Podstawy socjologii - ściąga

Socjologia - to nauka, która intensywnie w sposób zdyscyplinowany, tzn. naukowy interesuje się poczynaniami ludzi oraz wszystkimi miejscami gromadzenia się ludzi. Przedmiotem zainteresowania socjologii jest świat ludzi oraz wszystko co oni robią.
Cel socjologii:
1/ poznawczy - chce poznać rzeczywistość społeczną;
2/ praktyczny - dostarczać przesłanek do podejmowania praktycznych decyzji (np. rozmowy z narkomanami);
3/ obywatelski - za pomocą publikowanych sondaży społecznych socjologia upowszechnia (edukuje) w zakresie wiedzy i świadomości społecznej.
Funkcje socjologii:
1/ opisowa - jak jest?;
2/ wyjaśniająca - dlaczego tak jest?;
3/ terapeutyczna - co zmienić?;
4/ prognostyczna - co się stanie?
Metody socjologii:
1/ serveyowe – wywiady i ankiety środowiskowa (tylko w pewnym środowisku, np. lekarzy), pocztowa, handlowa, telefoniczna, audytoryjna (na jakieś dużej sali, audytorium), prasowa;
2/ obserwacji – uczestnicząca (obserwator uczestniczy w wydarzeniach), nie uczestnicząca (obserwator nie uczestniczy w tym co bada), jawna (osoby badane wiedzą o badaniu), ukryta (nie wiedzą), socjometria (metoda badania integracyjnego małych grup, konflikty, podgrupy), eksperymentalna (w laboratoriach), terenowe (w naturalnych warunkach).
Inteligencja potencjalna – ta z którą się rodzimy.
Inteligencja nabyta – wyuczona podczas naszego życia
Osobowość społeczna – jest to zespół trwałych cech jednostki wytworzonych na podbudowie cech biogennych i psychogennych a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Cechy biogenne – płeć, wiek, rasa, kod genetyczny, czynniki biologiczne.
Cechy psychogenne – cechy psychologiczne, pamięć, inteligencja potencjalna, uczucia, emocje, temperament.
Cechy socjogenne – część naszej osobowości, która jest kształtowana przez otaczające nas środowisko społeczne (w punkcie wcześniejszym).
Typologia osobowości - Hipokrates:
1/ sangwinik – otwarci, życzliwi, optymiści, otwarci;
2/ melancholik – zadumany, zamyślony, buja w obłokach;
3/ holeryk – nerwus;
4/ flegmatyk – strasznie powolny.
Typologia osobowiści – Jung:
1/ intrawertyk – całą aktywność kieruje do wewnątrz, skryty, powściągliwy, nie uzewnętrznia emocji;
2/ ekstrawertyk – przeciwieństwo, uzewnętrznia swoje emocje, otwarty na kontakty, co myśli, to mówi, zawiera wile znajomości.
Typologia osobowości – Sprangler:
1/ teoretyczny – człowiek niepraktyczy, główną uwagę kieruje w stronę roztrząsania „poważnych, dużych” problemów, typ naukowca;
2/ ekonomiczny – szkoda mu czasu na takie pierdoły, jasno stawia cele, użyteczność, funkcjonalność, lubi konkrety;
3/ estetyczny – szczególnie wrażliwy na wartości estetyczne, plastyka, muzyka, dba o to jak się ubiera, np. czy kolor swetra pasuje do koloru spodniJ;
4/ społeczny – ma potrzebę altruistycznej (bezinteresownej) działalności dla innych, wolontariusze, np. Ochojska, Owsiak, Śp. Kotański;
5/ polityczny – chcą mieć władzę, aby realizować jakieś pomysły, idee
6/ religijny – ponadprzeciętnie podatny na komunikowanie się z rzeczywistością „niebiańska, boską”, członkowie ruchów religijnych, praktykujący katolicy, członkowie
sekt, wróżbiarstwo, ufologia, czytanie z kart.
Os. Zdrowa - socjopata - Os. Chora
J X L
‎ Tego się nie leczy, są to defekty charakterologiczne. Osoby te jednak bardzo często odnoszą sukcesy. Z ich powodu jednak cierpi otoczenie. Przyczyną tego są czynniki biologiczne lub defekty nabyte przez oddziaływanie społeczeństwa oraz otaczającego środowiska. 1 na 7 osób ma problemy z osobowością, 1 na 50wykazuje defekty osobowości, 1 na 10 bardzo poważne.
