Choroby wieńcowe, zawał serca.

Dla większości ludzi serce stanowi symbol miłości i uczucia .
Czy jednak wygląda ono tak jak przedstawiane jest na rysunkach na murach ? Jedną z możliwych odpowiedzi jest stwierdzenie , że serce jest pompą ssąco-tłoczącą , przepompowującą krew do wszystkich narządów
i tkanek dzięki czemu utrzymuje cały organizm przy życiu .
W układzie krążenia centralną rolę pełni serce . Jest mięśniem tworzącym dwie pompy . Każda z nich dzieli się na dwa segmenty połączone zastawkami . Głównymi elementami owych pomp są komory : prawa i lewa . Krew niosąca składniki odżywcze i tlen do wszystkich części ciała , a zabierająca stamtąd niepotrzebne produkty przemiany materii , przetaczana jest przez ciało za sprawą serca .


Najpierw przez płuca , gdzie pobierany jest tlen , a usuwany jest dwutlenek węgla . Stamtąd krew ponownie wraca do serca , przechodzi przez lewy przedsionek i lewą komorą do aorty i dalej do mózgu oraz wszystkich pozostałych narządów . Od serca krew przepływa tętnicami , natomiast wraca do niego żyłami .
Powracająca do serca krew przechodzi najpierw przez prawy przedsionek , mija zastawkę trójdzielną i wpływa do prawej komory , skąd tłoczona jest do płuc , po świeży tlen .
Serce u dorosłych jest również pompą mięśniową złożoną z czterech części podłączonych do głównych naczyń krwionośnych , transportując krew od i do pozostałych narządów ciała . Rytmiczne skurcze i rozkurcze wymuszają ruch krwi we właściwych kierunkach . Krew transportuje tlen i wszystkie składniki odżywcze do wszystkich okolic ciała , zabierając stamtąd zbędne produkty przemiany materii . Przepływ utlenionej krwi odbywa się za pośrednictwem tętnic , w żyłach natomiast płynie ku sercu krew 'zużyta' , to znaczy pozbawiona tlenu .
Zdrowie każdego narządu wewnętrznego uwarunkowane jest prawidłowym krążeniem , a więc zależy zarówno od skuteczności funkcjonowania mięśnia sercowego , jak i łatwości przepływu krwi przez tętnice . Kondycja układu krążenia zależy od tego , na ile naczynia krwionośne są wolne od rozmaitych przeszkód , np. złogów tłuszczu lub skrzepów krwi . Ważne jest też , aby ciśnienie krążącej krwi nie przekraczało pewnych wartości . Wysokie ciśnienie krwi - nadciśnienie może uszkodzić naczynia krwionośne lub zwiększyć ryzyko ich zablokowania . Objawy niewydolności krążenia zależą od dotkniętego nią narządu lub obszaru .


Jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób jest choroba wieńcowa. Przyczyną choroby wieńcowej, zwanej również chorobą niedokrwienną serca, jest zmniejszenie a w końcu zatykanie tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe.

Miażdżycę, postrach XX wieku, większość ludzi kojarzy z zapominaniem. Tymczasem zapominanie to przede wszystkim objaw przemęczenia komórek mózgowych spowodowany nadmierną pracą umysłową, stresem bądź przepracowaniem, a miażdżyca to choroba dużych oraz średnich tętnic, do serca dochodzi wtedy mniej krwi i tlenu, pojawiają się dolegliwości i serce zaczyna gorzej pracować.
Chociaż miażdżyca występuje wśród ludzi w prawie każdej grupie wiekowej, największą liczbę zachorowań obserwuje się obecnie
u mężczyzn po 40 roku życia. U kobiet, do okresu przekwitania, miażdżycę stwierdza się niezwykle rzadko. Ale później, im bliżej 50 roku życia, liczba ta szybko rośnie, aby około 60 roku życia zrównać się już
z ilością zachorowañ wśród mężczyzn.

Dopóki zmiany czyli zatykanie tętnic są małe chory nie odczuwa prawie żadnych dolegliwości.
Choroba jednak nadal się rozwija. Zmiany stają się coraz większe,
a dolegliwości coraz bardziej dokuczliwe. W końcu, gdy zmiany miażdżycowe zajmą prawie 3/4 światła tętnicy, dolegliwości są tak duże, że szukamy pomocy lekarza. Aby do tego nie dopuścić należy
z miażdżycą walczyć. A w tej walce, wbrew pozorom, wcale nie jesteśmy bez szans. Jedną z najważniejszych bowiem przyczyn powstawania zmian miażdżycowych jest zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi.

