Psychologia rozwojowa

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA
Psychologia rozwojowa koncentruje się na 3 zadaniach:
1. OPIS np. jak rozwija się niemowlak w ciągu pierwszych 15 m-cy życia.
2. WYJAŚNIANIE Udzielanie odpowiedzi na pyt. Co powoduje akcelerację lub regresję rozwoju.
3. OPTYMALIZACJA Prawidłowe ustawienia rozwoju dzieci i młodzieży zależy od koncepcji filozoficznej (aktywna lub pasywna jednostka wymaga innych metod stymulacji; czy jednostka jest dobra czy zła)
WSPÓŁCZESNE PROBLEMY PSYCHOLOGII
1. Przeciążenie informacyjne i jak się przed nim chronić
2. Genetyka czy wpływ środowiska.
3. Jak następuje rozwój.
4. Na czym polega dojrzewanie
5. Opis.
6. Wyjaśnianie.
7. Optymalizacja
WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PSYCHOLOGII
BEHAWIORYZM
Twórcą był J. Watson (w 1913 ogłosił swoje poglądy). Odcinał się on od psychologii klasycznej.
Behawioryzm jest to nauka o zachowaniu człowieka. Behawioryści uważali, że człowieka można naukowo badać- (jego zachowanie jest skutkiem wpływu oddziaływań środowiska) – w ten sposób, iż podziała się na niego bodźcem i oczekuje się reakcji
Schemat S→R ( S-bodziec x
S→?→R ?-człowiek
x y R- reakcja ) y
Zmienną zakłócającą reakcję jest osobowość
S→R
↑-osobowość zm. Zakłócająca
Behawioryści odrzucali wpływ osobowości. Uważali, że nie można jej badać. Człowiek nie może jednocześnie przeżywać i badać osobowości.
- introspekcja → wgląd w siebie
Behawioryści ograniczają sobie zakres badań i działań (redukcjonizm) pewnych zjawisk.
Odrzucają sferę osobowości, twórczości.
Akceptuję prawo wynikające i oparte o teorie uczenia się.
PSYCHOANALIZA
Powstała na przełomie XIX i XX w. Twórcą był Freud.
Człowiek nie wie czego tak naprawdę chce-rządzą nim 2 pop
→seksualny (libido),
→tanatos (popęd śmierci)
Człowiek jest jednostką działającą nieświadomie.
Wyższe potrzeby Freudyści sprowadzali do wymienionych wyżej 2 popędów.
W jaźni znajduje się najwięcej świadomości człowieka.
Elementy jaźni
→SUPER EGO
Normy społeczne (zakazy i nakazy), sumienie.
→EGO (ja)
Mediator między ID a SUPER EGO
→ID (ono)
Nieświadomy całkowicie, tu tkwią wszelkie popędy.
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
Przedstawicielem był A. Maslow-stworzył on
TEORIĘ HIERARCHII POTRZEB
→potrzeby biologiczne;
→ potrzeby bezpieczeństwa;
→ potrzeby afiliacji (szacunku i uznania);
→ potrzeby samorealizacji (p. czyste i p. wiedzy);
→ potrzeby estetyczne.
Człowiek zawsze dąży do rozwoju, jest on z natury dobry, to społeczeństwo ogranicza jego rozwój.
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
Badanie wyższych procesów i struktur umysłowych.
Narodziła się wraz z intensywnym rozwojem cywilizacyjnym.
