesznie paszowa dzieli się na naturalna pow.paszowa obejmujaca obszar trwałych użytków zielonych i specjalna pow.paszowa obejmujaca grunty przeznaczone na produkcje pasz w plonie głównym oraz poza gospodarcza pow.paszowa, to jest obszar gruntow jaki gosp. musiałoby przeznaczyć pod produkcje pasz gdyby pasze zakupione były produkowane w gosp. Pow.specjalna może dotyczyc wyłącznie pasz objętościowych bądź tez pasz treściwych. Pow.poza gosp.moze również dotyczyc pasz objętościowych bądź tez pasz treściwych. Dodatkowo pow.paszowa wynika z przyjętego systemu prod. Roślinej. Określenie jej jest trudne, ponieważ składają się na nia uprawy międzyplonowe oraz pasze stanowiace produkcje uboczne np.liscie buraczane, sloma pastwiskowa. Powierzchnia dodatkowa nosi charakter komplementarny(uzupelnijacy). Określając obszar pow dodatkowych uzyskujemy odp.na pytanie jaka pow.w plonie głównym należałoby przeznaczyc w gosp.gdybysmy nie wygospodarowali pow.dodatkowej. chcąc określić rozmiary pow.dodatkowej wszystkie produkty sprowadzamy do tzw.hektarow pelno paszowych. Za ten hektar przyjmujemy 1ha koniczyny czerwonej uprawianej na zielonke w plonie gl.przy pelnym plonie 350 dt/ha. W związku z tym kazda pasza wchodzaca w sklad dodatkowej pow.paszowej otrzymuje określenie wsp.przeliczeniowy ha pelnopaszowego. Współczynniki:
1. 1ha mieszanki ozimej lub Zyta poplonowego to 0,5-0,7 ha paszowego
2. 1ha koniczyny ściernianki 0,4-0,5 ha paszowego
3. 1ha seradeli 0,2-0,4 ha p.
4. 1ha lubinu pastewnego 0,3-0,4 ha p.
5. 1ha slomy serodelowej 0,4 ha p.
6. 1ha slomy mieszanek straczkowych 0,4ha p.
7. 1ha slomy owsa 0,3ha p.
8. 1ha slomy jęczmiennej 0,2ha p.
Stosując powyższe przeliczenia obszar dodatkowy pow.paszowej staje się wielkością porownywalna z obszarem pow.podstawowej. Poza gosp.pow.paszowa obliczamy PPp=z/q z-ilosc dotyczaca pasz zakupionych i sprzedanych w gosp., q-sredni plon danej paszy
W odniesieniu do pasz wysłodki buraczane suche wywar- najpierw pasze te przeznaczamy na produkt wyjściowy:wysłodki na buraki a wywar na ziemniaki, nastepnie dzielimy przez aktualny plon. Przy przeliczaniu pasz na prod.wyjsciowy przyjmujemy następujące wsp.przeliczeniowe :
Susz buraczany- mnożnik- 3,5
Wysłodki buraczane-dzielnik- 4
Platki ziemniaczane- mnożnik-4
Susz ziemniaczany- mnożnik-4
Wywar ziemniaczany- dzielnik-5,5
Susz z traw-mnoznik-4
Susz z lucerny-mnoznik-4,6
Produktywność pow.paszowej wyrazamy ilością skladowa pok.uzyk.z 1ha pow.paszowej. produktywność pow.paszowych obliczamy jako stosunek produkcji koncowej zwierzęcej do prod.paszowej głównej i poza gosp. Produktywność wyrazamy w pieniadzu.
RACHUNEK EKONOMICZNY- jest podstawa podejmowania decyzji przez rolnika. Jest jedna z form logicznego myslenia jako podst.racjonalnego i efektywnego dzialania. Jest to optymalne narzedzie podejmujące decyzje w warunkach ograniczalnosci czynnikow produkcji. Jest potrzebny szczególnie wtedy gdy mamy ograniczony zasob czynnikow. Może się to odnosic do wszystkich czynnikow lub do jednego z nich. Z reguly czynnikiem w minimum jest ziemia która limituje możliwości. Wazna cecha rachunku ekonomicznego jest to ze wszystkie występujące w nim składniki musza być wymierne. Rachunek ekonomiczny operuje wielkościami ilościowymi lub wartościowymi. Podst.rachunku ekonomicznego jest zasada racjonalnego gospodarowania. Obejmuje ona zasade największej wydajności i oszednosci. Zasade największej wydajności stosujemy gdy ilości czynnikow jest ograniczona. Jest to typowe dla gosp.chlopskiego,gdzie rolnik dazy do maxymalizacji celu rozpozadzalnych zasobow czynnikow i proporcji miedzy nimi. Zasada najwyższej oszczędności wystepuje wtedy gdy planujemy inwestycje np.: budowa obory. Zasob czynnikow którymi dysponujemy pozwala zastosowac okreslona ideologie. Sposób uzycia czynnikow zgodnie z zasada racjonalnego gospodarowania nazywamy optymalnym uzyciem czynnikow produkcji. Możliwość stosowania zasady racjonalnego gospodarowania zalezy od:
1.obiektywnych war.ogolno ekonomicznych
2.udoskonalenia sposobow racjonalizacji decyzji gosp.ktore w danych warunkach mogą mieć zastosowanie
Rachunek ekonomiczny może być prowadzony na roznych szczeblach:
1.dotyczacy calej gosp.rynkowej
2.dotyczacy poszczególnych przedsiębiorstw lub podmiotow gops.
Głównym sklad.rachunku ekon.jest:
1.precyzyjne określenie celu gospodarowania
2.precyzyjne określenie kryterium gosp.
Celem gosp.jest istnienie gosp. A kryterium gops.moze być poziom zysku. Rachunek ekonomiczny obejmuje:
1.produktywnosci czynnikow
Obejmuje:zasade przyrostow krancowych, zasade kosztow, zasade substytucji, zasade kombinowana galezi, zasade czasu w rachunku ekonomicznym, koszty alternatywne
2.jednostkowych kosztow produkcji