Typy osobowości psychopatycznych:
1/ paranoidalna – zamknięci w sobie, nieufni, podejrzliwi, przewrażliwieni na jakimś tle, cały świat jest przeciwko;
2/ cyklofreniczna – wahania nastrojów, brak stałości, jakiegoś normalnego dla tych ludzi nastroju, zachowania, jest nieprzewidywalna, ciężko mu odnieść sukces;
3/ schizoidalna – brak rezonansu uczuciowego i brak zdolności do empatii, nie ma przyjaciół, samotnik, dziwaczne zainteresowania, słabo rozwinięty emocjonalnie, nie umie współczuć, niewrażliwy na zło, na ból człowieka;
4/ eksplozywna – podwyższona wrażliwość, pobudliwa, reaguje gniewem i agresją, brak samokontroli, reaguje bardzo impulsywnie;
5/ anankastyczna – przesadne poczucie obowiązku, sumienne, pedantyczne, dobrze funkcjonują, gdy ich życie jest regulowane przez regulaminy, plany dnia, oficjalni, niezdolni do zabawy, relaksu, odprężenia, wszystko musi być symetryczne, nie cierpi chaosu;
6/ histeryczna – dramatyzują zwykłe wydarzenia, zwracają na siebie uwagę;
7/ asteniczna – „mączliwość”, wiecznie zmęczone, obniżony próg odporności na wszelkie obciążenia, sama myśl o pracy powoduje zmęczenie, często pesymistycznie nastawieni, bardzo wrażliwi uczuciowo, emocjonalni, narzekają na wszystko;
8/ antyspołeczna – zaburzone sumienie, nie istnieje coś takiego jak dobro i zło, brak dylematów moralnych, mogą być członkami grup przestępczych.
Elementy osobowiści społecznej:
1/ Zespół jaźni;
2/ Wzorce osobowe;
3/ Zespół ról społecznych;
4/ Zespół postaw i stereotypów.
Rodzaje zespołów jaźni:
1/ jaźń subiektywna – jaźń która decyduje o naszej osobowości (jesteśmy w centrum wszechświata, kim jestem? Po co jestem? Wiemy o swoich zaletach i wadah);

- 2 -
2/ jaźń fasadowa – kierujemy ją na zewnątrz (reklamujemy się). Przekonanie otoczenia, że jaźń fasadowa jest autentyczna (chociaż wiemy że nie jest). Im mniejsza jest siła jaźni subiektywnej tym większą rolę odgrywa jaźń fasadowa.
3/ jaźń odzwierciedlona – ja w odbiciu lustrzanym (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat). Im mniejsza siła jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej.
Jaźń zobiektywizowana – jest wypadkową tych 3 jaźni. Ma na celu zrównoważenie tych 3 jaźni.
Rodzaje wzorców osobowych:
1/ historyczne – których już nie ma;
2/ teraźniejsze – żyjące obecnie;
3/ publiczne – znani muzycy, sportowcy, politycy;
4/ z życia prywatnego – rodzice, rodzin, koledzy, przyjaciele;
5/ postacie realne – Napoleon, Stalin;
6/ postacie fikcyjne – Esmeralda, Rocki, Shrek.
Naśladownictwo – małpowanie, chęć upodabniania się do wzorca (chcę być taki..., dotyczy najczęściej dzieci).
Naśladowanie – selektywne przyswajanie pewnych cech (do swojej osobowości chcę przejąć tylko pewne cechy).
Rola społeczna – jest to zespół oczekiwań ze strony grupy społecznej
pod adresem człowieka zajmującego określoną pozycję społeczną.
Przystosowanie – przyswajanie ról bez ich modyfikacji.
Uspołecznienie – selektywne przetwarzanie ról.
Postawa społeczna – jest to względnie stały stosunek oceniająco - emocjonalny do przedmiotów wyrażający się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.
Trzy komponenty struktury postawy:
komponent poznawczy → komponent ocenieająco – emocjonalny → komponent behawioralny (wyrażający się w zachowaniu).
Stereotyp – postawa kształtuje się z pominięciem komponentu poznawczego. To obraz w umyśle ludzkim odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego, obraz ten jest cząstkowy i schematyczny stanowiący fikcję, a nie adekwatne odbicie jakiegoś faktu. Stereotypy zniekształcają rzeczywistość. Stereotypy zwalniają od myślenia i zamiast myśleć, posługujemy się nimi.
Propaganda (reklama) wg Parsona – jest to próba oddziaływania na postawy a przez to bezpośrednio na działalność ludzi za pomocą bodźców językowych i wizualnych.
Propaganda wg J.Ellul – jest to technika, która interweniuje w społeczeństwie poprzez silne uproszczenia.
