Probiotyki, zasady ich działania oraz zastosowanie w żywieniu zwierząt.

Probiotyki to produkty zawierające żywe i (lub) martwe mikroorganizmy oraz dostarczane przez nie substancje, które przyczyniają się do stabilizacji populacji mikroorganizmów, jak też aktywności enzymatycznej w przewodzie pokarmowym, przez co wywierają dodatni wpływ na wzrost i rozwój zwierząt. Są to najczęściej odpowiednio dobrane naturalne bakterie jelit, które po wprowadzeniu są w stanie zasiedlić przewód pokarmowy, uniemożliwiając nadmierny rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, zapewniając lepsze trawienie i optymalne wykorzystanie paszy.

Wśród bakterii wykorzystywanych jako probiotyki można wymienić między innymi:
? Lactobacillus acidophilus,
? Lactobacillus casei,
? Lactobacillus plantarum,
? Bacillus subtilis,
? Bifidobacterium bifidum,
? Pediococcus acidlaciti,
? Streptococus faecium.

Bakterie te, poprzez produkcję kwasów organicznych (głównie mlekowego), obniżają pH treści przewodu pokarmowego, powodując zahamowanie rozwoju bakterii chorobotwórczych takich jak: Clostridium sp., Escherichia coli, Salmonella sp. Inną prawdopodobną drogą ich działania jest produkcja związków o charakterze antybiotycznym, wśród których wymieniane są: acidofilina, bakteriocyna, lactobacilina, laktalina, rusina.
Redukcję bakterii patogennych w przewodzie pokarmowym tłumaczy się również ścisłym pokryciem kosmków jelitowych przez bakterie probiotyczne. Utworzona w ten sposób warstwa uniemożliwia osiedlanie się tam bakterii chorobotwórczych.

Szczepy bakterii probiotycznych mają właściwości:
- zdolność szybkiego namnażania się w przewodzie pokarmowym i tworzenia naturalnej bariery dla bakterii szkodliwych;
- konkurencyjne dla bakterii typu E. coli i innych patogenów;
-obniżają i utrzymują optymalną kwasowość oraz zwiększają aktywność enzymów przewodu pokarmowego.
Te właściwości wpływają na zwiększenie efektywności produkcji przez: poprawę zdrowotności zwierząt, zwiększenie odporności na stresy, skrócenie czasu odnowy organizmu po przebytej chorobie, zwiększenie retencji azotu i przyrostów masy ciała, zwiększenie wykorzystania składników pokarmowych.
Zawartość żywych komórek w probiotykach waha się od 105 do 109 CFU/g lub ml. Podawane są zwierzętom w postaci kapsułek, pasty, proszku, płynu, granulatu, bezpośrednio lub pośrednio z karmą.

Obecność bakterii probiotycznych sprzyja lepszemu wykorzystaniu paszy. Dzieje się tak dzięki wytwarzaniu przez nie własnych enzymów wspierających działanie trawienne enzymów gospodarza. Do produktów powstałych w wyniku metabolizmu bakterii należą też witaminy z grupy B ? ważne z punktu widzenia przemian składników pokarmowych w organizmie zwierzęcia oraz jego zdrowia. Probiotykom przypisuje się również działanie zwiększające odporność zwierząt na choroby.

Probiotyki w diecie ptaków podwyższają strawność pasz przez zwiększoną produkcję enzymów bakteryjnych, syntezę niektórych witamin, szczególnie z grupy B oraz mobilizację aktywności enzymów jelitowych, tzn. sacharozy maltazy. Bakterie egzogenne z rodzaju Lactobacillus, Enterococcus, Bacillus oraz drożdże z rodzaju Saccharomyces w organizmach ptaków pełnią funkcje stymulatorów wzrostu. Chodzi tu o substancje korzystnie wpływające na śluzówkę przewodu pokarmowego aby uodpornić ją na chorobotwórcze bakterie z rodzajów Escherichia coli, Salmonella spp. i Clostridium spp. Te bakterie patogenne są odpowiedzialne za choroby przewodu pokarmowego zwierząt.

Probiotyki są grupą naturalnych dodatków paszowych, gdy chcemy mówić o bezpiecznej, najwyższej jakości żywności. Nie są one klasyfikowane jako leki, nie podlegają więc regulacjom odnośnie pozostałości w produktach i okresie karencji. Należy zaznaczyć, że można stosować je jako dodatki żywieniowe dla różnych gatunków zwierząt, co świadczy o dużym potencjale tkwiącym w tych preparatach. Ponieważ są to bakterie jelitowe, skład preparatów probiotykowych dla różnych gatunków zwierząt powinien być różny. Podawanie bakterii niespecyficznych dla przewodu pokarmowego świni czy kury powoduje, że nie znajdują one tam warunków do szybkiego rozwoju i trwałego występowania ? w takich sytuacjach stają się mało skuteczne, a ich podawanie musi mieć charakter ciągły

Probiotykom przypisuje się aktualnie określenie "promotory życia" i uważa za czynniki stymulujące wzrost organizmu oraz prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Probiotyki są stosowane jako stymulatory wzrostu wielu zwierząt. Poprawiają wzrost i rozwój drobiu, świń, przeżuwaczy.
Stosowanie preparatów probiotycznych w żywieniu zwierząt ma na celu częściową eliminację niepożądanej mikroflory jelitowej, co w konsekwencji prowadzi do poprawy ogólnego stanu zdrowotnego organizmu i lepszego wykorzystania paszy.
Probiotyki jako naturalne stymulatory wzrostu nie powodują żadnych niepożądanych skutków ubocznych i nie implikują odkładania się szkodliwych substancji w organizmie zwierzęcia. Z punktu widzenia konsumenta i producenta ważne jest to, że stosowanie probiotyków, dzięki możliwości znacznego obniżenia, a w niektórych przypadkach całkowitej eliminacji stosowania antybiotyków, jest sposobem otrzymywania bezpiecznej żywności. Probiotyki w sposób naturalny i prawidłowy chronią kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego, w którym człowiek jest konsumentem końcowym.