Polska w okresie stalinowskim
1. MAŁA KONSTYTUCJA.
2. POWSTANIE PZPR.
3. LOSY INNYCH PARTII.
4. KONSTYTUCJA PRL.
5. PAŃSTWO A KOŚCIÓŁ KATOLICKI.
6. TRZYLETNI PALN ODBUDOWY.
7. PLAN SZEŚCIOLETNI.
1. MAŁA KONSTYTUCJA.
W lutym 1947 rozpoczął pracę Sejm Ustawodawczy. Prezydentem RP wybrano Bolesława Bieruta. Natomiast urząd premiera powierzono Józefowi Cyrankiewiczowi. 19 lutego ogłoszona została Mała Konstytucja – ustawa o ustroju i zakresie działania najwyższych organów RP. Utworzono nowy organ – Radę Państwa, której pracami kierował prezydent. W ustawie znacznie rozszerzono uprawnienia prezydenta i rządu. Mała Konstytucja ograniczała uprawnienia Sejmu, wprowadzała obce polskiej tradycji instytucje, takie jak Rada Państwa łącząca w sobie uprawnienia władzy wykonawczej i ustawodawczej. Na nic się zdały próby obrony konstytucji marcowej przez PSL, na którą powoływał się przecież PKWN.
2. POWSTANIE PZPR.
Po wyborach w 1947 PPR wysunęła hasła zjednoczenia ruchu robotniczego. Zjednoczenie to pojmowane było jako narzucenie całemu ruchowi robotniczemu ideologii komunistycznej, dlatego wymagało zniszczenia tożsamości PPS. PPS-owska wizja socjalizmu społecznego pozostawała w jawnej sprzeczności z PPR-owską koncepcją totalitaryzmu państwa i gospodarki. 14 grudnia 1948 roku jednocześnie obradowały w Warszawie: II Zjazd PPR i XXVIII Kongres PPS. Oba przyjęły identyczną treść zjednoczenia i utworzenia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Następnego dnia rozpoczął w Warszawie obrady Kongres Zjednoczeniowy, a zarazem I Zjazd PZPR. Skupiała w swoich rękach pełnię władzy. Za odchylenia nacjonalistyczno -prawicowe Gomułka został aresztowany i osadzony w więzieniu. Zwolniony został w grudniu 1954 roku Represje dotknęły również ludzi uczestniczących w życiu polskiego podziemia, żołnierzy AK i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ziemian, inteligencję, osoby posiadające rodziny za granicą. Wiele osób zamordowano bez wyroku sądowego (mimo, że procesy sądowe były spreparowane, oparte na fałszywych dowodach, przesłuchaniom towarzyszyły tortury fizyczne i psychiczne).
3. LOSY INNYCH PARTII.
Wybory odsunęły PSL od wpływu na bieg wydarzeń. Pod koniec września 1947 powstałą PSL – Lewica (Józef Niećko, Kazimierz Banach). Komuniści stają się coraz silniejsi – odbywa się nagonka na Stanisława Mikołajczyka, który przy pomocy marynarzy, w październiku wyrusza do USA. Do 1950 odbywały się nagonki na innych działaczy (za odchylenia prawicowe).
4. KONSTYTUCJA PRL.
26 maja 1951 roku Sejm Ustawodawczy powołał komisję pod przewodnictwem Bolesława Bieruta. Konstytucja Polski Ludowej uchwalona została 22 lipca 1952 roku – wnoszone przez następnych prezydentów poprawki i uzupełnienia nie zmieniły jednak jej stalinowskiego charakteru. Konstytucja stwierdzała, że Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem demokracji ludowej.
5 marca 1953 zmarł Józef Stalin. W innych krajach nastąpiło odsunięcie zwolenników Stalina od władzy. W Polsce posiadali zbyt dużą władzę, dlatego rozprawiono się z nimi rok później.
