Przemiany w zakresie uzależnień - narkomanii i alkoholizmu oraz nowe formy uzależnień.

14. PRZEMIANY W ZAKRESIE UZALEŻNIEŃ (NARKOMANII I ALKOHOLIZMU). NOWE FORMY UZALEŻNIEŃ: INTERHOLIZM, PATOLOGICZNY HAZARD, KUPNOHOLIZM.

1. Podstawowe pojęcia:
A/ Narkomania- (wg Komitetu Ekspertów WHO) to stan psychiczny i fizyczny wynikający z interakcji między żyjącym organizmem a lekiem, charakteryzujący się zmianami zachowania lub innymi reakcjami, które zawsze zawierają przymus brania leków w sposób ciągły lub okresowy w celu uniknięcia złego samopoczucia związanego z ich brakiem.
Zgodnie z zawartą w art. 9 Ustawy o zapobieganiu narkomani z dnia 31.01.1985r. narkomania to: stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających lub psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstała zależność.
B/ Uzależnienie psychiczne- stan przymusowego, okresowego lub ciągłego używania środka narkotycznego. Przymus ten jest tak silny, że bez przyjęcia tego środka jednostka nie jest w stanie podjąć normalnego działania.
C/ Uzależnienie fizyczne- przyzwyczajenie komórkowe wywołane zażywanie narkotyków w co raz większych ilościach(włączenie się zażywanego środka narkotycznego w cykl fizjologiczny przemian tkankowych organizmu). Nawet krótkotrwały brak narkotyku wywołuje bardzo poważne zaburzenia w komórkowych procesach biochemicznych i zaburzenia psychiczne. Stan ten to głód narkotyczny(zespół abstynencji). Potrzeba zażycia narkotyku w tym stanie jest tak silna, że często dochodzi do prób samobójczych lub samobójstw.
D/ Uzależnienie społeczne- dotyczy zjawiska toksykomanii młodzieżowych grup subkulturowych, do których stylu życia należy wspólne używanie środków odurzających, często także nielegalne ich pozyskiwaniem. Podstawą tworzenia się tej zależności jest silnie odczuwana przez jednostkę potrzeba afiliacji.
E/ Tolerancja organizmu- konieczność przyjmowania coraz większych dawek narkotyku dla uzyskania tych samych efektów co na początku.
F/ Tolerancja krzyżowa- powstanie tolerancji w stosunku nie tylko do jednego narkotyku ale również do pokrewnego.
2. Fazy uzależniane:
a) faza wstępna- poznawanie stanu odurzenia, towarzyskie branie narkotyków
b) faza ostrzegawcza- stan odurzenia sprawia przyjemność, występują sytuacje zaplanowanego odurzania się, narkotyk jawi się jako panaceum na wszystkie problemy. Pierwsze symptomy: kłamstwa, pogorszenie nastroju, zmiana środowiska przyjaciół, zamykanie się s sobie, porzucenie dotychczasowych zainteresowań, agresja, drobne kradzieże
c) faza krytyczna- stan odurzenia jest celem nadrzędnym, wzrasta zapotrzebowanie organizmu na coraz większe dawki. Symptomy: całkowity brak kontaktu z dotychczasowymi znajomymi, a grono przyjaciół to środowisko narkomanów, konflikt z prawem. W stanach trzeźwości występuje poczucie winy i wstydu, co prowadzi dramatycznie do obniżenia się samooceny.
d) faza chroniczna- stan odurzenia jest normą, osoba uzależniona zmuszona jest regularnie zażywać narkotyki w coraz większych dawkach gdyż zbyt małe dawki mogą prowadzić do głody narkotycznego. Następuje całkowita degeneracja jednostki- brak możliwości podejmowania jakiejkolwiek aktywności społecznej(prócz zdobycia narkotyku).
3. Podział środków narkotycznych:
a) środki uspokajające- dzielą się na:
- opiaty- (pochodne maku, opium, morfina, heroina) w wyniku długotrwałego zażywania następuje zmniejszenie łaknienia(skutek: wychudzenie i spadek sił fizycznych), uszkodzenie narządów wewnętrznych: nerek, wątroby, nerwów wzrokowych, stopniowe uszkodzenia centralnego układu nerwowego; objawy psychiczne: zanik uczuć wyższych, brak zainteresowań, odpowiedzialności, osłabienie woli i ambicji, zaburzenia snu, drażliwość. Uzależnienie od opiatów jest najpoważniejszym, najniebezpieczniejszymi najtrudniejszym do leczenia. Działanie opiatów jest 400 razy silniejsze niż działanie alkoholu, już po dwóch tygodniach można się uzależnić psychicznie i fizycznie
- barbiturany i trankwilizatory(syntetyczne środki uspakajające)- barbiturany(tzw. lekomania): spadek ciśnienia(zapaści), obniżenie sprawności intelektualnej, zmiany osobowości, są to pigułki, kapsułki, pastylki, czopki i płyny, najpopularniejsze: luminal, relanium, diazepam, lorafen, oxazepam i reladorm, potocznie nazywaqne pilsami, dają poczucie uspokojenia, zadowolenia, obojętności, po pewnym czasie zażywania można zaobserwować: niezrównoważenie psychiczne, leki, depresje, napady agresji, zaburzenia mowy i pamięci, otępienie myślowe i psychozę; trankwilizatory: dzielą się na „większe”(neuroleptyki) i „mniejsze”(przeciwlękowe), używa się: meprobamat (ekwanil), diazepan (valium) i chlorodiazepoksyd (libirium), systematycznie nadużywane mogą prowadzić do zależności lekowej, fizycznego uzależnienia i zespołu abstynencyjnego
b) środki pobudzające:
Działają przeciwstawnie do barbituranów i opium, zaliczamy: amfetamina i jej pochodne oraz kokainę.
