Pamięć
Pamięć jest procesem, który w uczeniu się odgrywa rolę wiodącą. To proces gromadzenia i przechowywania różnych informacji i doświadczeń oraz wykorzystania ich w różnych sytuacjach życiowych. W pamięci wyróżniamy 4 rodzaje:
1. Rozpoznawanie - pamiętanie czegoś wtedy, kiedy jest to dostępne naszym zmysłom. Rozpoznajemy twarze swoich przyjaciół, utwory muzyczne, obrazy – czyli, zbiory bodźców fizycznych, które wcześniej zostały zarejestrowane przez nasze narządy zmysłu.
2. Przypomnienie – mówimy o nim wtedy, kiedy nie doświadczając czegoś w danej chwili, uświadamiamy sobie, że doświadczyliśmy już tego w przeszłości.
3. Odtwarzanie – czyli zapamiętanie materiału na tyle dobrze, by móc go później odtworzyć.
4. Działanie nawykowe – czyli automatyczne wykonanie czegoś czego się już nauczyliśmy.
Niezależnie od tego, czy rozpoznajemy, przypominamy sobie, odtwarzamy czy też działamy nawykowo, w każdym przypadku musimy najpierw przyswoić sobie zapamiętywany materiał. Przyswajanie jest pierwszym krokiem w procesie, który kończy się zapamiętywaniem.
Pewne formy pamięci są związane z określonymi formami przyswajania. Spostrzeganie jest warunkiem rozpoznawania i przypominania. Aby cos odtworzyć, musimy to zapamiętać. Aby działać nawykowo, musimy ukształtować nawyk.
Wszystkie dane naukowe dotyczące wspomnień odnoszą się także do nawyków. W mowie potocznej słowa „nawyk” i „pamięć” odróżniane są od siebie, tak jakby nie dotyczyły tego samego rodzaju funkcji ludzkich. Zwykle słowo „pamięć’ stosuje się w odniesieniu do przyswajania i przechowywania słów, symboli i świadomych doświadczeń, podczas gdy słowo „nawyk” używane jest do określenia czynności niewerbalnych. Wiele umiejętności fizycznych zostało wyuczone z pomocą wskazówek i instrukcji słownych podczas gdy podstawą prawie wszystkich aktów zapamiętywania są ruchy mięśni; choćby tylko w obrębie aparatu wokalnego, jak w przypadku zdawania egzaminu, wołania kogoś znajomego na ulicy.
Model pamięci wg Atkinsona - w załączniku!
Rysunek przedstawia schemat zapamiętywania. Informacje docierające do nas ze środowiska zewnętrznego, rejestrowane są za pośrednictwem zmysłów ( wzroku, słuchu, dotyku ). W ten sposób powstaje pamięć krótkotrwała STM co oznacza, że jesteśmy w stanie zapamiętać i powtórzyć zdarzenia. Aby trafiające do nas informacje zostały w pamięci na dłużej, musimy je kilkakrotnie powtórzyć (utrwalić). Utrwalone informacje, przeniesione zostają do „drugiej pamięci” – długotrwałej LTM, gdzie są „składowane” wraz z innymi ważnymi dla nas doświadczeniami.
Wyjście informacji odbywać się może jedynie przez pamięć krótkotrwałą. Oznacza to, że przypominamy sobie zapamiętane kiedyś wiadomości zalegające w pamięci długotrwałej ( szukamy ich głęboko w szufladzie) przenosimy je do pamięci krótkotrwałej i w niej je odtwarzamy. W ten sposób możemy rozwiązać problem, zorientować się w sytuacji, po czym znów porzucamy w głąb pamięci wykorzystane informacje.
Zakłócenia pamięci – główną przyczyną faktu, że zdarza nam się zapominać jest hamowanie pro i retro aktywne, a za zapamiętywanie wybiórcze odpowiedzialny jest tzw. efekt pierwszeństwa i świeżości.
Hamowanie retro aktywne* - to obniżona zdolność odtwarzania zadania A w wyniku uczenia się nowego zadania B, które nakłada się na odtwarzanie zadania A. Oznacza to, że np. uczymy się wzorów matematycznych i jest to zadanie A, po czym uczymy się wzorów fizycznych – zadanie B. Chcąc odtworzyć wzory matematyczne mogą wystąpić trudności w postaci pomieszanych wzorów matematyczno – fizycznych tzw. mix.
Hamowanie pro aktywne* – to obniżona zdolność przechowywania i odtwarzania zadania B w wyniku uprzedniego uczenia się zadania A.
Siła hamowania pro i retro aktywnego zależy od szeregu czynników:
· podobieństwo między wiadomościami z jednego i drugiego przedmiotu, których się uczymy;
· ilość tekstu/informacji do zapamiętania;
· stopień opanowania każdej z przyswajanych treści;
· metody uczenia się ( np. głośne powtarzanie, ciche powtarzanie, pisanie itp.).
Efekt pierwszeństwa i świeżości* – to łatwość i trwałość zapamiętywania początkowych i końcowych treści przyswajanego materiału, co oznacza, że np. najczęściej zapamiętujemy początek i koniec przeczytanej książki.
Literatura:
„Psychologia” Abrahama P. Sperlinga
http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=244