Uzależnienia - alkoholizm, narkomania, samobójstwa.

PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UZALEŻNIENIEM
Uzależnienie-to przymus brania środków naturalnych bądź syntetycznych, wywołujących skutki szkodliwe dla zdrowia
-psychiczne- jednostka jest przeświadczona, że nie może funkcjonować beż danego środka
-fizyczne- dany środek zostaje wbudowany w metabolizm organizmu(bez środka organizm nie może funkcjonować). Konsekwencją braku środka na poziomie metabolizmu jest objaw abstynencyjny
-społeczne- dominuje wśród młodzieży; wiąże się z zażywaniem narkotyków w grupie. Działa tu czynnik środowiskowy: presja grupy, istnienie pewnej mody, więzi z inną osobą

TEORIE ROZWOJU UZALEŻNIEŃ-koncepcje
-medyczne- uzależnienie jest chorobą w sensie medycznym, zaś jego przyczyny tkwią we właściwościach przyjmowanego środka i organizmu osoby uzależnionej. Należy brać pod uwagę: efekty farmakologiczne działania środka i jego zdolność do wywoływania stanu euforii wraz z przykrymi objawami zespołu odstawienia; czynniki genetyczne; czynniki wzmacniające związane z warunkowaniem i agresją oraz czynniki fizjologiczne.
-psychologiczne- uzależnienie stanowi przejaw zaburzeń jednostkowych gdzie przyjmowanie środków psychoaktywnych to zewnętrzny przejaw adaptacyjno-obronnych mechanizmów osobowości
-pedagogiczne- wadliwy przebieg socjalizacji jednostki, czego podstawową przyczynę stanowią zaburzenia funkcjonowania środowiska rodzinnego, wadliwie funkcjonujący system szkolny oraz interakcje z osobami już uzależnionymi.
-socjologiczne- wyodrębnianie czynników procesu uzależnienia związanych z funkcjonowaniem małych grup-czynniki mikrospołeczne, a także i głównie związanych z czynnikami o charakterze makrospołecznym. Uzależnienie jest konsekwencją przemian zachodzących we współczesnym życiu społecznym, zmian cywilizacyjnych

KONSEKWENCJE UZALEŻNIEŃ
-fizyczne- wpływ na zdrowie o charakterze 1)bezpośrednim(funkcjonowanie UN, oddechowego, trawiennego, krążenia) 2)pośrednim(poprzez niewłaściwą dietę, stany chorobowe związane z niektórymi nałogami)
-psychologiczne- utrata zaufania do siebie i samokontroli, obniżona samoocena, utrata zainteresowania zwykłymi czynnościami i celami życiowymi, bowiem nałóg zaczyna być centralnym czynnikiem wzmacniającym
-pedagogiczne- akcentuje się tu następstwa 1) rodzinne(destabilizacja życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w sferze pełnionych ról, zadań i funkcji rodziny, źródło przemocy w rodzinie) 2)kryminologiczne(źródło przestępczości np. produkcja i handel narkotykami, czynnik wiktymizacji- osoby uzależnione bardziej narażone są na zachowania przestępcze wobec nich)
-społeczne- straty pieniężne związane z utraconymi zarobkami, roztrwonionymi oszczędnościami, wydatkami na opiekę społeczną i nieskuteczne a często powtarzające się próby rehabilitacji, zniszczenie sensownych związków interpersonalnych; straty związane z przestępczością, utrata produktywności ludzkiej, rozszerzenie się innych patologii(rodzina, przemoc)

FAZY UZALEŻNIENIA
1.Poznawanie stanu odurzenia- pierwsze kontakty ze środkiem odurzającym, dominują tu społeczne i psychologiczne motywy jego zażywania, bowiem sam środek nie stanowi jeszcze przedmiotu pożądania, pragnienia, gdyż pierwsze kontakty z narkotykiem wiążą się raczej z nieprzyjemnymi reakcjami organizmu i odczuciami
2.Stan odurzenia przyjemnością- sam kontakt ze środowiskiem uzależniającym staje się dla jednostki źródłem zaspokojenia określonych potrzeb, stąd motywy używania wiążą się już z przyjemnymi odczuciami, będącymi skutkiem wprowadzenia środka do organizmu. Następuje stopniowe uzależnienie się od środka i postępujący wzrost tolerancji na jego działanie, co staje się z kolei motywem dalszych eksperymentów i poszukiwań innych środków, często o silniejszym działaniu.
3.Stan odurzenia celem nadrzędnym- stan zaawansowanego uzależnienia, co wiąże się z tym, iż używanie środka toksycznego staje się nadrzędnym celem, którego realizacji podporządkowane są wszelkie działania. Istniejące dotąd kontakty i więzi społeczne zostają zerwane, a te, które pozostają ograniczają się do kontaktów z osobami ze środowiska uzależnionego
4.Stan odurzenia normą- najbardziej zaawansowane stadium uzależnienia, powiązane z zależnością tak silną, iż używanie środka staje się koniecznością dla utrzymania normalnego samopoczucia i funkcjonowania. Coraz rzadziej doświadcza się stanów euforycznych, a ich osiąganie wiąże się z przyjmowaniem dawek niebezpiecznych dla życia. Gwałtowne zmiany następują w stanie zdrowia, w skrajnym przypadku prowadzące do śmierci.