Szczegółowo bada sposób odbioru i przetwarzania informacji oraz manipulowania nimi przez ludzi.
Zajmuje się poszukiwaniem odpowiedzi na pytania:
- jak człowiek przyjmuje informacje?
- co z nimi robi?
- jak je przechowuje?
- jak je przypomina sobie?
Psychologia poznawcza jest częścią psychologii komunikacji.
POST MODERNIZM
Twórcą był polski socjolog Zygmunt Bauman.
Nie ma stałych punktów odniesienia. Człowiek jest sam dla siebie sterem i żeglarzem. Pozostaje sam w sobie „Nie ma zakazów, nakazów, dekalogu”. Człowiek jest w centrum, jest najważniejszy.
Termin ten (postmodernizm) ma wszechstronne zastosowanie.
Wg Allporta głównym sednem psychologii jest pytanie:
- jak powstają konflikty społeczne?
- jak im przeciwdziałać?
RODZINA NAUK SPOŁECZNYCH-HUMANISTYCZNYCH
I FILOZOFIA
Psychologia wywodzi się z filozofii. Rozwinięte systemy filozoficzne zawierały w sobie wątki psychologiczne gdy odpowiadały na pytanie: -Jak żyć, aby być szczęśliwym?
Psychologia ma kontekst w ogólniejszych założeniach filozoficznych. Każdy psycholog powinien znać filozoficzną podstawę w obszarze, w którym się porusza.
Psychologia filozoficzna służyła weryfikacją szczegółowych założeń filozoficznych.
Filozofia sprawdza jak dalece są sprawne funkcje psychiczne człowieka (Maslow i Rogers)
Filozofia daje teorię. Formułuje pojęcia nadrzędne.
Psychologia weryfikuje je i sprawdza jak one funkcjonują w rzeczywistości.
II SOCJOLOGIA
Związki między psychologią społeczną a socjologią są bardzo silne.
Psychologia społeczna zajmuje się zjawiskami interpersonalnymi-uwikłaniem człowieka w relacje w grupie.
Socjologia zajmuje się dużymi zjawiskami zachodzącymi w społeczeństwach.
Psychologia społeczna od socjologii różni się zastosowanymi narzędziami badawczymi.
→Psycholog musi się odwołać do takich narzędzi badawczych, które będą się nadawały do diagnozy pojedynczych jednostek interpretowanych wprawdzie w zjawiskach grupowych, ale takich narzędzi badawczych, które wymagają analizy jednostkowej.
→Socjologowie odwołują się do badań robionych na grupach reprezentacyjnych. Socjolog musi uwzględnić podstawowe zmienne społeczno-demograficzne.
-w znaczeniu węższym →wiek, płeć, wykształcenie
-w znaczeniu szerszym →miejsce zamieszkania, zawód wyuczony, zawód wykonywany, wykształcenie rodziców i ich zawody.
Konflikty na stylu socjologii i psychologii społ.
-dotyczą badań →socjolog bada zjawisko a psycholog docieka przyczyn występowania tego zjawiska.
Np. sytuacja powyborcza- socjolog na wybranej grupie reprezentacyjnej daje rozeznanie kto brał udział w wyborach (weg zmiennych demograficzno-społecznych) a psycholog po wybraniu grupy badawczej ustala przyczynę (bada testem).