Cholesterol to substancja podobna w budowie do tłuszczu. Jest on niezbędny w organizmie każdego człowieka. Bez niego nie mogłyby być odbudowywane komórki. Problemem jest natomiast nadmiar cholesterolu dostarczanego w pożywieniu. Jemy za dużo, za tłusto i zbyt jednorodnie. Lubimy mięso, masło, śmietankę, jajka, wątróbki i flaczki. Jemy potrawy smażone i pieczone na tłuszczach. Unikamy warzyw, owoców, olejów roślinnych. Nawet jeśli ich już używamy, to o zgrozo, smażymy na nich potrawy zapominając, że one właśnie do tego celu najmniej się nadają. A tymczasem nadmiar cholesterolu to raj dla miażdżycy.

Ból wieńcowy ma swoje charakterystyczne cechy: pojawia się za mostkiem, pacjent ma uczucie gniecenia i duszności, czasem palenia, ból promieniuje do szczęki, żuchwy, do ramion (najczęściej lewego), pojawia się po wysiłku czy stresie, a ustępuje w spoczynku i
(co ważne) po zażyciu nitrogliceryny.

Rozpoznanie choroby wieńcowej stawia się na podstawie zgłaszanych przez chorych dolegliwości oraz wykonanych badań dodatkowych: EKG (spoczynkowego, a w razie potrzeby także wysiłkowego), echokardiografii, scyntygrafii, koronarografii.

Leczenie zabiegowe .W leczeniu operacyjnym (czy też szerzej - zabiegowym) mamy obecnie do czynienia z całą gamą metod. Dzięki nim udaje się uratować, a czasami wyleczyć wielu pacjentów, którym kiedyś medycyna nie mogła pomóc.
Pomostowanie naczyń wieńcowych (tzw. by-pass) to chyba najbardziej znana operacja wykonywana w chorobach układu krążenia. Omijamy tutaj zwężone miejsce w naczyniu wieńcowym, tworząc "objazd" dostarczający krew z drugiej strony. Takie "ominięcia" stosuje się zresztą nie tylko w sercu. Korzystając z naczyń żylnych lub ze sztucznych protez "objazd" prowadzi się również w zmienionych miażdżycowo tętnicach kończyn dolnych.
Do innych operacji przywracających przepływ krwi przez tętnice należy też usunięcie zatoru (embolektomia) bądź zakrzepu (trombektomia), poszerzenie zwężonej tętnicy przez jej rozcięcie i wszycie "łaty" oraz udrożnienie tętnicy (tzw. endaretriektomia). Zakrzepy usuwa się również w żyłach. Można do tego celu użyć cewnika z balonikiem, który "przepycha" chore żyły.

W chorobie wieńcowej wykonuje się także coraz częściej zabieg angioplastyki wieńcowej (z ang. PTCA). Polega ona na wprowadzeniu do naczynia cewnika zakończonego balonikiem; w odpowiednim miejscu
i czasie balonik wypełnia się, rozszerzając tym samym naczynie.
Aby efekt był trwały wprowadza się jeszcze cienką, usztywniającą "sprężynkę" - tzw. stent. Analogiczny zabieg można przeprowadzić w tętnicach kończyn dolnych, gdzie również mamy do czynienia z miażdżycowym zwężeniem naczynia. Innym znanym zabiegiem jest też wymiana chorej zastawki na sztuczną. Niegdyś nowinka, stał się on teraz standardowym zabiegiem wykonywanym na oddziałach kardiochirurgicznych.

Chyba największe emocje i nadzieje budzi jednak zabieg przeszczepu serca. Przypomnijmy, że w Polsce po raz pierwszy dokonał go prof. Religa. Jak twierdzą fachowcy, problemem jest nie tyle strona techniczna tej operacji, ale odrzucanie przeszczepu już po zabiegu.

Jedną z postaci choroby wieńcowej serca (najbardziej zaawansowaną) jest zawał mięśnia sercowego. Przy całkowitym odcięciu krwi (zawał) pojawia się martwica serca.
Jeżeli objawy choroby wieńcowej występują w sposób spotęgowany
i do tego dojdzie uczucie lęku, pocenie się i nie ustępowanie bólu mimo podawania nitrogliceryny, to możemy być pewni zawału serca.

Pierwsza pomoc przy zawale serca:
- poszkodowanego ułożyć w pozycji półsiedzącej, ponieważ ta pozycja najmniej obciąża serce: poszkodowanego sadzamy - opartego plecami o coś stabilnego,
częsta kontrola czynności życiowych,
- jeżeli poszkodowany posiada leki umożliwiamy mu ich zażycie (pamiętajmy. że poszkodowany musi być wówczas w pełni świadomy),
- rozluźnić odzież i zapewnić dopływ świeżego powietrza,
- nie pozwolić poszkodowanemu na wykonywanie żadnego wysiłku fizycznego,
- zapewnić komfort psychiczny i termiczny poszkodowanemu,
- wezwać pogotowie.