 Amfetamina- szybko powoduje uzależnienie psychiczne, któremu towarzyszy silne pobudzenie. Szczególnie niebezpieczne jest zażywanie dożylne- prowadzi to do znaczących zmian somatycznych-zamierania naczyń krwionośnych, uszkodzenia nerek, trzustki, obrzęku płuc, nadciśnienia. Na obraz klasycznej „psychozy amfetaminowej” składają się: urojenia o treści prześladowczej, niepokój, stany lękowe, zaburzenia orientacji i omamy wzrokowo-słuchowe; psychiczne objawy: apatia, ospałość, brak motywacji do działania, obniżenie reakcji emocjonalnych i sprawności intelektualnych. Chroniczne zażywanie rodzi skłonności do przemocy, towarzyszy długotrwały stan depresyjny, myśli samobójcze.
 Ecstasy- pochodna amfetaminy (MDMA lub MDA)- związane z powstaniem nurtu techno. Powodują podwyższenie temperatury ciała, zaburzają pracę nerek i wątroby, trwałe zmiany w mózgu, ataki psychozy i agresji, niekiedy kończy się samobójstwem. Mogą wystąpić niespodziewane nawroty działania narkotyku tzw. flashback. Może doprowadzić do depresji i utraty pamięci. Nowe rodzaje tabletek Ecstasy: UFO, MITSUBISHI, produkowane z dodatkiem heroiny, kończy się śmiertelnie.
 Kokaina- uzależnienia zwłaszcza psychiczne, pobudzenie, drżenie rąk, bezsenność, zmienność nastrojów, wychudzenie, agresja.
c) środki halucynogenne:
Substancje roślinne oddziaływujące na układ nerwowy, środki syntetyczne o podobnym działaniu: konopie indyjskie, LSD, Meskalina.
 Konopie indyjskie- THC- fazy działania: faza dobrego samopoczucia i euforii z wielomównością, faza nadwrażliwości zmysłowej (zwłaszcza słuchu i wzroku z zaburzeniami poczucia czasu i przestrzeni, niekiedy napadami lęku), faza ekstatyczna oraz faza snu i przebudzenia. Występuje w postaci: marihuany lub haszyszu. Zaburzenie pamięci, zmniejszenie uwagi, błędna i krytyczna ocena własnego stanu, halucynacje, stany lękowe, manie prześladowcze, psychozy. U nałogowców występuje upośledzenie funkcji płuc. Jest punktem wyjścia do twardych narkotyków np. heroiny. Pozostaje ona bardzo długo w organizmie- od 6 tygodni do 6 miesięcy. Niekorzystnie wpływa na metabolizm, DNA, RNA, na czynności ośrodkowego układu nerwowego, powodując zmiany sfery emocjonalnej i intelektualnej, funkcjonowanie komórek rozrodczych, działa na mózg i świadomość człowieka 20 razy szybciej niż alkohol.
 LSD- najsilniejszy narkotyk halucynogennych, znajdujący się w grzybach pasożytniczych. Osoby długotrwale przyjmujące LSD cierpią na zaburzenia umysłowe, duże dawki powodują napady padaczkowe, zaburzenia oddychania i nadciśnienie.
 Meskalina- objawy: mdłości, torsje, poczucie zimna, strachu, rozszerzenie źrenic, halucynacje wzrokowe i zaburzenia słuchu. Duże dawki- porażenie układu oddechowego, skutek- śmierć.
wyróżniamy jeszcze:
d) środki wziewne:
Lotne substancje chemiczne: kleje, farby, rozpuszczalniki (benzyna, nafta). Wdychanie oparów wstrzymuje naturalny dopływ tlenu do mózgu. Objawy: halucynacje, utrata pamięci, zawroty głowy, bóle brzucha, wymioty. Przy większych dawkach: zaburzenia percepcji wzroku, zaburzenia rytmu serca, porażenie mięsni. Powodują: skłonności samobójcze, choroby umysłowe, pogorszenie zdolności oceny rzeczywistości, uszkadza trwale mózg, szpik kostny, wątrobę, nerki, płuca. Działanie lotnych substancji jest bardziej trujące niż heroina.
e) sterydy anaboliczne:
Najczęściej używane to: testosteron, hormon wzrostu, synthol, insulina, cytomel, sten. Uzależnienie powoduje: wycieńczenie organizmu, uszkodzenie nerek, serca, wątroby, narządy płciowe u chłopców- wzmocnienie cech męskich , u dziewcząt- zanik cech żeńskich i pojawienie się męskich, powodują wzrost agresji, zaburzenia psychiczne i żołądkowo-jelitowe, prowadzą do przerostu szczęki i stóp, wytrzeszczu oczu, zmniejszenia odporności organizmu, zaburzenie sfery emocjonalnej (nadpobudliwość), poczucie braku akceptacji w środowisku, zanik uczuć wyższych, niezdolność do życia w rodzinie.