III PEDAGOGIKA
Psychologia ułatwia poznanie zjawisk wychowawczych.
Psychologia może zaoferować pedagogice
→kategorie (pojęcia i terminy), za pomocą których opisuje elementy zjawisk wchodzące w skład procesu wychowania (procesy poznawcze, osobowość, rozwój, norma itd.);
→pewne opisy zjawisk ukazujących ich istotę i strukturę;
→informacje o zależnościach między tymi elementami (np. wpływ postrzegania na inteligencję, wpływ danej fazy rozwojowej na komunikowanie się w grupie itd.)
Psychologia dostarcza nauczycielowi narzędzia służące do nauczania.
Wspólne problemy:
- jak skutecznie nauczać
- w oparciu o jakiego typu pamięć (słuchową, wzrokową, mieszaną, logiczne) najskuteczniej uczyć się (najlepiej wszystkie wykorzystywać).
IV POLITOLOGIA
Z politologią wiąże się prawodawstwo.
Od psychologii społecznej prawodawca powinien oczekiwać percepcji normy prawnej.
Ustawodawca powinien zwracać się do psychologa o przeprowadzenie badań jaką reakcję zaprezentowałoby społeczeństwo na nową normę prawną.
V. LINGWISTYKA/PSYCHOLINGWISTYKA
Współzależność i wyraźne funkcjonowanie tzw. Słownika myśli.
Zasób słownictwa to ustny iloraz inteligencji.
Nauka języka obcego.
Język jest odzwierciedleniem żywego społeczeństwa.
Język jest bardzo czułym odzwierciedleniem życia społecznego (np. naleciałości z język…ów obcych, wulgaryzmy).
VI PSYCHOHISTORIA
Analiza psychologiczna zjawisk historycznych.
Psychologia analizuje postaci historyczne na podstawie tekstów źródłowych jej dotyczących lub na podstawie jej własnej twórczości.
VII EKONOMIA
Psychologia społeczna współpracuje z ekonomią
Psychologii ekonomii lub psychologia ekonomiczna.
Ekonomista od psychologii oczekuje badania reakcji społeczeństwa na określone rozwiązania, posunięcia ekonomiczne np. czy pewne posunięcie ekonomiczne spowoduje oszczędzanie czy wydawanie pieniędzy.
W psychologii pracy/zarządzania →interesuje kierownictwo zakładu w jakiej mierze nagroda finansowa mobilizuje pracowników do bardziej efektywnej pracy. Wykryto prawidłowość, że wzrost wynagrodzenia powoduje wzrost wydajności do pewnego poziomu, następnie wydajność utrzymuje się na stałym poziomie (plateau) i mimo stałych minimalnych wzrostów płacy nie wzrasta. Dopiero po kolejnym dużym wzroście płacy ponownie znacząco podnosi się8. wydajność pracownika.
Pracodawca powinien wiedzieć w jaki sposób motywować pracownika, aby zwiększyć jego wydajność w pracy. Gratyfikacja pracownika nie musi być finansowa (miejsce na parkingu bliżej budynku, bony towarowe na święta, wyjazdy zagraniczne-wycieczki, urlopy, obiady itp.)
Ekonomiści uważają, że uprawiają naukę obiektywną, co jest nieprawdą.
Psychologia interesuje się ekonomią i tzw. zachowaniem ekonomicznym np. przyzwyczajeniem do oszczędzania.
Ekonometria – odpowiednik psychometrii w psychologii.
WSPÓŁCZESNE ZAGADNIENIA W POMIARZE PSYCHOLOGICZNYM
PODSTAWOWE METODY BADAŃ W POMIARZE PSYCHOLOGICZNYM:
→obserwacja;
→korelacja;
→eksperyment;
→procedura ex post facto
1 OBSERWACJA
Niedokładna, psychometrycznie ograniczona.
Metoda nie zbędna, ale wymaga dużej ostrożności w stosowaniu.
Cały szereg obserwowalnych zachowań wymaga oceny, przekształcania na skalach ilościowych np. SKALA OBSERWACJI PSYCHIATRYCZNEJ –zawiera podstawowe objawy chorego a pielęgniarka ma obowiązek przed zakończeniem dyżuru go wypełnić m. in.
– poziom ruchliwości (stupor/pobudzenie)
- mimika twarzy
LUSTRO WENECKIE (one way screen)
Odpowiada na pytania jak coś przebiega? Co się dzieje?
2 METODA KORELACJI
Pozwala na określenie współzależności zachodzących między badanymi czynnikami np. ilość powtórzeń materiału (x) z wykładu a stopień opanowania materiału (y)
(x-zmienna niezależna; y- zmienna zależna)
Hipotetycznie →im więcej powtórzeń tym lepiej opanowały materiał = korelacja (+) dodatnia. Jednakże gdy wystąpi zmienna zakłócająca (z), które może być np. choroba matki, wtedy nawet duża ilość powtórzeń materiału nie gwarantuje dostatecznie dobrego opanowania go → zmienna zakłócająca powoduje dezintegrację oraz możliwość nie wystąpienia korelacji