PRZYCZYNY UZALEŻNIEŃ
1.Biopsychiczne- Indywidualna wysoka podatność na uzależnienie, labilność UN, pobudliwość psychiczna, niska odporność na stres, zaburzenia natury emocjonalnej, zaburzenia rozwoju osobowości, neurotyzm, uszkodzenie mózgu, choroby somatyczne i związane z nimi dolegliwości
2.Psychospołeczne-brak zaspokojenia potrzeb psychicznych lub trudności w ich zaspokajaniu wskutek wadliwego oddziaływania środowiska wychowawczego, szkolnego i rodzinnego; niepowodzenia życiowe w sferach: zawodowej, szkolnej, osobistej, co jest podstawą do ucieczki przed niekorzystną, stresującą i nieakceptowaną sytuacją życiową i społeczną w świat iluzji.
3.Kulturowe- moda, dostępność środków, postawy hedonistyczne, brak odległych celów i perspektyw życiowych, rozrywek i możliwości atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu, przynależność do subkultury młodzieżowej, w której istnieje norma zażywania środków toksycznych, bunt przeciw powszechnie obowiązującemu systemowi wartości i stylowi życia, zaspokojenie potrzeb poznawczych, aktywizacja zdolności twórczych, chęć odniesienia sukcesu

ALKOHOLIZM

TYPY ALKOHOLIZMU(wg E.M. Jedlinek)
-alfa-w którym dochodzi do psychicznego uzależnienia od alkoholu
-beta- gdzie pojawiają się pewne konsekwencje fizyczne związane z używaniem alkoholu
-gamma¬- wytworzenie się tolerancji na alkohol, co powoduje wzrost spożywanej jego ilości
-delta- związany ze stale wzrastającym poziomem ilości alkoholu we krwi i niemożnością utrzymania abstynencji przez dłuższy czas
¬-epsilon- który charakteryzuje okresowe picie znacznych ilości alkoholu
STYLE PICIA(wg A. Kępińskiego)
1. neurasteniczny-pije się w niedużych ilościach, ale często, gdy jest się rozdrażnionym, zmęczonym, dal poprawienia nastroju
2. kontaktywny- typ picia towarzyskiego, pije się po to, by polepszyć kontakty z innymi ludźmi
3. dionizyjski- pije się dużo, chodzi o uzyskanie stanu zamroczenia, w którym możliwe jest oderwanie się od rzeczywistości, poszukiwanie niecodziennych przeżyć
4. heroiczny- wymaga dużych ilości alkoholu, gdyż dopiero wtedy możliwe jest uzyskanie stanu poczucia mocy; często kończy się to wybrykami chuligańskimi
5. samobójczy- pije się dla ”zalania robaka”, by zapomnieć o tym, co boli

FAZY ROZWOJU CHOROBY ALKOHOLOWEJ(wg E.M. Jellinka)
1. faza wstępna- trwa kilka miesięcy do kilku lat, odreagowanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych przynosi krótkotrwałą ulgę; włącza się „klinowanie”
2. faza zwiastunów(ostrzegawcza)- trwa od pół roku do 5 lat( zależy to od osobowości człowieka, wieku, wrodzonych predyspozycji, płci); nagła zmiana reakcji na alkohol, pojawiają się luki pamięciowe, amnezja, „wyspy pamięciowe”, spożywanie alkoholu staje się potrzebą
3. faza krytyczna(prawdziwe uzależnienie)- utrata kontroli nad piciem, może to trwać nawet 10 lat. Osoba taka nie potrafi się opanować, występuje poczucie winy, depresja, ataki złości; u kobiet rozpoczyna się okres picia w samotności
4. faza przewlekła- następuje degradacja społeczna, moralna, zaburzenia sprawności umysłowej. Ciągi picia są bardzo długie, jakiekolwiek przerwanie powoduje ostre objawy abstynencyjne. Zespół Otella- alkoholik traci też sprawność fizyczną, ma cały system paranoi