4. Obniżenie się wieku osób odurzających się:
Wiek osób uzależnionych a także podejmujących inicjację narkotyczną obniża się. W im młodszym wieku jednostka zacznie używać narkotyków, tym szybciej uzależni się i tym większe dotkną ja konsekwencje. W latach 90’tych najwięcej uzależnionych było w wieku 18-25 lat, na przełomie XX i XXI wieku- 16-19 i 18-20 lat.Obecnie: 13-17 lat ( 50,4% ogółu badanych ) a osoby w wieku powyżej 25 lat-tylko marginalnie. Sięganie po środki odurzające ma coraz większe rozproszenie terytorialne- różne tereny bez względu na stopień zagrożenia narkomanią. Inicjację narkotyczną mają za sobą już osoby w wieku 12-15 lat(2/3 badanych) i w wieku 16-19 lat(1/3 badanych), tylko pojedyncze przypadki-12 lat i mniej. Co 4 uczeń przyznaje się, że w chwili inicjacji miał 10-14 lat. Obniża się wiek osób rozprowadzających narkotyki:15-16 lat(pojedynczy przypadek-13 letni dealer), najczęściej wśród kolegów. Trudność podejmowania leczenia przez osoby nieletnie: przyczyna są przepisy dotyczące sprawowania władzy rodzicielskiej w okresie przebywania dziecka w ośrodku, rodzice zbyt mocno ingerują w metody wychowawcze stosowane w ośrodkach- konflikty z personelem, personel nie chce przyjmować nieletnich do ośrodka.
5. Zmiany w zakresie preferencji środków odurzających i metod ich stosowania:
Zmiany te były już widoczne od początku lat 80’tych- znaczna część narkomanów zażywała różne środki wziewne. Były tez przypadki politoksykomanii(łączenia narkotyków klasycznych ze środkami wziewnymi, alkoholem lub środkami nasennymi). Do połowy lat 90’tych amfetamina, haszysz, LSD, kokaina były rzadko stosowane i trudno dostępne. W Polsce stosowano raczej przetwory z maku i konopi indyjskich. Od połowy lat 90’- gwałtowne zmiany.
Obecnie: najpopularniejsze to amfetamina i jej pochodne, marihuana i haszysz, mało używa się opiatów, coraz częściej sterydy anaboliczne(sportowcy, amatorzy sportu), politoksykomania (najczęściej 13-17 r. ż., łatwość zdobycia narkotyku). Przyjmowane są głównie w celach towarzyskich, dla zabawy, amfetamina- w celu poprawienia kondycji psychicznej, marihuana na imprezach- „zamiast zwyczajowego pijaństwa- zwyczajowa narkomania”. Polski model narkotyzowania się upodobnił się do zachodniego- dostępność wszystkich narkotyków jakie są dostępne na świecie. Metody stosowania narkotyków zmieniły się wraz z wprowadzeniem nowych środków odurzających: palenie(2/3 badanych), przyjmowanie doustne lub wcieranie w śluzówki, najmniej popularna- iniekcja dożylna( około 10% badanych).
6. Zagrożenia związane z używaniem współczesnych narkotyków:
 jakość narkotyków różni się od tych z lat 60’. Aby zwiększyć oddziaływanie środka dodaje się różnego rodzaju substancji w trakcie przygotowania do sprzedaży i bezpośrednio przed spożyciem: substancje o wysokim stopniu toksyczności, zanieczyszczone lub z domieszką klasycznego narkotyku(np. heroina)- trudne do przewidzenia w konsekwencjach, dodaje się również substancje obojętne- zwiększenie masy ale osłabienie jego działania więc dodaje się środek silniejszy. Gdańsk, 2001r.- po zażyciu UFO wiele zgonów.
 osoby zażywające opiaty rozpoczęło od substancji powodujących uzależnienie psychiczne( amfetamina, marihuana), a amfetamina może oznaczać iniekcję dożylną- zakażenie wirusem HIV.
 zmiany w sylwetce współczesnego narkoman: nie jest on zaniedbany, biedny, chudy, nie ma pokłutych żył i nie używa odpowiednich akcesoriów( strzykawki, igły)
 trudności w rozpoznawaniu objawów narkotyzowania się
 łączenie środków- np. opiatów z pochodnymi amfetaminy, alkoholem i lekami- może dojść do śmierci już po jednokrotnym zażyciu
 częste narkotyzowanie się.
7. Zmiany w strukturze płci:
Do niedawna rzadko spotykany był „kobiecy” wzorzec nadużywania narkotyków gdyż był „chronione” uwarunkowania kulturowe(odpowiedzialność za dom, rodzinę, jakość życia rodzinnego). Emancypacja- zmiany w relacjach między płciami, problem godzenia podstawowych ról matki i żony z rolą pracownika powoduje stresy, likwidacja stresu- zażywanie środków psychoaktywnych. Uwarunkowania biologiczne- proces uzależnienia następuje szybciej niż u mężczyzn. Kobiety w ciąży zażywające narkotyki- zmiany w organizmie matki i dziecka, amfetamina- rozczepienie podniebienia, zagrożenie rozwoju serca itp. Kobieta uzależniona szybciej spychana jest na tzw. margines społeczny, odrzucana przez otoczenie. Zażywanie przez młode kobiety: związek z karierą zawodową i stanem cywilnym(intensywnie pracujące i bezrobotne, kobiety niezamężne), starsze kobiety: nadużywanie alkoholu przez osoby znaczące, przejście na emeryturę, używanie leków psychoaktywnych, owdowienie, przejście męża na emeryturę, niepowodzenia życiowe i zawodowe dorosłych dzieci i ich rodzin. Zażywa prawie tyle samo kobiet co mężczyzn, tyle samo dziewcząt co chłopaków(chłopcy przechodzą od zażywania okazjonalnego do nałogowego). Bardziej narażone są dziewczęta z dużych miast, zażywa coraz więcej kobiet i dziewcząt.
