Św. Tomasz z Akwinu Dowód 4
Św. Tomasz z Akwinu
Dowód 4
Dowód z doskonalosci
Św. Tomasz z Akwinu zakładał, że istnienie Boga można dowieść pięcioma drogami.
Pierwszy dowód traktuje o ruchu. Za pomocą zmysłów człowiek może stwierdzić, że w świecie zachodzi zjawisko ruchu, wszystko co się porusza jest przez coś poruszane. Motorem tych zjawisk jest właśnie Bóg. Kolejny to łańcuch przyczynowo-skutkowy. Zakłada istnienie praprzyczyny, którą jest Bóg. Następny mówi nam o bycie koniecznym, którym jest Bóg i z którego biorą się byty przypadkowe. Czwarty dowód mówi nam iż Bóg jest doskonałością. Możemy uchwycić to poprzez porównania. Piąty traktuje o harmonii i porządku, jak i w poprzednich dowodach zauważamy, że ktoś musiał to ustanowić. Mnie najbardziej zainteresowały rozważania filozofa w dowodzie 4.
„Czwarta droga wzięta jest ze stopni, które się w rzeczach znajduje. Znajduje się bowiem w rzeczach coś więcej lub mniej dobrego i prawdziwego, i szlachetnego, itp. Lecz „więcej" i „mniej" mówi się o różnych rzeczach o tyle, o ile się w różny sposób przybliżają do czegoś, co jest ,.najwięcej"; tak jak bardziej ciepłe jest to, co się więcej zbliża do najcieplejszego. Jest przeto coś, co jest najprawdziwsze, najlepsze i najszlachetniejsze, a stąd najbardziej bytem; te rzeczy bowiem, które są najprawdziwsze, są najbardziej bytami.. Lecz co w obrębie pewnego gatunku ma w najwyższym stopniu jego cechy istotnościowe, jest przyczyną wszystkich rzeczy tego gatunku, tak jak ogień, który jest najgorętszy, jest przyczyną wszystkich rzeczy gorących. Przeto jest coś, co jest przyczyną bytu wszystkich bytów, dobroci i wszelakiej doskonałości; a to nazywamy Bogiem.”
W dowodzie 4 podzielił byty ze względu na miejsce zajmowane w hierarchii wszystkich bytów. Najniższą klasę w tej hierarchii stanowią byty cielesne. Zasadą ich jednostkowienia jest materia. Do materii dołączana jest forma, dzięki której można określić, czym dana rzecz jest na skutek urzeczywistnienia tkwiącej w niej zdolności stania się czymś. Końcowym etapem jest istnienie, dzięki któremu rzecz zaczyna realnie istnieć. Wyżej znajdują się byty duchowe, czyli dobrzy i źli aniołowie. Te byty są złożone pojedynczo, z istoty i istnienia. Niematerialność aniołów łączy się z niemożnością zaklasyfikowania ich do jednego gatunku. Dlatego różnica między istotą a istnieniem w odróżnieniu od
materii i formy stanowi przyczynę rozróżnienia bytów stworzonych od niestworzonego Boga, który znajduje się na szczycie hierarchii bytów.
Nie ma na ziemi niczego doskonałego ani sprawiedliwego. Każdy z nas jednak ma wyobrażenie jak powinna wyglądać sprawiedliwość, doskonałość, dobro, zło. Każda cecha ma swój desygnat poza światem. Bóg jest autorem wyznaczników, a szczególnie spełnionego dobra. Jedynie poprzez rozważanie Jego stworzeń możliwe jest przybliżenie Jego natury. Święty Tomasz przyjął gradację form. Kryterium rozróżniającym jedną rzecz od drugiej nie są ich naturalne właściwości, ale różnica w doskonałości form, będących po prostu podobieństwem do Boga.
Św. Tomasz z Akwinu w dowodzie 4 uważał, że jeżeli w rzeczach występują różne stopnie doskonałości to musi istnieć jakiś punkt odniesienia o charakterze najdoskonalszym, którym jest punkt odniesienia do wszystkich innych stopni doskonałości. Moim zdaniem takie rozumowe wnioskowanie o istnieniu Boga może chociaż w niewielki sposób potwierdzić nam obecność Boga we wszechświecie. Człowiek zdaje sobie sprawę o swojej niedoskonałości – ale dlaczego ? skąd człowiek wie co jest doskonałe ( co ładne, a co brzydkie ) a co nie. Co skłania do stwierdzenia, że Bóg stwarzając człowieka na swoje podobieństwo nadał mu pewien zarys doskonałości, co oznacza że sam jest doskonały.
Jednak jeśli uważać mamy Boga jako istotę doskonałą to musimy przyjąć, że będzie ona zarazem najmądrzejsza jak i najgłupsza, byłaby skrajnościami. Można zastanowić się również nad stwierdzeniem, że jeśli Bóg jest doskonały to powinien obdarzać ludzi swoją miłością doskonale, byłby nieskończenie miłosierny, nie mógłby pozwolić na przemoc i niesprawiedliwość na świecie, czemu niestety nie zapobiega. Biorąc pod uwagę takie argumenty muszę jednak zaprzeczyć dowodowi 4 św. Tomasza z Akwinu.
Podsumowując Św. Tomasz z Akwinu uważał Boga za coś stałego i naturalnego w bycie. Odrzucił możliwość określenia Stwórcy, czym jest, gdyż zostałoby wprowadzone ograniczenie Jego istnienia. Możemy ustalić, że Bóg istnieje, ale nie możemy poznać, czym On jest. Bóg jest więc w ujęciu Świętego Tomasza bytem przez nas niewyobrażalnym z tego względu, że ludzki intelekt nie może pojąć takiego bytu, którego jedyną istotą jest po prostu być. Postępując dalej tokiem myślenia filozofa zauważyć można, że w życiu doczesnym niemożliwe jest pełne poznanie Boga. Św. Tomasz z Akwinu swoimi 5 dowodami może jedynie w niewielkim stopniu przybliżyć nas ku wiarze w istnienie Boga, chociaż jak w przypadku dowodu 4 nie są one całkiem jasne, można je zanegować. Po zapoznaniu się z tymi dowodami muszę stwierdzić, że bez wiary w Boga można zaprzeczyć tym dowodom. Uważam, że bez chociażby odrobiny wiary to wszystkie te 5 dowodów nie wywarłyby na kimś takiego wpływu aby mógł uwierzyć w istnienia Boga.