x – y
↑
z
Wskaźnik korelacji określa się literą r a zawiera się w granicach:
r=-1 całkowita, negatywna korelacji
r=0 brak korelacji
r=+1 wskazuje całkowitą dodatnią współzależność.
(całkowita dodatnia współzależność występuje niezwykle rzadko, wynik w granicach +0,85 jest już uznawany za bardzo wysoki)
Wartość korelacji podnosi liczebność grupy, na której przeprowadzono badania.
Odpowiada na pytania o współzależność.
3 EKSPERYMENT
Jedyna metoda, która Odpowiada na pytania co jest przyczyną czego?
Ograniczenia eksperymentu:
→finansowo techniczne(2 sale o identycznych warunkach, wyciszone całkowicie, wyposażone w urządzenia audiowizualne do projekcji i nagrań, stanowiska zradiofonizowane i zaudiowizualizowane) zasoby ludzkie (obsługa techniczna, współpracownicy), stworzenie homogenizowanej gr. badawczej
→etyczne (cały szereg zagadnień nie da się zbadać z uwagi na etykę).
Schematy eksperymentu
Jest ich kilkadziesiąt.
SCHEMAT KLASYCZNY
W oparciu o ten schemat w wielu naukach zbudowano zręby teorii
Jest rzetelny

Y
G1 ex X Y k
1p

Y
G2 K Y k
2p placebo

G1 ex - gr. eksperymentalna

G2 K – gr. kontrolna
1p, 2p – badanie początkowe
X- zmienna niezależna(np. komunikat negatywny lub pozytywny na temat Cyganów)
Y- zmienna zależna badana
Y k - zmienna zależna końcowa (np. badanie postaw wobec Cyganów)
Narzędzie badawcze ma na badanego wpływ INFERENCYJNY (zakłócający).
RANDOMIZACJA BODŹCÓW
Losowe działanie zróżnicowanymi bodźcami na biorących udział w eksperymencie.
4.PROCEDURA EX POST FACTO
Odwrócona procedura eksperymentalna. Bodźce zadziałały bardzo dawno, a badacz ma ustalić jakie to były bodźce, jaka była ich siła, natura, które były silniejsze, a które słabsze.
Eksperymentator musi określić obszary zmiennych
1.zmienne rzeczywiste, które zaszły.
2.Obraz zmiennych –
3 sytuacje:
Optymalne – obszary pokrywające się;
Badacz wymyślił więcej zmiennych;
Badacz uwzględnił zbyt mało zmiennych – zachodzi niebezpieczeństwo, że nie uwzględnił jakiejś zmiennej głównej.
POMIAR POCZĄTKOWY I KOŃCOWY W EKSPERYMENCIE musi być precyzyjny.
POMIAR PRECYZYJNY polega na wyrażeniu ilościowym jakiegoś zjawiska.
TEST
To zadanie do wykonania.
Służy do pomiaru cech osobowości np. inteligencji, uzdolnień, ale również do pomiaru sytuacji w celach diagnostycznych i prognostycznych.
Stosowany jest jako badanie wstępne i końcowe w eksperymencie
Samodzielna technika pomiaru.
TESTY zamieszczane są w podręcznikach, prócz gotowego kwestionariusza testu i sposobu jego interpretacji powinny znaleźć się takie informacje:
- autor testu,
- cel i zadania testu,
- informacje gdzie test powstał, jaka jest historia testu, informacje do kogo się zwrócić o kontakt z autorem testu,
- informacje o ograniczeniach testu np. czy test można stosować do osób z normalnym poziomem inteligencji.

PARAMETRY TESTU – wskaźniki jakości testu
WSKAŹNIK JAKOŚCI TESTU → mówi o tym w jakim stopniu test bada to co miał zbadać (czyli czy rzeczywiście np. test samopoczucia bada poziom lęku).
WSKAŹNIK RZETELNOŚCI TESTU → mówi o tym, jak dokładnie test bada to, co bada.
WSKAŹNIK WYSTANDARYZOWANIA (standaryzacji) →dokładny opis warunków, w jakich test ten powinien być przprowadzony.
OBIEKTYWIZACJA TESTU→ podanie wszystkich wskazówek umożliwiających obliczenie wyników testów w identyczny sposób.
NORMALIZACJA TESTU → test powinien mieć obliczone normy dla każdej populacji, dla której badanie jest prowadzone (np. niedopuszczalne jest prowadzenie testów z innych krajów w Polsce).
Raz stworzona norma do jakiegoś testu nie jest trwała, ponieważ zmieniają się warunki społeczne, ekonomiczne, kulturowe.
DO EKSPERYMENTU KLASYCZNEGOP. Zimbardo
Randomizacja → przydzielanie osób badanych do grupy eksperymentalnej lub grupy kontrolnej przy zastosowaniu procedury losowej, która zapewnia, że każda osoba badana ma równe szanse znalezienia się w każdej z grup.
(w: „Psychologia i życie” PWN, W-wa, 2004)E. Babbie
Randomizacja → technika losowego przypisywania badanych do grup eksperymentalnej i kontrolnej.
(w: „Badania społeczne w praktyce” PWN, W-wa, 2007)
TYPY TESTÓW podział wg kryteriów
1. Z uwagi na liczbę osób badanych:
a) indywidualne (badany + badacz)
b) grupowe (grupa badanych + badacz)

2. Kryterium merytoryczne (co test mierzy)
a) testy inteligencji i zdolności;
b) testy zainteresowań;
c) testy wiadomości;
d) testy osobowości (np. MMPI)
3. Kryterium metodyczne (jak jest mierzony)
a) testy słowne mierzą inteligencję
b) testy wykonawcze (manipulacyjne) i zdolności
c) testy projekcyjne (met. projekcyjne) – mierzą osobowość
d) testy sytuacyjne (zdolności interpersonalnych)
np. Test MMPI → indywidualny, osobowości, projekcyjny
Test SUI → indywidualny, osobowości, sytuacyjny
Test Wechslera → indywidualny, inteligencji i zdolności, słowny, manipulacyjny.