"To są wspaniałe czasy panowie, wspaniałe czasy" - czy cesarz Wilhelm II miał rację ?

Końcówka wieku XIX, to czas, kiedy następuje druga faza rewolucji przemysłowej. Pierwszy etap miał miejsce w XVIII wieku zapoczątkowany serią wynalazków Jamesa Watta, m.in. maszyną parową. Natomiast drugi etap jest nazywany „rewolucją naukową”, gdyż bardzo przyczynił się do rozwoju nauki. Oprócz tego znacząco wpłynął na zmiany społeczne i polityczne na świecie.
W drugiej połowie XIX pojawiło się wiele ważnych wynalazków, które wpływały na przemiany w każdych gałęziach gospodarki. W rolnictwie zmechanizowanie niektóre prace. Częściej korzystano z młynów i młockarni parowych. Upowszechniły się żniwiarki ciągnięte przez konie, a już pod koniec XIX wieku w USA pojawiły się traktory z silnikami spalinowymi. Także hodowla zwierząt ulegała mechanizacji, np. w USA założono kurze fermy ze sztucznymi wylęgarniami. Na znaczny wzrost produkcji rolnej miało też wpływ zastosowanie nawozów sztucznych i środków owadobójczych. Wyodrębniła się ponadto nowa gałąź przemysłu, tj. przetwórstwo. Powstały zmechanizowane olejarnie, cukrownie, piekarnie, browary, rzeźnie, mleczarnie, a także wytwórnie sera, masła, makaronów, konfitur, wędlin i konserw. Tak szybki rozwój rolnictwa spowodował wzbogacenie się rolników. Zmniejszyła się liczba osób zatrudnionych w rolnictwie, gdyż znacznie zwiększyła się ich wydajność.
Jednak największe zmiany nastąpiły w przemyśle, stąd wiek XIX nazywany jest „wiekiem węgla i stali”. Światowa produkcja stali, w latach 1870-1900 zwiększyła się aż 56-krotnie. Było to możliwe dzięki wynalezieniu w 1856 roku przez Henry’ego Bessemera konwektora. Jednak parę lat później Pierre Martin opracował tańszy sposób produkcji stali. Skonstruował piec oparty na wynalazku braci Siemensów. Natomiast w 1899 roku Paul Heroult zbudował pierwszy piec elektryczny, który również usprawnił wytop stali. Pojawiły się ponadto palniki acetylenowe i tlenowe, a także urządzenia spawalnicze. Aż do wybuchu I wojny światowej czynnikiem rozwoju gospodarczego był węgiel kamienny. On poruszał maszyny parowe, a przy destylacji służył jako gaz świetlny. Był też głównym surowcem dla energetyki i rodzącego się przemysłu chemicznego. Przemysł ten wytwarzał wspomniane nawozy sztuczne, sodę, mydło, a także barwniki, leki i kosmetyki. Trzeba zauważyć, że za sprawą przemysłowej metody otrzymywania aspiryny pojawił się przemysł farmaceutyczny.
W 1860 roku Etienne Lenoir skonstruował silnik spalinowy, który spowodował powstanie przemysłu motoryzacyjnego. W tej dziedzinie najbardziej znane są trzy postaci. Gottlieb Daimler i Carl Benz, którzy zbudowali pierwsze samochody i motocykle. Niestety były one małodostępne ze względu na wysoką cenę. Natomiast trzecią osobą jest Henry Ford, który w 1913 roku wprowadził masową produkcję swojego auta (model T), co obniżyło cenę takiego pojazdu. Zatem więcej ludzi mogło zakupić taki samochód. Wraz z motoryzacją rozwijał się przemysł lotniczy. Przede wszystkim za sprawą braci Wright, którzy skonstruowali w 1903 roku pierwszy samolot. Jednak już dziesięć lat później zaczęły powstawać fabryki samolotów, co świadczyło o udoskonalaniu pojazdów lotniczych. Nastąpił także rozwój komunikacji kolejowej i wodnej za sprawą wynalazku Rudolfa Diesela- silnika wysokoprężnego. Gwałtowny postęp w tych dziedzinach przyczynił się do rozwoju przemysłu naftowego.
Przełom wieków XIX i XX to także era elektryczności. W tym czasie Michael Faraday stworzył prądnicę oraz silnik elektryczny. Dzięki Thomasowi Edisonowi, Nikoli Tesli oraz Sebastianowi Ferrantiemu potrafiono przekazywać energię po rozciągniętej sieci na duże odległości. Co za tym szło, powstawały elektrownie. W 1876 roku Alesander Bell skonstruował telefon. A dzięki odkryciu fal elektromagnetycznych (Heinrich Herz) powstała radiostacja (Gugliemo Marconi), która umożliwiała przekazywanie sygnału na wielkie odległości, co diametralnie usprawniło przepływ informacji. Jednak najbardziej znanym wynalazkiem tamtych czasów związanym z elektrycznością jest żarówka wynaleziona przez Edisona. Należy również wspomnieć o tramwaju oraz lokomotywie elektrycznej, które zaprojektował Siemens.