Zawał serca i choroba wieńcowa są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Co roku zapada na niego około 100 tys. osób (głównie mężczyzn); 40% spośród tych osób umiera w ciągu roku.

Zapobieganie chorobom serca
Modyfikacja stylu życia
Redukcja masy ciała. Istnieje zależność pomiędzy masą ciała, a ciśnieniem krwi (prawidłowe ciśnienie: skurczowe – 120 mmHg, rozkurczowe – 80 mmHg). Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (nadwaga, otyłość) w górnej części ciała (otyłość visteralna – typowa dla mężczyzn) lub rozmieszczenia jej nadmiaru w partiach pasa biodrowego (typowa dla kobiet), również jest czynnikiem zagrożenia w zapadalności na chorobę nadciśnienia tętniczego, dyslipidemię (zaburzenie gospodarki tłuszczowej), cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca.
Aby zredukować masę ciała należy się prawidłowo odżywiać i przejść na specjalną dietę.

Prawidłowe odżywianie polega na znacznym ograniczeniu ilości spożywanych tłuszczów zwierzęcych (które trzykrotnie zwiększają zapadalność na zawał mięśnia sercowego) i zastąpieniem ich olejami roślinnymi oraz pokarmami bogatymi w skrobię, takimi jak wszystkie gatunki kasz, ciemne pieczywo, owoce i warzywa.
Ograniczyć należy spożycie m.in. : cukru, miodu, słodzonych przetworów owocowych, śmietany, tłustego mięsa, smalcu, wątróbki, móżdżku, cynaderek, boczku, tłustych rosołów, masła, tłustych sosów, tłustego pieczywa cukierniczego, majonezu oraz margaryny.
Zalecane jest spożywanie m.in. : chudego mięsa, chudych wędlin, chudego twarogu, ziemniaków, wszystkich gatunków kasz, dużych ilości białego mięsa (ryb), owoców, warzyw, olejów roślinnych (oleje roślinne podczas smażenia tracą właściwości chroniące przed miażdżycą ! ).
Zaleca się dietę niskokaloryczną z ograniczeniem tłuszczów i węglowodanów. Podaje się około 800-1500 kalorii na dobę, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy, wieku i aktualnej wagi. Dieta powinna zawierać 80-120 g białka, 25-35 g tłuszczu oraz 50-150 g węglowodanów.

Aktywność fizyczna

Regularne uprawianie sportów również redukuje nadwagę, zapobiega zawałowi serca, poprawia sprawność mięśnia sercowego oraz zmniejsza wszelką zachorowalność (nie tylko serca).

Każdy rodzaj wysiłku fizycznego u osób zdrowych jest dopuszczalny. Osoby, u których praca zawodowa nie powoduje zmęczenia fizycznego,
nie powinny unikać nawet drobnych wysiłków fizycznych w czasie dnia. Ponadto każdy powinien 3-4 razy w ciągu tygodnia uczęszczać na basen, siłownię, aerobik, itp.

Spożywanie alkoholu w nadmiarze powoduje niewskazane zwiększenie się ciśnienia krwi, niewydolność mięśnia sercowego i może nawet prowadzić do wylewu wewnętrznego (spowodowanego nadciśnieniem tętniczym). Jest jednak wskazane (tylko u osób po 30 roku życia ! ) spożycie w ciągu dnia maksimum jednej szklanki (około 250 ml) wina, jednego drinka (ok. 30 ml alkoholu) lub też małego kufla piwa.

Natomiast palenie tytoniu czterokrotnie zwiększa zapadalność na zawał mięśnia sercowego i piętnastokrotnie - zapadalność na raka płuc. Należy też wspomnieć o tym, iż nikotyna zawarta w tytoniu powoduje niewskazany skurcz naczyń krwionośnych (jeden papieros = jeden skurcz naczyń krwionośnych). Jedynym sposobem zapobiegania tym schorzeniom jest kategoryczne zaprzestanie, bądź nie rozpoczyna-nie palenia tytoniu.

Serce jest wspaniałym narządem , ale też bardzo delikatnym
i wymagającym dbałości o nie . Bez serca nie ma w ogóle życia ludzkiego , a upośledzenie jego pracy odbija się na całym organizmie
i na jakości naszego życia . Chrońmy więc je już od urodzenia , a może nawet już od chwili powstania życia ludzkiego . Bowiem to my , naszym niewłaściwym stylem życia , doprowadzimy do jego ruiny .




opracowała: Katarzyna Długosz