Katalog praw wszystkich wiernych w kodeksie prawa kanonicznego z 1983r

Prawem jest to, co komu przysługuje, czego może się domagać. W katalogu praw wszystkich wiernych chodzi o uprawnienia płynące nie z prawa przedmiotowego, czyli stanowionego, lecz niejako z samej natury przynależności do wspólnoty Ludu Bożego. Do praw wszystkich wiernych, jakie zostały wyliczone w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1981r zaliczamy:
1. Prawo do własnego obrządku i własnej duchowości
Wiernym przysługuje prawo do wykonywania kultu Bożego według przepisów własnego obrządku, jak i prawo do prowadzenia zindywidualizowanego życia duchowego. Tak jak nikomu nie narzuca się cudzego obrządku przy sprawowaniu kultu Bożego, tak też nikogo nie zmusza się do rozwijania życia duchowego według jednej formy. Jednakże indywidualny tryb życia duchowego musi być zgodny z nauką Kościoła, nie może być dziwaczny, rażący, nie zgodny z tradycja kościelną.
2. Prawo do zrzeszania się
Wiernym przysługuje prawo do swobodnego zakładania stowarzyszeń i kierowania nimi dla celów miłości lub pobożności albo w celu pielęgnowania powołania chrześcijańskiego w świecie. Im też przysługuje prawo do odbywania zebrań dla wspólnego osiągnięcia tych celów (kanon 215).
Stowarzyszenie to dobrowolny związek grupy osób, zorganizowany dla osiągnięcia określonych celów, natomiast zebranie jest zgromadzeniem osób celem wspólnego omówienia jakiejś sprawy, zajęcia stanowiska lub zamanifestowania pewnej idei. Stowarzyszenie jest stałą organizacją osób, natomiast zebranie jest przejawem przejściowej działalności grupy osób.
3. Prawo do podejmowania własnych przedsięwzięć apostolskich.
Wszystkim wiernym, jako że uczestniczą w misji Kościoła, przysługuje prawo do popierania lub podtrzymywania działalności apostolskiej poprzez własne przedsięwzięcia, zgodne ze swoim stanem i pozycją. Jednakże żadnemu przedsięwzięciu nie przysługuje miano katolickiego, jeśli właściwa władza kościelna nie wyraziła na to swojej zgody (kanon216).
Przedsięwzięcia apostolskie podejmowane w Kościele mają różny charakter. Nie wszystkie muszą pochodzić od władzy kościelnej. Wiele przedsięwzięć swobodnie podejmują wierni świeccy, oni też są kierownikami swoich poczynań apostolskich. Hierarchia kościelna często je pochwala i zaleca gdyż dzięki inicjatywie wiernych świeckich posłannictwo Kościoła może być lepiej spełnione.

