Spółki osobowe

Spółki osobowe charakteryzują się tym, że podstawę ich istnienia i działalności stanowią wspólnicy. Skład osobowy takich spółek ma zatem cechę trwałości, zaś istotnego znaczenia nabierają osobiste cechy wspólników. Wspólnicy bezpośrednio prowadzą sprawy spółki, ich prawa i obowiązki wobec spółki są równe, oni też ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania. Majątek spółki stanowi wspólny majątek wspólników.
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, co oznacza, że nie są one odrębnymi od wspólników podmiotami, w związku z czym w każdym przypadku (z pewnymi wyjątkami) w obrocie cywilno - i publicznoprawnym spółkę reprezentują wspólnicy.
Spółki osobowe dzielimy na:
- spółka cywilna,
- spółka jawna,
- spółka partnerska,
- spółka komandytowa
- spółka komandytowo-akcyjna.

Spółka cywilna staje się formacją zanikającą. Do 31.12.00 spółki cywilne istniały jako samodzielne podmioty gospodarcze, które mogły być przedmiotem wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.
Obecnie nie jest już to możliwe, natomiast nic nie stoi na przeszkodzie, aby spółki cywilne zawiązywać dla realizowania celów gospodarczych. W tym przypadku w wydziale działalności gospodarczej rejestrują się poszczególni wspólnicy, jako samodzielnie prowadzący działalność gospodarczą, zaznaczając we wniosku, że działalność prowadzić będą w formie spółki cywilnej.
Od 01.01.02 zamiast wpisu w ewidencji wspólnicy dokonają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (ale miejsce dokonywania wpisu się najprawdopodobniej nie zmieni - dalej będą to urzędy miast i gmin - sprawę ureguluje odpowiednie rozporządzenie).
Ze względu na konieczność ujednolicenia prawa według dyrektyw Unii Europejskiej ta forma prowadzenia działalności skazana jest na wymarcie. Należy sądzić, że od 01.01.04 wszystkie spółki cywilne będą musiały ulec przekształceniu w inne formy spółek. Jest to czynnik zdecydowanie przemawiający przeciw rozpoczynaniu działalności w formie spółki cywilnej.
Zawierając umowę spółki należy mieć na względzie postanowienia kodeksu cywilnego (Tytuł XXXI - Spółka).
Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem. Jako, że zwykle zobowiązania w imieniu spółki cywilnej zaciąga każdy ze wspólników osobno, należy dokładnie przyjrzeć się swoim ewentualnym wspólnikom.
Ale biorąc pod uwagę wszystkie uwarunkowania - odradzamy zakładanie nowych spółek cywilnych, jeżeli przewidujecie długi horyzont działalności. Z drugiej jednak strony założenie spółki cywilnej jest najtańsze biorąc pod uwagę koszty rejestracyjne pozostałych spółek.
Do zalet takiej spółki możemy zaliczać :
Duża swoboda kształtowania postanowień umowy spółki
Możliwe wszystkie formy opodatkowania w zależności od działalności
Dobra forma dla działalności małych rozmiarów – np. w przypadku, gdy dla wszystkich wspólników jest to działalność dodatkowa
Nieskomplikowany sposób likwidacji
Zaś do wad tejże spółki należą :
Odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy
Konieczność rejestrowania się każdego wspólnika osobno i ujawniania w nazwie firmy nazwisk wszystkich wspólników
Ponieważ forma spółki cywilnej nie jest stosowana w państwach Unii Europejskiej, prędzej czy później zastąpi konieczność przekształcenia działalności na inną formę. Już teraz ustawodawca przewidział konieczność przekształcenia spółki cywilnej w jawną, jeżeli przez dwa kolejne lata jej przychody wyniosą co najmniej 400.000 EURO.

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Nowa ustawa zawiera jednak zastrzeżenie, iż wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika, która polega na tym, że w pierwszej kolejności odpowiada spółka, a dopiero wtedy, gdy z jej majątku nie uda się zaspokoić wierzyciela - odpowiadać będą jej wspólnicy. Taka konstrukcja odpowiedzialności nie stanowi jednak przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań spółki powstałych przed jej wpisem do rejestru.
Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Jest to nowość, ponieważ do tej pory taki rygor nie obowiązywał i w konsekwencji można było zawrzeć umowę spółki jawnej nawet ustnie. Obecnie umowa musi mieć formę pisemną, a jej niezachowanie powoduje nieważność porozumienia wspólników.
Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę jednego albo kilku. Nowa ustawa szczegółowo określa, co powinna zawierać umowa spółki jawnej, a więc:
1) firmę i siedzibę spółki,
2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
3) przedmiot działalności spółki,
4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony. wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna".
Nowa ustawa wprowadza obowiązek zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego. Od 1 stycznia 2001 r. jest on prowadzony w systemie informatycznym przez sądy rejonowe - sądy gospodarcze obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego części. Są to tzw. sądy rejestrowe.
Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:
1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
4) nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji.
Podobnie jak dotychczas, również i według nowej ustawy każdy wspólnik ma prawo zgłosić spółkę jawną do rejestru. Do zgłoszenia dołączyć należy złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.
Zgodnie z nową ustawą przepisy dotyczące zgłaszania do rejestru stosuje się również do spółki cywilnej, jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400.000 EURO; obecnie jest to kwota ok. 1.400.000 zł (przedsiębiorstwo większych rozmiarów). Z chwilą wpisu do rejestru spółka ta staje się spółką jawną. Niewykonanie tego obowiązku przez wspólników takiej spółki będzie karane grzywną.
Nowością jest to, że współmałżonek wspólnika spółki jawnej może żądać wpisania do rejestru wzmianki o umowie dotyczącej stosunków majątkowych między małżonkami. Dotychczas kodeks handlowy zawężał to pojęcie do "żony" wspólnika.
Określenie stosunku spółki jawnej do osób trzecich, a więc jej stosunków zewnętrznych w nowej ustawie zostało sformułowane inaczej, niż dotychczas. Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.
Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę i prawo to dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Nie można go ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
Umowa spółki jawnej może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Pamiętać należy, że osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.
Dalsze czynności spółki jawnej, dotyczące uzyskania numeru NIP, REGON, założenia konta bankowego - są takie same jak dla innych przedsiębiorców
Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia. Z tytułu udziału w spółce wspólnik ma prawo do:
• Równego udziału w zyskach bez względu na wartość wniesionego wkładu
• Żądania podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego
• Żądania corocznie wypłacania odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