8. Nowe populacje osób odurzających się:
Coraz częściej zażywają narkotyki osoby powyżej 25 r. ż. i starsze. Najpopularniejsze to przetwory konopi indyjskich ( np. amfetamina, LSD, haszysz ) a im wiek młodszy tym sięga się po nie częściej. Coraz częściej występuje prowadzenie pojazdów mechanicznych pod wpływem środków odurzających. Bardziej zagrożeni są mieszkańcy dużych miast ( np. Warszawa ).
Studenci: coraz częściej sięgają po narkotyki, najczęściej po: marihuanę, amfetaminę, haszysz, LSD, i Ecstasy, najczęstsze zagrożenie występuję na kierunkach: rolnictwo, malarstwo i mechanika, co 3 student palił marihuanę okazjonalnie lub regularnie. Duża część studentów pracuje, nie może nadążyć za tempem życia w ciągłym stresie- chcą dostosować się do zmieniającej się rzeczywistości i sięgają po narkotyki. Dla dobrej zabawy i relaksu- młodzież używa marihuanę ( uważana jest za najmniej szkodliwą ). Zażywanie narkotyków ułatwia ich dostępność. Sądzą, że okazjonalne zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia.
Młodzi biznesmeni: są to ludzie sukcesu, którzy za wszelką cenę i w bardzo szybkim czasie chcą osiągnąć pozycje zawodową, a którym nie zawsze się to udaje- sięgają po środki odurzające, najczęściej: amfetamina i jej pochodne, nie uważają amfetaminy za narkotyk ale za środek dopingujący i pobudzający dzięki, któremu mogą więcej pracować, używanie narkotyków w biznesie spostrzegane jest często przez pryzmat zwyczajów przeniesionych ze studiów: pomyślnie zdany egzamin pod wpływem narkotyku mógł zachęcić do dalszego eksperymentowania z narkotykami w celu osiągnięcia sukcesu, w dniach wolnych używają narkotyków służących doznawaniu przyjemności.
Żołnierze zasadniczej służby wojskowej: obecnie używanie narkotyków w wojsku jest coraz poważniejszym problemem, posiadanie narkotyków w wojsku jest przestępstwem, badania Instytutu Psychologii i Neurologii( 1996- 1999r. ): mieli kontakt z narkotykami już w wieku 17 lat, w 2003r.: co 2 deklarował kontakt z narkotykami w środowisku cywilnym, a prawie co 3 zażywał je przed wcieleniem do armii, najnowsze badania statystyczne: co 10 żołnierz przyznaje się do zażywania narkotyków, w tym uzbrojeni wartownicy oraz przełożeni odpowiedzialni za podwładnych.
9. Sylwetka współczesnego narkomana:
Najczęściej ma 13-17 lub 18-25 lat, zaczął eksperymentować z narkotykami pod koniec szkoły podstawowej, zaawansowanie w nałogu uniemożliwiło kontynuowanie edukacji- rzadko uczęszcza do liceum, pochodzi z pełnej rodziny inteligenckiej, oboje rodzice pracują, rodzice- wysoki poziom wykształcenia, niedostatecznie zajmują się dzieckiem, nie posiadają informacji o narkomanii i jej zagrożeniach, rzadko rozmawiają o tym z dziećmi, osoba uzależniona nie zwraca się do rodziców ze swoimi problemami, zaburzona więź emocjonalna z rodzicami, różnego rodzaju dysfunkcje przejawiające się w nadopiekuńczym lub odrzucającym modelu wychowania, pozostaje na utrzymaniu rodziców, na ogół dobra sytuacja materialna rodziny, dobre warunki mieszkaniowe, pierwszy raz zażył narkotyki z ciekawości, chęci przeżycia przyjemnego doznania i z powodów kłopotów rodzinnych, po raz pierwszy sięgnął po: amfetaminę, marihuanę, haszysz lub substancje wziewne, ma kłopoty ze zdobyciem środków na zakup narkotyku- nie pracuje, kradnie, dokonuje włamań, napadów lub otrzymuje od kolegów, nie jest świadomy, że pogrąża się w nałogu, posiada szeroką wiedzę na temat narkotyków ale głownie z mas mediów, nie jest do końca świadomy zagrożeń związanych z narkomanią. Nie jest to osoba niezwykle chuda, zaniedbana, brudna i bezdomna, nie ma pokłutych żył- rzadko przyjmuje opiaty, nie używa strzykawek. Także osoba dorosła powyżej 25 r. ż.: człowiek sukcesu, zorientowany na wzbogacenie się, karierę i majątek, w dzień powszedni używa narkotyków dla zwiększenia odporności psychicznej i fizycznej, a w weekendy- dla relaksu i rozrywki.