4. Prawo do wychowania chrześcijańskiego
Wierni, ponieważ na skutek podjęcia chrztu są powołani do prowadzenia życia zgodnego z nauką ewangeliczną, mają prawo do wychowywania chrześcijańskiego, dzięki któremu zdobywają rzetelną znajomość sposobu osiągnięcia dojrzałości osoby ludzkiej, a jednocześnie poznają tajemnicę zbawienia, aby nią żyć (kanon 217).
Wychowanie chrześcijańskie będąc procesem ciągłym i dostosowanym do wieku i mentalności wiernych, jest jednym z ważniejszych punktów programu duszpasterskiego i rodzicielskiego.
5. Prawo do wolności w badaniach naukowych
Ci, którzy oddają się naukom świetnym, korzystają z odpowiedniej wolności w badaniach naukowych, a także mają prawo roztropnie wypowiadać się w sprawach, w zakresie których są specjalistami, z zachowaniem jednak posłuszeństwa należnego Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła (kanon 218).
Wolność nie jest swobodą czynienia wszystkiego, co tylko się podoba. Człowiek jest wolny, jeśli nie jest poddany niesłusznym ograniczeniom. Wolność w badaniach naukowych oznacza, że badaczowi wolno formułować wnioski naukowe, jeśli wynikają one z prawdziwych przesłanek. Naukowiec jest badaczem wolnym, jednakże wysoce odpowiedzialnym.
6. Prawo do swobodnego wyboru stanu życia
Wszyscy wierni są wolni od jakiegokolwiek przymusu przy wyborze stanu życia (kanon 219). Przez stan życia należy tu rozumieć trwałą sytuację życiową człowieka, pochodzącą z jego wyboru, mającą wpływ na jego stanowisko rodzinno-prawne. Np. mówimy o stanie bezżennym, małżeńskim, wdowim, duchownym, zakonnym. Na określony stan życia człowiek decyduje się swobodnie. Domaga się tego godność osoby ludzkiej.
7. Prawo do dobrego imienia i ochrony własnej prywatności.
Nikomu nie wolno bezprawnie naruszać dobrego imienia innych osób ani też prawa tych osób do ochrony własnej prywatności (kanon 220).
Dobre imię albo inaczej dobra sława, to powszechny szacunek przysługujący każdemu człowiekowi na podstawie jego naturalnej godności. Dobre imię człowieka ma swoje głębokie uzasadnienie w naturze ludzkiej, której autorem jest Stwórca. Naruszenie czyjegoś dobrego imienia nazywamy zniesławieniem, polega ono na poniżeniu kogoś w opinii publicznej. Zniesławienia można dokonać słowem, pismem lub w inny sposób. Zniesławienie jest nie tylko złośliwe pomówienie kogoś, czyli oszczerstwo, lecz także obmowa, czyli ujawnienie nieznanego opinii publicznej czyjegoś postępowania lub czyichś właściwości, które mogą pomniejszyć czyjeś dobre imię, a nawet rzucić tylko podejrzenie.
Prawo kanoniczne zabrania bezprawnego naruszania czyjegoś dobrego imienia. Stąd wniosek, iż naruszenie dobrej sławy może być uznane za godziwe. Może się zdarzyć, że dobra publiczne, a nawet wyższe dobro prywatne, czy dobro człowieka zniesławionego usprawiedliwia ujawnienie a nawet piętnowanie cudzych wad i wykroczeń.
Naturalna godność człowieka, jego wolność, a także miłość bliźniego domagają się poszanowania prawa każdego do ochrony własnej prywatności, czyli do życia ściśle osobistego. Człowiek żyjąc we wspólnocie innymi nie traci własnej podmiotowości na rzecz tej wspólnoty. Jest obowiązany działać na rzecz dobra wspólnego według własnych uzdolnień potrzeb innych, jednakże nikt nie może pozbawić go życia ściśle osobistego, które często domaga się, aby było osłonięte tajemnicą.
8. Prawo do należytego wymiaru sprawiedliwości.
- Wierni są uprawnieni do słusznego dochodzenia i obrony wobec właściwego forum kościelnego zgodnie z normami prawnymi i praw przysługujących im w kościele (kanon 2211)
- Wierni wezwani przed sąd przez właściwą władzę, mają prawo spodziewać się, że będą osądzeni z zachowaniem przepisów prawnych stosowanych zgodnie z zasadą słuszności (kanon 2212)
- Wiernych nie wolno karać sankcjami kanonicznymi inaczej niż nakazuje przepis ustawy (kanon 2213)
Powyższe zasady wymiaru sprawiedliwości w kościele, podniesione do rangi uprawnień podstawowych, nie zawsze są stosowane w sposób bezwzględny. Niekiedy ewangeliczne prawo miłości bliźniego, przebaczenia i miłosierdzia każe zrezygnować z dochodzenia ścisłej sprawiedliwości.

Ustawodawca kościelny, zamykając katalog praw i obowiązków wszystkich wiernych sformułował dwie zasady, które w pewnym stopniu ograniczają korzystanie z przysługujących praw. Są to zasady następujące:
- wierni- zarówno jako osoby fizyczne jak i zrzeszeni- korzystając ze swoich praw powinni mieć na uwadze wspólne dobro Kościoła, prawa przysługujące innym osobom oraz własne obowiązki wobec innych (kanon 2231)
- właściwa władza kościelna ze względu na dobro wspólne może ograniczyć korzystanie z praw przysługujących wiernym (kanon 2232)

Bibliografia


1. Pawluk T. „Kanoniczne przestępstwo zniewagi i zniesławienia”, Studia Warmińskie, 1981r
2. Pawluk T. „Prawo kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II. Lud Boży, jego nauczanie i uświęcanie”, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1986r
3. Sobociński R. „Kościół jako podmiot prawa”, Warszawa 1983r
4. Kodeks Prawa Kanonicznego 1983r