Propaganda wg. McLumga Lee – jest to działalność polegająca na operowaniu słowami, symbolami i osobistościami z intencją poparcia lub zaatakowania jakiegoś zainteresowania, projektu, programu, instytucji, osoby, produktu lub usługi w oczach i umysłach publiczności.
Typ propagandy:
1/ informacyjna – odwołuje się do komponentu poznawczego;
2/ emocjonalna – odwołuje się do komponentu oceniającego, emocjonalnego;
3/ sterująca – pokazuje przykłady (wzorce) zachowań.
Typy reklamy:
1/ racjonalna – reklama może podać racje;
2/ emocjonalna - ma budzić emocje związane z zakupem;
3/ tworząca nawyk – tworzenie nawyku u konsumenta;
4/ dająca satysfakcję – produkty dające satysfakcję.
Metody socjotechniczne na użytek reklamy i propagandy:
1/ Metoda zwrócenia uwagi – używanie różnego rodzaju trików zwracających uwagę. Pokazanie korzyści, jaki nam produkt oferuje (np. szampon na łupież);
2/ Metoda irradiacji – oddziaływanie poprzez kontekst, w którym ukazuje się dany obiekt lub treść. Przeprogramowanie wartości i emocji z osób i treści stanowiących tło, na osoby i treści, które zgodnie z intencją powinny być wyeksponowane. Nie zawsze ważne jest kim się jest, co się prezentuje, ale czasami ważniejsze jest to, z kim się zadajemy, przebywamy (np. w otoczeniu polityka). Ważna jest kolorystyka – kolor zielony, kojarzy się z naturą, towarzystwa ubezpieczeniowe, najczęściej wykorzystują kolor błękitny, a czarny uważa się za luksusowy.
3/ Technika identyfikacji – polega na zmniejszaniu dystansu między nadawcą a odbiorcą. Trzeba pokazać, że jest się z tego samego środowiska, że zna się potrzeby tego środowiska. Nie można jednak przesadzić, gdyż może to być niekorzystne.
4/ Technika stereotypizacji – reklama odwołuje się do stereotypów zadomowionych w danym środowisku i wykorzystuje je. Reklamy wykorzystują stereotypy międzypokoleniowe, płci, przedmiotowe wykorzystywanie kobiet, mężczyzna jako ekspert (np. reklama Calgonu).
5/ Metoda symplifikacji – operowanie skrótami, dąży się do sformułowań zwięzłych i jednoznacznych. Istotą jets
redukowanie programów do sloganów, sloganów do obrazów, itd.
6/ Technika suplemacji – polega na segmentacji rynku. Przygotowanie różnych argumentów dla różnych segmentów tego rynku (do różnych grup, różnego środowiska, różnymi kanałami dystrybucji).
7/ Technika dwustronnej argumentacji- robimy wrażenie na publiczności, że nasz komunkat jest komunikatem obiektywnym. Obiektywnie patrzymy na siebie i przeciwnika.
8/ Technika globalnego ataku – prowadzone na dużą skalę i jest skondensowana w czasie. W krótkim odstępie czasowym są skondensowane informacje. Adresowana jest do ludzi nie posiadających wyrobionego zdania. Bazuje na mechanizmie sokratyjskim – jeżeli do człowieka dociera informacja sprzeczna z jego poglądami, to ją wypycha albo bagatelizuje. Nie można przesłać informacji sprzecznej z poglądami danej osoby. Wysyła się takie informacje, które nawiązują do tego systemu wartości.
9/ Metoda „zasada wiarygodności” – komunikat musi być wiarygodny w znaczeniu (2 poziomy). Osoby, które przekazują komunikat, są kompetentne. Zgodność formy z treścią. To co się usłyszy, musi być zgodne z tym co się widzi.
Konflikt – jest to występowanie sprzeczności interesów między dwiema lub większą liczba jednostek lub
- 3 -
zbiorowości społecznych. Sprzeczności te pojawiają się wówczas, kiedy jednostka lub grupa dąży do określonego celu, natomiast druga jednostka lub grupa udaremnia lub przeszkadza w osiągnięciu tego celu.