5. PAŃSTWO A KOŚCIÓŁ KATOLICKI.
Potężną siłą moralną i społeczną był Kościół katolicki. W lecie 1945 powrócił do kraju uwięziony pod koniec wojny na terenie Francji przez hitlerowców, prymas Polski kardynał August Hlond. Podjęte przez Stolicę Apostolską kroki, mimo, że wyraźnie sprzyjające polskiej racji stanu źle zostały przyjęte przez TRJN, który we wrześniu wypowiedział konkordat z 1925 roku. Wprowadzono tylko śluby cywilne (zakaz ślubów kościelnych) i zniesiono obowiązek nauczania religii w szkołach podstawowych i średnich. Po wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947 Kościół katolicki krytycznie oceniał przemiany zachodzące w Polsce Ludowej. W latach 1949 – 1950 przystąpiono do odbierania zakonom szpitali i szkół. Stalinizacja Polski nie była możliwa bez zniszczenia autorytetu i niezależności Kościoła katolickiego. W październiku zmarł prymas Hlond, a nowym został ks. Stefan Wyszyński. Kolejną próbą skłócenia społeczeństwa katolickiego było przemówienie premiera Józefa Cyrankiewicza zapowiadające, że wszelkie próby wykorzystywania szat kapłańskich dla popierania podziemia lub podsycania ludności przeciwko państwu będą ostro karane. W maju 1950 Sejm uchwalił ustawę o konfiskacie dóbr kościelnych, zakonnych i biskupich. Jednym z kroków szukania kompromisu była zawarta 14 kwietnia 1950 roku umowa między rządem a Episkopatem:
a) Kościołowi przyznano prawo nauczania religii w szkołach,
b) Kościołowi przyznano prawo utrzymania seminariów, pracy duszpasterskiej w wojsku i zakładach karnych oraz działań opiekuńczo-dobroczynnych,
c) w zamian Kościół był zobowiązany nauczania wiernych poszanowania prawa i władzy państwowej – czyli potępienia podziemia, popierania polityki polskiej w kwestii Ziem Odzyskanych.
Władze już od samego początku nie zamierzały przestrzegać postanowień układu (zwłaszcza jeżeli chodzi o katechizacje młodzieży). W 1953 duchowieństwo miało złożyć przysięgę na konstytucję. Nie zrobili tego, więc władze internowały Wyszyńskiego. W tej atmosferze 17 grudnia 1953 biskupi polscy złożyli ślubowanie na wierność Polsce Ludowej. 26 października 1956 roku Stefan Wyszyński wypuszczony został na wolność i mógł podjąć obowiązki prymasa.
6. TRZYLETNI PLAN ODBUDOWY.
Trzyletni plan odbudowy przyjęty na lata 1947 – 1949 miał „podnieść stopę życiową pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego”, środkami zaś do osiągnięcia tego celu miały być:
a) wyrównanie szkód wojennych,
b) scalenie ziem zachodnich i północnych z resztą kraju,
c) wszechstronne wykorzystywanie wybrzeża morskiego,
d) rozszerzenie udziału kraju w gospodarce światowej,
e) wzrost wydajności pracy.
W sferze oświaty plan przewidywał obo kowe nauczanie w zakresie szkoły podstawowejRI211; rozbudowa sieci szkół.
7. PLAN SZEŚCIOLETNI.
Plan miał zostać zrealizowany w latach 1950 – 1955. zakładał przekształcenie całej gospodarki polskiej z małych nakładów pracy i środków (z ekstensywnej na intensywną). Był to przede wszystkim plan uprzemysłowienia Polski. Zakładano zwiększenie produkcji o 90%. Założenia planu zostały zmienione w związku z zaostrzeniem stosunków międzynarodowych i wybuchem wojny w Korei. Najważniejsze zmiany nastąpiły w polityce rolnej. Korekta planu sześcioletniego na lata następne miała powstrzymać spadek stopy życiowej ludności. Polska przekształciła się w kraj przemysłowo-rolniczy. Ze wsi do miast przybyło 2 mln osób. Symbolem osiągnięcia planu sześcioletniego była odbudowa zniszczonej przez wojnę Warszawy.