10. Wzrastająca liczba osób uzależnionych.
Niewiadomo ile osób jest uzależnionych i zagrożonych narkomanią, gdyż narkomania nie jest karalna i jest trudna do wykrycia. Dane szacunkowe na ten temat pochodzą od Policji, Służby Zdrowia i Ministerstwa Edukacji i Sportu. Dane Policji są wyznaczane na podstawie ilości osób, które weszły w konflikt z prawem. Współczesny narkoman nie musi być przestępcą czy żebrakiem ale może pochodzić z tzw. dobrych sfer, nie musi wchodzić w konflikt z prawem. Oprócz tego dane te nie uwzględniają osób, które stać na zakup narkotyków(nie muszą łamać prawa) oraz osoby, które nie zostają złapane. Służba Zdrowia wyznacza liczbę uzależnionych na podstawie osób zgłaszających się na terapię (mówi się, że liczbę te należy pomnożyć przez 8 lub nawet 9). Ale liczba osób eksperymentujących z narkotykami jest z pewnością wyższa. Ministerstwo Edukacji i Sportu przeprowadza badania ankietowe w środowiskach szkolnych ale są to dane o osobach zagrożonych a nie tylko uzależnionych. W przeciągu ostatnich dwudziestu lat ilość osób mających za sobą inicjację narkotyczną wzrosła z 20-25% do 50% a nawet do 70%, więc wzrosła także liczba osób eksperymentujących z narkotykami.
11. Większe rozproszenie terytorialne.
Narkotyki dotarły już do najmniejszych miejscowości i wsi, do różnych środowisk. Zagrożone są miejscowości na trasie ruchu turystycznego a więc miejsc gdzie przyjeżdża bardzo dużo osób- tam udaje się co roku bardzo duża liczba dealerów narkotykowych. A im więcej osób przejdzie inicjację narkotykową tym szansa na to, że więcej osób będzie uzależnionych.
12. Konsekwencje kryminogenne:
a) polski rynek narkotykowy: Aktualnie najczęściej używa się: marihuanę, amfetaminę i narkotyki syntetyczne. „Polska heroina” najpopularniejsza jest wśród starych narkomanów o wysokim stopniu uzależnienia, sami produkują i sprzedają innym aby zarobić na swoje utrzymanie i sfinansowanie nałogu. Dystrybucja narkotyków odbywa się w szkołach, uczelniach, kawiarniach, dyskotekach, podwórkach, okolicach szkół, dworców i parków. Dogodnym okresem do dystrybucji jest okres wakacji- wg raportu tygodnika „Wprost” w lipcu 2003r. do miejscowości wypoczynkowych wyruszyło ponad 3 tysiące dealerów. Liczba dealerów stale rośnie- w tym nieletnich. Najpopularniejsze na rynku są: marihuana, haszysz, amfetamina i Ecstasy, występują również leki psychotropowe- relanium, diphergan, grzyby halucynogenne. Wśród narkomanów szkół podstawowych występują tzw. wąchacze- odurzają się oparami klejów, farb, rozpuszczalników, benzyny. Głównymi odbiorcami są uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci. Obecnie polski rynek narkotykowy niczym się nie różni od rynków Europy Zachodniej.
b) skala przestępstw związanych z narkomanią: przestępstwa związane z narkomanią jako patologia rozszerzyły się na wszystkie grupy i kręgi społeczne niezależnie od regionu, wieku uzależnionych, poziomu wykształcenia i statusu materialnego, ich liczba stale rośnie. Zdecydowanie spada liczba przestępstw związanych z uprawą maku ale rośnie liczba przestępstw związanych z zaopatrywaniem rynku w narkotyki. Przemyt, produkcja i obrót substancjami psychoaktywnymi stały się jednym z głównych źródeł dochody zorganizowanych grup przestępczych- roczny obrót to 500- 800 mln $. Marihuana, haszysz, Ecstasy i LSD są głownie sprowadzane za granicy, ale Ecstasy i LSD są również produkowane w Polsce podobnie jak konopie indyjskie.
c) rozwijają się:
- nielegalne wytwarzanie, przetwarzanie albo przerabianie środków odurzających
- nielegalny wyrób, posiadanie i obrót przyrządami do wyrobu środków odurzających- amfetamina pochodząca z polskich laboratoriów uznawana jest za najlepszą i najczystszą
- przemyt i tranzyt narkotyków
- nielegalny obrót, udzielanie narkotyków lub nakłanianie do zażywania środków odurzających- od stycznia 2001r. wprowadzono do ustawy przepis 46a: właściciel lokali rozrywkowych itp. Mając wiarygodną informację p w/w przestępstwie na terenie swojego lokalu, nie powiadamiając o tym odpowiednich organów ponosi odpowiedzialność karną
- produkcja, przemyt i obrót prekursorami(półprodukty, składniki)
- nielegalne posiadanie narkotyków- duża dynamika wzrostu
- nielegalne uprawy- tendencja spadkowa dzięki ograniczonym możliwością zbytu tych produktów.
d) udział nieletnich w przestępczości narkotykowej: najczęściej pod wpływem narkotyków nieletni dokonywali kradzieży z włamaniem i kradzieży mienia prywatnego oraz rabunku i wyłudzenia, czasem uszkodzenia ciała i pobicia, duży udział nieletnich w nielegalnym posiadaniu narkotyków, prawie wszystkie kategorie przestępstw z ustawy wykazują tendencje wzrostowe, największy wzrost: udzielenie i nakłanianie do używania narkotyków, nielegalny obrót, przemyt i posiadanie, tylko przestępczość związana z uprawą maku wykazuje tendencję spadkową.