PRZYCZYNY I DETERMINATY ALKOHOLIZMU
-czynniki społ-kult i demograficzne- płeć, wiek, pozycja społeczna, wykształcenie, miejsce zamieszkania
- czynniki indywidualne- psychiczne i fizjologiczne: sytuacje kryzysowe, niesprzyjające okoliczności życiowe, indywidualna tolerancja na alkohol, istnienie osobniczych predyspozycji do rozwoju nałogu, drażliwość, agresja alkoholika

WSPÓŁUZALEŻNIENIE DZIECI ALKOHOLIKÓW
-bohater rodzinny-najczęściej najstarsze dziecko-funkcjonujące jak dorosły-„rodzic własnych rodziców”
-wyrzutek- częsty odbiorca agresji powodowanej alkoholizmem; dziecko zbuntowane przeciw rzeczywistości
-maskotka ”błazen”- dziecko przymilne, urocze, uwodzicielskie
-zagubione dziecko- najmłodsze, wycofujące się z życia rodzinnego, ucieka do świata marzeń, wyobrażeń, lektur
-ułatwiacz- wspomagający, osoba, która obarcza siebie winą za picie innych, bierze na siebie odpowiedzialność za stan życia

KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO ALKOHOLIZMU
-koncepcja patologii społecznej- patologia oznacza zachowania niezgodne z dominującymi wartościami. Przyczyny patologii tkwią więc w jednostce, która nie chce lub nie może zaakceptować uznawanych wartości społecznych. Problemy alkoholowe stają się problemami jednostek, które ich doświadczają, a nie są problemem społecznym, ponieważ społeczeństwo nie ponosi odpowiedzialności za ich powstanie i rozwój
-koncepcja dezorganizacji społecznej i dewiacji- zakłada, że źródła problemów społecznych nie tkwią w jednostce, ale w systemie społecznym, w wadach jego funkcjonowania
-koncepcja naznaczenia- negatywne przejawy życia społecznego nie są bytem samym w sobie, ale powstają w toku ich definiowania (reakcje społeczne są źródłem dewiacji)

NARKOMANIA
-zjawisko o charakterze medycznym oraz społeczno-kulturowym
- wewnętrzny przymus używania środków chemicznych, w celu odurzenia się, mający cechy nałogu
Przyczyny wzrostu narkomanii
-ciekawość sposobu działania na organizm
-nacisk ze strony grupy rówieśniczej
- mniejsza odporność na coraz bardziej stresujące warunki życia
- większy dostępno tych środków
- efekt skutku zamętu kulturowego i społ-politycznego
Def. z ustawy o zapobieganiu narkomanii
Narkomania to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających bądź psychotropowych lub środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstała zależność
-Środki odurzające/psychotropowe-każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działająca na określony układ nerwowy, umieszczona w wykazie środków odurzających lub psychotropowych, ustalonym przez MZiOS
-Środki zastępcze- substancja stosowana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środki odurzające i psychotropowe, ustalona przez MZiOS

FAZY ROZWOJU NARKOMANII
1.Faza eksperymentalna- zażywanie różnych środków psychotropowych z ciekawości lub pod naciskiem otoczenia społecznego, zwykle grupy rówieśniczej
2.Faza rekreacyjna- selekcjonowanie środków oraz okazjonalne i dla przyjemności używanie kilku wybranych, co jeszcze nie pociąga za sobą rozległych konsekwencji dla jej ogólnego funkcjonowania
3.Faza nadużywania- na skutek niesprzyjających okoliczności czy nawarstwienia się problemów osobistych. Osoba okazjonalnie zażywająca narkotyki może przejść do etapu przymusowego ich stosowania w rosnących ilościach, co wiąże się z negatywnymi skutkami dla jej zdrowia, funkcjonowania ekonomicznego i społecznego

MODELE SYLWETKI NARKOMANÓW(wg T. Hanauska)
1.Narkoman klasyczny-kieruje się jednym z 3 motywów: 1)chorobowym(nałóg jest konsekwencją choroby, która wiąże się z używaniem środków przeciwbólowych, mających uśmierzyć cierpienie); 2)zawodowym(dostępność środka dla niektórych profesji lub szczególnie stresogenny tryb życia, pracy); 3)artystycznym(poszukiwanie inspiracji twórczej)
2.Narkoman lekowy-powstanie nałogu jest wynikiem dłuższej kuracji lekami psychotropowymi, w następstwie której występuje nieodparta potrzeba i tendencja do zażywania środków o silniejszym działaniu
3.Narkoman młodzieżowy- może kierować się 3 typami motywów: 1)ciekawość, moda, szukanie silnych wrażeń, próba demonstracji niezależności od świata dorosłych, presja środowiska rówieśniczego; 2)kryzys dotychczas uznawanych wartości, ich odrzucenie, egzaltacja, ucieczka do samotności, lęk przed rudnymi zadaniami, które stawia życie; 3)uzależnienie psychiczne i/lub fizyczne od środka, poszukiwanie coraz silniejszych wrażeń, zapomnienia, ucieczka od rzeczywistości
4.Lekoman- motywacja przyjmowania leków jest zbliżona do motywów, jakimi kieruje się narkoman lekowy. Różnica polega na stopniu zaangażowania w przyjmowanie środka, bowiem chodzi tu jedynie o zapewnienie sobie komfortu psychicznego