Następstwem wszystkich wyżej wymienionych dokonań była centralizacja kapitału. Powstawały ogromne przedsiębiorstwa, które bardzo często łączyły się w spółki akcyjne, do których przystępowały banki, wpływając na gospodarkę całych krajów. Również polityka celna uprzemysłowionych państw sprzyjała rozwijaniu się tych przedsiębiorstw. Największe z nich scalały się, aby zmonopolizować rynek. Monopol ten miał kilka typów, tj. kartel, syndykat, trust i koncern. Kolejnym skutkiem rewolucji przemysłowo- naukowej jest uformowanie się kilku potęg gospodarczych. Przede wszystkim na pierwszy plan wysuwają się Stany Zjednoczone, które prześcignęły Wielką Brytanię i Niemcy. Jednak nie można zapomnieć o Rosji, która dzięki obcemu kapitałowi oraz reformom rozwijała się bardzo dobrze. Niewątpliwie przemiany społeczne są również następstwem drugiego etapu rewolucji przemysłowej. Produkcja masowa niektórych towarów spowodowała zaspokojenie potrzeb ludności. Poprawiła się także jej sytuacja materialna. Nastąpił napływ ludności wiejskiej do miast, co wiązało się z procesem urbanizacji. To spowodowało, że powstał nowy typ społeczeństwa, tzw. masowego, czyli skoncentrowanego na niedużym obszarze oraz anonimowego. Natomiast postęp industrializacji doprowadził do stworzenia bardzo licznej grupy społecznej- robotników. Jednak były też negatywne efekty społeczne. Pojawiły się choroby zawodowe, alkoholizm, wzrosła przestępczość oraz prostytucja. Duży przyrost naturalny i szybki rozwój USA spowodował gwałtowny wzrost emigracji zarobkowej do tego kraju. Emigrowali przede wszystkim Brytyjczycy, Irlandczycy i Niemcy. Potem wyjeżdżali obywatele biedniejszych państw, tj. Włoch, Hiszpanii, czy Słowianie. Były również dalej idące skutki rewolucji przemysłowej i rozwoju gospodarczego. Po pierwsze, nastąpiło stopniowe zastępowanie absolutyzmu przez państwo konstytucyjne. Idea państwa konstytucyjnego zatriumfowała w Europie Zachodniej, szczególnie w Wielkiej Brytanii. Zwyciężyła też we Francji, gdzie republikanie pokonali ostatecznie monarchistów. Konstytucja francuska, uchwalona w 1875 roku, stała się wzorem do naśladowania dla innych krajów europejskich, budujących system demokratycznych (m.in. dla Polski w 1921 roku). Zmiany ustrojowe zaszły też w Austrii po przegranej wojnie z Prusami. Cesarstwo przekształciło się w monarchię dualistyczną, Austro- Węgry, zyskało też ustawę zasadniczą, dzielącą władzę między cesarza i parlament. To spowodowało większą autonomię np. na polskich terenach. Niestety im dalej na wschód Europy tym malała demokratyczność zasad ustrojowych. Przykładem może być konstytucja zjednoczonych Niemiec, która nie przewidywała istnienia kolegialnego rządu Rzeszy, a wpływ parlamentu na władzę wykonawczą był znikomy. Natomiast w Rosji wiodło się do momentu, gdy car Aleksander II nie zginął z rąk zamachowców. Za jego rządów przeprowadzono reformy oraz zaczęto likwidować system feudalny. Wszystko zostało zaprzepaszczone przez jego następcę. Po drugie, zaszły też zmiany w prawach wyborczych. Rozszerzenie tych praw nastąpiło najpierw na terenach zamorskich, objętych osadnictwem europejskim. Odnosi się to przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych. Natomiast w Europie powszechne prawo wyborcze (początkowo dla mężczyzn) wprowadzono w Szwajcarii, Hiszpanii, Belgii, Holandii, czy we Francji. Po trzecie, zaczęły pojawiać się partie polityczne reprezentujące interesy różnych grup społecznych, a także nowe ideologie polityczne.
Stwierdzenie cesarza Wilhelma II zawarte w temacie jest jak najbardziej trafne. Wszystkie wyżej wymienione procesy oraz ich skutki jednoznacznie potwierdzają słuszność tej tezy. Następstwa rolnicze, przemysłowe, gospodarcze, ekonomiczne, polityczne oraz społeczne były dalekosiężne. Nigdy dotąd, świat nie ruszył „do przodu” w tak krótkim czasie.