13. Konsekwencje dotyczące socjopatogenezy narkomanii:
Siła oddziaływania rodziny jest często tak silna, że inne środowiska nie są w stanie z nią rywalizować.
a) społeczny kontekst zjawiska patologii społecznej: na środowisko rodzinne i na jego wpływ na rozwój narkomanii wpływa kontekst społeczny- okres transformacji społeczno-politycznej, a więc przeobrażenia polityczno-ustrojowe, zmiany rodzaju instytucji społecznych i gospodarczych związane ze zmianą struktury własności, przez które nastąpiła redukcja etatów i bezrobocie strukturalne, bieda i ubóstwo oraz lęk przed utratą źródła utrzymania, dochodzi do rozwarstwienia społecznego, ujawniają się nierówności społeczne. W zakres tych zmian wchodzą również nowe możliwości w postaci nowych stanowisk pracy, szerszych i bardziej opłacalnych form zatrudnienia. Zjawisko destabilizacji wynika z: ogólnospołecznego kryzysu i z dynamicznego rozwoju cywilizacji. Obecnie mamy do czynienia z przyspieszonym rozwojem nauki, nowymi systemami informatycznymi i wysoko zaawansowanymi technologiami. Rozwój ma pozytywne aspekty- np. rozwój internetu, zdobywanie nowych kwalifikacji itp., ale także niesie zagrożenia- niemożliwość sprostania tym nowym wymaganiom z racji np. trudności finansowych bądź z nienadążaniem za szybkim tempem życia. Te aspekty współczesności bardzo obciążają współczesną rodzinę, która intensywnie uczestniczy w przemianach społecznych. . Współczesne rodziny podporządkowane są płacy zarobkowej, szybkiemu wzbogacaniu się i konsumpcyjnemu stylowi życia. Rodzice zaangażowani praca zawodową zaniedbują wiele funkcji- np. socjalno-wychowawczą czy emocjonalno-ekspresyjną. Zaniedbują często wsparcie w sytuacjach trudnych, które jest potrzebne każdemu członkowi rodziny- zwłaszcza w okresie dorastania. W tym okresie u młodych ludzi występuje zachwianie równowagi emocjonalnej, dezintegracja wartości i potrzeb życiowych. Pojawiają się nowe potrzeby związane z silną przynależnością grupową, przyjaźnią, poszukiwaniem nowych wartości. W skutek niezaspokojenia tych potrzeb często w tym okresie dochodzi u nich do dewiacji społecznych.
Czynniki środowiska rodzinnego mające w socjopatogenezie narkomani największa rolę:
- sytuacja socjalno-ekonomiczna rodzinny
- patologie rodziny
- zaburzenia więzi interpersonalnych pomiędzy rodzicami a dziećmi.
b) status społeczno-ekonomiczny rodziny narkomanów: zmiana statusu socjalno- ekonomicznego rodziny- stać ich na zakup nawet najdroższych narkotyków, zmian statusu społeczno- zawodowego rodziców- wyznaczony przez wysoki poziom wykształcenia, zawód i rodzaj wykonywanych zajęć, nowa tendencja: osoby wchodzące na drogę uzależnienia coraz częściej pochodzą z pełnych rodzin- do niedawna pochodziły przeważnie z rodzin rozbitych, przypuszczenie: rodzice tych osób nie wypełniali należycie i wystarczająco swoich funkcji rodzicielskich- dysfunkcja przejawiając się nadopiekuńczym lub odrzucającym modelu wychowania. Mimo, że sytuacja społeczno-ekonomiczna i zawodowa współczesnej rodziny jest dobra, rodzice mają wysoki poziom wykształcenia, mają większe możliwości znalezienia pracy, zapewnienia dziecku odpowiednich warunków prawidłowego rozwoju i kształtowania u nich prawidłowych postaw i zachowań, to badania wykazują wzrost poziomu wykształcenia rodziców młodzieży odurzającej się- im wyższy poziom wykształcenia rodziców tym większa szansa, że ich dzieci zetkną się z narkomanią: badania Łuczak- 53,3% młodzieży odurzającej się ma rodziców z wyższym wykształceniem, tylko 10% z podstawowym. Charakter pracy rodziców np. przedstawiciel handlowy, powoduje, że rodzice często przebywają poza domem, mało czasu spędzają z dziećmi, nie wiedzą nic o ich zajęciach i problemach- dzieci pozostawione są same sobie, rodzice zbyt późno dowiadują się o zaburzeniach w ich zachowaniu, którym towarzyszy narkotyzowanie się. Obecnie na ryzyko używania środków odurzających narażona jest młodzież pochodząca z rodzin o wysokim statusie materialnym i wyższym poziomie wykształcenia, związek ze statusem socjalno-ekonomicznym rodziny a rodzajem używanego środka: osoby z rodzin o najkorzystniejszych warunkach- najnowsze narkotyki(środki syntetyczne i halucynogenne), gorszych- alkohol i narkotyki.