Typy konfliktów:
1/ jawny – jest widoczny dla obserwatora z zewnątrz;
2/ ukryty – istnieje, ale nie jest widoczny dla obserwatora z zewnątrz;
3/ racjonalny – mają racjonalne podłoże (obiektywne podłoże);
4/ irracjonalne – wynikają z pewnych uprzedzeń, ze źle odczytanej informacji, z zakorzenionych stereotypów;
5/ destrukcyjne – prowadzą do dezintegracji społecznej, grupy, które zwyciężyły i które zostały upokorzone, w społeczeństwie pojawia się apatia;
6/ twórcze – pozytywna funkcja tych konfliktów, konflikty te pobudzają do nowych pomysłów i rozwiązań. Przeszłość nie rzutuje na teraźniejszość.
Sposoby podejścia do konfliktów:
1/ wyłączenie – polegające na tym, że strona silniejsza wyłącza stronę słabszą (pracodawca zwalnia pracownika);
2/ poddanie się – dochodzi do konfliktu, jedna strona ustępuje pola. Takie społeczeństwo nie będzie zintegrowane;
3/ kompromis – konflikt tylko częściowo rozwiązany. W kompromisie każda strona pilnuje by nie stracić zbyt dużo, albo nie więcej niż przeciwnik;
4/ współpraca – integracja w której strony konfliktu przyjmują współpracę. Nikt nie musi nikomu ustępować, wszystkie strony wygrały.
Etapy rozwiązywania konfliktów:
1/ Wyraźne określenie źródła konfliktu. Precyzyjne zdefiniowanie problemu. Trzymamy się tematu (problemu), który mamy rozwiązać (np. nie umyte szklanki).
2/ Określenie celów zamierzonego rozstrzygnięcia (np. chcę, aby szklanki były umyte i była miła atmosfera w domu).
3/ Zebranie niezbędnych informacji na dany temat (nie można polegać na plotkach, bo ktoś coś powiedział, trzymamy się faktów).
4/ Opracowanie możliwych alternatyw (czyli jakie w tej sytuacji możemy podjąć działania).
5/ Wyrażenie zgody na pewne rozwiązanie (jakiś konsensus).
6/ Weryfikacja, czyli sprawdzenie czy nasze rozwiązanie się sprawdziło i czy było dobre.
Przyczyny konfliktów:
1/ Wynikające z podziałów obowiązków i z wadliwej organizacji pracy, jedna ze stron buntuje się.
2/ Konflikty występujące z rzadkości zasobów i dób. Popyt większy od podaży.
3/ Przyczyny wynikające z różnicy interesów. W samych interesach istnieje sprzeczność.
4/ Konflikty mają swoje przyczyny w nieuzasadnionych i nadmiernych wymaganiach stawianych wobec ludzi.
5/ Wynikają z ambicji ludzkiej i potrzeby dominacji. Tkwi w samym człowieku.
6/ Przyczyny wynikające z nieznajomości sytuacji lub złej interpretacji (są to wszystkie konflikty irracjonalne).
Frustracja – jest to stan osobowości występujący wtedy, gdy na skutek jakiejś przeszkody zostaje przerwany ciąg zachowań zmierzających do osiągnięcia danego celu i kiedy wymaga od działającego przestawienia się z celu na przeszkodę (takie działanie przestaje być racjonalne).
Frustracja w pięciu postaciach:
1/ Agresja – wyładowujemy ją na przeszkodzie (np. na osobnikach słabszych)
2/ Apatia – zniechęcanie do wszelkiego działania, każda inicjatywa styka się z oporem (biernością). Widoczna w Polsce.
3/ Regresja – polega na uwstecznianiu działań, wracamy do wydarzeń z przeszłości (jest to ucieczka w przeszłość, od problemów teraźniejszych).
4/ Fiksacja – nie umiejętność podjęcia nowych działań, pomimo iż wiadomo, że działania dotychczas realizowane nie przynoszą rezultatów.
5/ Stłumienie – nieświadome zapomnienie o rzeczach przykrych i kłopotliwych.
Grupa społeczna – nazywamy zbiór minimum 3 osób, które ze względu na wspólne wartości i cele związane są więzią społeczną. Posiadają własne środki skupienia oraz mniej lub bardziej formalną strukturę i wewnętrzną organizację
Krąg społeczny – są to wszelkie zbiorowości opierające się na bezpośrednich osobowych i względnie trwałych stycznościach, ale nie posiadające wyraźnej odrębności materialnych i symbolicznych ośrodków skupienia oraz nie posiadające wewnętrznej struktury, władzy i przywództwa. Są to kręgi koleżeńsko – towarzyskie. Przeważnie kręg tworzą się n podstawie jednej osoby o ciekawej osobowości.