SPÓŁKA PARTNERSK
Jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Pierwowzorem takiej spółki była amerykańska spółka partnerska. Jej cechą jest to, że przynajmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń; jest to tzw. general partner. Natomiast odpowiedzialność pozostałych wspólników, zwanych limited partner, jest ograniczona.
Według kodeksu spółek handlowych, spółka partnerska należy do spółek osobowych, może więc nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu, pozywać i być pozywaną. Spółka partnerska nie ma jednak osobowości prawnej.
Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, określonych w ustawie. W szczególności, zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów:
- adwokata,
- aptekarza,
- architekta,
- biegłego rewidenta,
- brokera ubezpieczeniowego,
- doradcy podatkowego,
- księgowego,
- lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarii,
- notariusza,
- pielęgniarki, położnej,
- radcy prawnego,
- rzecznika patentowego,
- rzeczoznawcy majątkowego i
- tłumacza przysięgłego.
Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i zawierać:
1) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3)nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje, że jeden albo większa liczba partnerów będą ponosić odpowiedzialność tak jak wspólnik spółki jawnej,
4) w przypadku gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,
5) firmę i siedzibę spółki,
6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
7) określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.
Spółka partnerska podlega zgłoszeniu do rejestru sądowego, prowadzonego przez sad rejestrowy. Zgłoszenie to powinno zawierać:
1) firmę, siedzibę, adres spółki, nazwiska i imiona partnerów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń,
2) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
3) przedmiot działalności spółki,
4) nazwiska i imiona partnerów, którzy są uprawnieni do reprezentowania spółki; nie dotyczy to przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje ograniczeń prawa reprezentacji przez partnerów,
5) nazwiska i imiona prokurentów lub osób powołanych w skład zarządu,
6) nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku, gdy umowa przewiduje, że niektórzy wspólnicy będą odpowiadali tak jak wspólnicy spółki jawnej.
Do zgłoszenia spółki partnerskiej do sądu rejestrowego należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu.
Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru.
Dalsze czynności spółki partnerskiej, dotyczące uzyskania numeru NIP, REGON, założenia konta bankowego - są takie same jak dla innych przedsiębiorców.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA
Według nowej ustawy spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. W porównaniu do regulacji kodeksu handlowego, ustawodawca zrezygnował z określenia, że spółka komandytowa to taka, która ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa w większym rozmiarze albo gospodarstwa rolnego. Obecnie więc spółkę komandytową można powołać dla prowadzenia jakiegokolwiek przedsiębiorstwa, także tego "małego".
Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp.k."
Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spółka komandytowa". Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.
Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. Jeżeli jednak zostanie tam ono umieszczone, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.
Umowa spółki komandytowej powinna zawierać:
1) firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).
Podobnie jak dotychczas, umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Zgłoszenie spółki komandytowej do sądu rejestrowego powinno zawierać:
1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz odrębnie nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komandytariuszy, a także okoliczności dotyczące ograniczenia zdolności wspólnika do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją,
4) nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji; w przypadku gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebie prowadzenie spraw spółki - zaznaczenie tej okoliczności,
5) sumę komandytową.
Do sądu rejestrowego należy zgłaszać także wszelkie zmiany wymienionych danych.
Dalsze czynności spółki komandytowej, dotyczące uzyskania numeru NIP, REGON, założenia konta bankowego - są takie same jak dla innych przedsiębiorców
SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA
Spółka komandytowo - akcyjna stanowi połączenie dwóch znanych typów spółek, tj. spółki komandytowej i spółki akcyjnej. W zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy zastosowanie mają przepisy dotyczące spółki komandytowej. Natomiast w pozostałych sprawach stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.
Wspólnicy, którzy decydują się na prowadzenie działalności w formie spółki komandytowo - akcyjnej muszą zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 50.000 zł.
Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "S.K.A."
Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać:
1) firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość,
5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń,
8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.
Spółka komandytowo - akcyjna, tak jak wszystkie inne spółki, podlega zgłoszeniu do rejestru sądowego. Zgłoszenie to powinno zawierać:
1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,