SAMOBÓJSTWO

DEFINICJE SAMOBÓJSTW-akt zabicia się, świadomy, racjonalny, dobrowolny, intencjonalny, stanowiący środek lub cel
E. Durkheima- każdy przypadek śmierci będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub jego zaniedbania, przejawianego przez ofiarę zdającą sobie sprawę z jego skutków
M. Halbwash- każdy przypadek śmierci wynikający z czynu dokonanego przez ofiarę, której celem jest zabicie się, ale nie nosi on znamion poświęcenia
Deshaies- akt zabicia się, dokonany z reguły świadomie, w którym śmierć stanowi bądź środek, bądź cel

KLASYFIKACJA
-Z. Płużek- rodzaje samobójstw: 1) demonstratywne(uczucia wrogości skierowane na otoczenie, w którym leży wina za niepowodzenia jednostki) 2) rzekome (uczucia wrogości skierowane to na siebie, to na otoczenie – celem jest tu zwrócenie na siebie uwagi, a nie śmierć) 3) prawdziwe ( wina za własne kłopoty lokowana jest w sobie, poczucie bezradności, bycia niepotrzebnym)
- 3 grupy osób podejmujących działania suicydalne: 1)dokonująca zamachu samobójczego na skutek zakłócenia czynności psychicznych 2)osoby, które usiłują, najczęściej nieskutecznie, dokonać samobójstwa, celem nie jest pobawienie siebie życia, ale demonstracja 3)osoby dokonujące samobójstwa z zachowaniem pełnej przytomności umysłu i zastosowaniem skutecznych środków




WYJAŚNIANIE PRZYCZYN SAMOBÓJSTW

1. B. Hołysz- samobójstwo nie stanowi dzieła przypadku, ale ciąg wzajemnie ze sobą powiązanych myśli i czynów
Podział: 1.dokonane; 2. usiłowane ( 1.wyobrażone-uświadomienie sobie, że istnieje sposób rozwiązania swoich problemów poprzez odebranie sobie życia; 2. upragnione- osoby obsesyjnie nawiedza myśl o samobójstwie, jednak odrzucają ją, poszukują innych sposobów rozwiązania problemu; 3. usiłowane- osoby wkraczają w ciąg zachowań , których celem jest pozbawienie siebie życia. Próby te nie zawsze są skuteczne, ale jeśli cel zostanie osiągnięty to działanie kończy się śmiercią)

2. E. Ringel samobójstwo to szczytowa faza neurotyzm, w której następuje utrata sił ekspansywnych jednostki, jest więc wynikiem długotrwałego procesu gromadzenia się urazów (brak uzyskania pomocy, poczucie izolacji, osamotnienie, poczucie winy, bezradność, samotność, wysoki poziom lęku, ciągły niepokój, bunt, manifestacja odrębności)

PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ SUICYDALNYCH

Poziomy:
1. oddziaływanie edukacyjne obejmujące całe społeczeństwo w kierunku kształtowania postaw akceptujących życie postaw i kompetencji ułatwiających rozwiązywanie problemów, przystosowania się do nowych sytuacji
2. oddziaływania podejmowane wobec całych populacji zagrożonych suicydalne
3. instytucjonalne i pozainstytucjonalne indywidualne oddziaływanie na osoby (pomoc psychiczna i wsparcie) w sytuacji presuicydalnej
4. oddziaływanie na jednostkę, która znalazła się w sytuacji suicydalnej (terapia), którego celem jest przywrócenie jednostce motywacji do życia, możliwości kształtowania kompetencji i umiejętności pozwalających jej dalej żyć
Założenia profilaktyki:
-edukacyjne-dotyczące całego społeczeństwa
-diagnostyczne- odnoszące się do grup zwiększonego ryzyka, jak i do czynników sprzyjających samobójstwom
-wczesne ujawnianie reakcji sygnalizujących niebezpieczeństwo dokonania samobójstwa
-kształtowanie i wzmacnianie postawy akceptacji, zrozumienia, życzliwości, gotowości do pomocy wśród bliskich potencjalnych zabójców
-realizacja działań profilaktycznych