Publiczność – są to ludzie, którzy w tym samym czasie odbierają identyczny przekaz. Łączy tych ludzi zainteresowanie tym samym przekazem. Publiczność można podzielić na zbiorową i rozproszoną. Publiczność zbiorowa, to zebrana jednym miejscu (np. w sali, auli, na stadionie). Publiczność rozproszona, to ludzie nie znajdujący się w jednym miejscu (np. przed tv).
Zbiegowisko – jest to przelotne, często krótkotrwałe spontaniczne skupienie ludzi zainteresowanych nagłym zdarzeniem.
Publiczność można zaplanować, a zbiegowiska nie, bo są to nagłe zdarzenia.
Tłum – przelotne skupienie dużej masy ludzi na przestrzeni umożliwiającej bezpośredni kontakt i względnie identycznie reaguje na te same bodźce (może powstać ze zbiegowiska lub z publiczności). W tłumie istnieje bardzo silna łączność psychiczna, która stanowczo identyfikuje jednostkę z tłumem. Cechy wspólne tłumu, to dezidentyfikacja (obniżenie poczucia odpowiedzialności jednostkowej), wyraźne naśladownictwo, oraz zarażenie emocjonalne (posiadają podobne stany emocjonalne).
Warstwa społeczne, wg Maxa Webera – są to grupy społeczno – zawodowe, które różnią się
zajmowaną pozycją w strukturze społecznej, uznające się przez siebie i przez inne, uznawane za społecznie wyższe lub niższe i charakteryzując się specyficznym stylem życia.
Stratyfikacja – uwarstwienie czyli budowa społeczeństwa.
Model demokratycznego społeczeństwa rynkowego:

- 4 -

Model Południowo Amerykański:

Model realnego socjalizmu:

Model Amerykański:
Wyższa wyższa – stare rodziny amerykańskie, posiadające duże bogactwa o arystokratycznym pochodzeniu, dbają o zwyczaje tego środowiska, uczestniczą w kulturze i ją sponsorują.
Wyższa niższa - zamożni posiadacze kapitału, jednak bez arystokratycznych tradycji i rodowodu.
Średnia wyższa – składa się z managerów, prawników, lekarzy, naukowców, oficerów, jest to elita społeczna.
Średnia niższa – drobna prywatna inicjatywa, nauczyciele, technicy.
Niższa wyższa – robotnicy, drobni farmerzy.
Niższa niższa – człowiek mieszkający w slumsach, margines społeczny.
Model niemiecki:
Wyższa – właściciele ziemscy, właścicielem kapitału, najwyżsi urzędnicy państwowi.
Średnia najwyższa – inteligencja, naukowcy, lekarze.
Średnia średnia – pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem w zawodach o niższej randze.
Średnia niższa – drobna inicjatywa prywatna.
Niższa najwyższa – robotnicy wykwalifikowani, technicy.
Niższa wyższa – pracownicy umysłowi, bez kwalifikacji.
Niższa średnia – robotnicy niewykwalifikowanie.
Niższa niższa – margines społeczny.
- 6 -

Kultura – całokształt zachowań społeczeństwa zarówno pozytywnych, jak i negatywnych (pijaństwo). Jest to ogół wytworów działalności ludzkiej. Materialnych i niematerialnych wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w danej społeczności.
Podział kultury:
A) Materialna i duchowa.
1/ materialna – technik, budownictwo, ubiór
2/ duchowa – literatura, sztuka, nauka, religia.
(błędny podział, bo zachodzą na siebie)
B) Kultura i cywilizacja
C) Bytu, społeczna, symboliczna
1/ bytu - dotyczy wartości codziennego użytku, motoryzacja, środki konsumpcji
2/ społeczna – prawo, stosunki międzyludzkie
3/ symboliczna – sztuka, religia.
D) Pierwotna, zinstytucjonalizowana, masowa.
1/ pierwotna – istniała od samego początku, a formy jej przetrwały do dziś
2/ zinstytucjonalizowana – wraż z rozwojem kultury mogły pojawiać się instytucje (teatry, opery)
3/ masowa – powstała wraz z rozwojem środków masowego przekazu (prasa, radio). Wprowadziła też nową terminologię do kultury (producent, konsument), zaczęto także zarabiać na kulturze.
E) Ze względu na aktywność człowieka
1/ K. Pracy – ze względu na aktywność pracy.
2/ K. Czasu wolnego – odpoczynek, zabawa i zajęcia rozwijające, gospodarowanie czasem wolnym oraz infrastruktura potrzebna do jego wykorzystania.
3/ K. Święta – Wielkanoc, Boże Narodzenie. Najważniejszym celem świętowania jest wyrażenie wartości. Święta można podzielić na Religijne i Laickie.