c) patologizacja życia rodziny: środowisko patologicznej rodziny jest znaczącym czynnikiem w socjopatogenezie zachowań dewiacyjnych młodzieży- jest środowiskiem gdzie występuje kumulacja zachowań patologicznych: alkoholizm(najczęściej), przestępczość, pasożytnictwo społeczne, dewiacje seksualne, agresja i przemoc, nieprzestrzeganie norm moralnych i obyczajowych,
ALKOHOLIZM:

1. Powikłania zdrowotne:
a) powikłania somatyczne:
- układ nerwowy: zapalenie wielonerwowe (w wyniku zmian czynności i struktury nerwów obwodowych, zaburzenia czucia w kończynach, nerwobóle, bolesność uciskowa nerwów, bóle mięśniowe, bóle i kurcze łydek, tzw. „ręka opadająca”, „nogi jak z waty”- słabnięcie i zanik mięśni, ), toksyczne uszkodzenie pozagałkowej części nerwu wzrokowego- zaburzenia widzenia, pełna ślepota, ograniczenia pola widzenia, zanik nerwu wzrokowego; zaniki korowe, zaburzenia gałkoruchowe, oczopląs, drżenia, niezborność, napady drgawkowe, zaburzenia przytomności; padaczka alkoholowa (drgawkowe napady abstynencyjne, 6-48 h od odstawienia alkoholu), neuropatia nerwu błędnego (może spowodować porażenia podniebienia miękkiego, gardła i krtani)
- układ pokarmowy: śluzówki (przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki przełyku i jelit, upośledzenia wchłaniania, wybroczyny, nadżerki i krwawienia, osłabienie zwieracza przełyku, refluks żołądkowo-przełykowy), wątroba (stłuszczenie, zapalenie, marskość), trzustka (ostre i przewlekłe zapalenia, zapalenia tkanki gruczołowej)
- układ krążenia: umiarkowane spożywanie alkoholu zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej; nadciśnienie (nadciśnienie tętnicze, krwotok mózgowy, udar lub zawał serca), kardiomiopatia alkoholowa (zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, stłuszczenie i powiększenie serca, osłabienie siły skurczów mięśnia sercowego), zaburzenia rytmu (niemiarowość lub zaburzenia rytmu pracy serca), choroba wieńcowa (niedotlenienie serca), zaburzenia hematologiczne (zmiany morfologiczne w szpiku kostnym, wpływ alkoholu na krwinki czerwone i płytki krwi), choroby naczyń mózgowych (m. in. udary mózgu- „wylewy” krwi do mózgu, upośledzenia przepływu krwi i krwotoki- zaburzenia krzepnięcia krwi)
- układ oddechowy: przewlekłe zapalenia błony śluzowej tchawicy i oskrzeli prowadzą do zniszczenia tzw. rzęsek i gruczołów śluzowych, zwiększenie podatności na choroby układu oddechowego
- układ moczowy: ostra niewydolność nerek, zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi, objawy dny moczowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się złogów moczowych)
- układ endokrynny: zaburzenia hormonalne (nieprawidłowe wydzielanie hormonów np. testosterony lub tarczycy)
- układ odpornościowy: przewlekłe spożywanie alkoholu powoduje zahamowanie funkcji układu odpornościowego, zwiększenie wrażliwości na choroby zakaźne a także raka
- zmiany skórne i choroby przenoszone droga płciową: zmiany skórne są wynikiem działania alkoholu na przewód pokarmowy i wątrobę (przebarwienia i pajączkowate znamiona- zwłaszcza na skórze twarzy, przekrwienia twarzy z zapaleniem spojówek i obrzękami), zwiększone ryzyko zarażenia chorobami wenerycznymi oraz HIV (AIDS)
- nowotwory: prawdopodobnie alkohol wzmacnia działanie różnych czynników rakotwórczych
- ciąża i płód: po 40-60min. Od zażycia przez matkę alkoholu stężenie alkoholu we krwi matki i płodu jest takie same; porody niewczesne i przedwczesne, poronienia samoistne, najpoważniejszym powikłaniem może być tzw. alkoholowy zespół płodowy (niska waga urodzeniowa, zły stan ogólny, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, liczne wady rozwojowe- głownie twarzy i układu kostno-stawowego, zaburzenia neurologiczne, obniżenie sprawności intelektualnej, zaburzenia zachowania),
- zaburzenia funkcji seksualnych: długotrwałe picie alkoholu powoduje osłabienie wydolności seksualnej, chociaż może działać „odhamowująco” na osoby nieśmiałe
- inne zaburzenia: niedobry witaminowe i utrata tzw. pierwiastków śladowych
b) powikłania psychiatryczne:
- zespół abstynencyjny: pojawia się w okresie 24-36 godzin po zaprzestaniu picia, tak jakby przez wytworzenie objawów abstynencyjnych organizm domagał się dostarczenia alkoholu, objawy ze strony układu pokarmowego (brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunki), układu krążenia (przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rytmu, podwyższone ciśnienie krwi), układu wegetatywnego (wzmożona potliwość, rozszerzenie źrenic, suchość śluzówek jamy ustnej); objawy „grypowe” i podobne do przeziębienia (ogólne złe samopoczucie, osłabienie, podwyższona ciepłota ciała, bóle mięśniowe i bóle głowy), silne drżenie rąk i całego ciała, tzw. głód alkoholowy, nadpobudliwość, niepokój, lęk, obniżenie nastroju, zaburzenia snu (bezsenność, koszmary), ostra psychoza alkoholowa, ; objawy mogą imitować wiele różnych schorzeń
- majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, „biała gorączka”) : jest to psychoza alkoholowa, do 72 h od zaprzestania picia; niepokój, lęk, bezsenność oraz zaburzenia świadomości (dezorientacja co do miejsca i czasu), urojenia, iluzje i omamy), tzw. urojenia dziania się (chory jest zarówno aktorem jak i widzem, jest przekonany, że bierze udział w wydarzeniach w często odwiedzanym i znanym miejscu- np. dom, praca, restauracja)
- ostra halucynoza alkoholowa (ostra omamica): pojawia się nagle, słyszenie głosów, które grożą choremu, wymyślają, oskarżają lub rozkazują bądź dyskutują, także halucynacje czuciowe (np. chodzące mrówki po ciele chorego, włosy w jamie ustnej), trwa nawet do kilku miesięcy i wymaga leczenia farmakologicznego a nawet szpitalnego
- przewlekła halucynoza alkoholowa: stan psychotyczny po ustąpieniu objawów ostrej psychozy, może trwać miesiącami a nawet latami
- paranoja alkoholowa (alkoholowy obłęd zazdrości, obłęd opilczy): u mężczyzn zwykle po 40 r. ż., objawy poprzedza nadmierna podejrzliwość wobec partnerki, zadręczanie pytaniami o wierność seksualną, śledzenie, szukanie argumentów świadczących o zdradzie we wszystkim (wyjście z domu, praca w gronie mężczyzn, dobry lub zły humor), sprawdzanie bielizny osobistej, szukanie śladów na ciele, może skończyć się zabójstwem partnerki lub kochanka; trwa przewlekle, oporne na leczenie farmakologiczne
- psychoza Korsakowa: występuje po wielu latach picia, jest przejawem ciężkich zaburzeń metabolicznych, istotny wpływ na jej powstanie ma brak witaminy B; zaburzenia pamięci, konfabulacje (zmyślone wydarzenia wypełniające luki pamięciowe), dezorientacja w czasie i miejscu, zafałszowane poznawanie osób
- inne zaburzenia: zaburzenia pamięci, procesów poznawczych i obniżenie funkcji intelektualnych, zmiany w zakresie niektórych cech osobowości (m. in. obniżenie życia uczuciowego, zubożenie zainteresowań, osłabienie społecznej motywacji działania, osłabienie zdolności planowania), psychodegradacja (osoby w trakcie picia lub w trakcie krótkich przerw zachowują się w sposób społecznie nie akceptowany- np. znęcają się nad rodziną, konflikty z otoczeniem).
2. Typologia alkoholizmu:
a) Typologia według Zuckera
Model rozwojowy Zuckera wyróżnia 4 typy alkoholizmu: antyspołeczny, ku¬mulowany rozwojowo, spowodowany negatywnymi nastrojami oraz rozwojowy.
 Typ antyspołeczny jest zdeterminowany genetycznie, charakteryzuje się wczesnym występowaniem problemów związanych z piciem oraz zachowa¬niami antyspołecznymi.
 Typ kumulowany rozwojowo wiąże się z wpływami kulturowymi i charak¬teryzuje się systematycznym piciem alkoholu, którego skutkiem staje się uza¬leżnienie.
 Typ spowodowany negatywnymi nastrojami dotyczy głównie kobiet i osób pijących w celu poprawienia nastroju i zmiany relacji społecznych.
 Typ rozwojowy charakteryzuje osoby pijące często i intensywnie w okre¬sie młodzieńczym, które później, tj. w okresie dorosłości potrafią pić w spo¬sób społecznie akceptowany.
b) Typologia według Cloningera
Cloninger zaproponował wyodrębnienie dwóch ty¬pów uzależnienia od alkoholu.
 Typ I uwarunkowany środowiskowo - uzależnienie ujawnia się na ogół po 25 roku życia, jego rozwój jest szybszy, zazwyczaj rozwija się u kobiet i osób neurotycznych ze skłonnościami do depresji. Charakteryzuje się występowa¬niem „ciągów" przeplatanych długimi okresami abstynencji. Częściej spoty¬kany jest w nim krytycyzm do uzależnienia. Przypuszczalnie jest związany z hypofunkcją układu noradrenergicznego.
 Typ II związany głównie z płcią męską - uzależnienie charakteryzuje się wcześniejszym występowaniem (przed 25 rokiem życia), wysokim stopniem przenoszenia genetycznego z ojca na syna oraz niewielkimi wpływami środo¬wiskowymi. Znacznie częściej obserwowane są w nim zachowania antysocjalne. Rozwój uzależnienia trwa dłużej niż w typie I. Podejrzewa się tu istnienie dysfunkcji układu serotoninergicznego. Stwierdzono również, że te dwa typy uzależnienia różnią się także miedzy sobą w zakresie trzech cech osobowości, tj. skłonności do poszukiwania no¬wości, unikania stresu i uzależnienia od aprobaty otoczenia. Cechy te są znacz¬nie wyraźniej zaznaczone w typie II.
c)Typologia według Lesha
Lesh i współpracownicy wyróżnili cztery typy al¬koholizmu:
 Typ l „właściwy" („pierwotny") obejmuje osoby uzależnione bez opisa¬nych niżej czynników predysponujących.
 Typ 2 „neurotyczny" („lękowy") dotyczy osób, u których obserwowano pierwotne wobec uzależnienia zaburzenia osobowości, a początek picia al¬koholu wynikał z chęci doznania ulgi.
 Typ 3 „psychotyczny" („psychiatryczny") spotykany jest w tych rodzinach osób uzależnionych, gdzie stwierdzono występowanie różnych zaburzeń psy¬chicznych (od depresji do niedorozwoju).
 Typ 4 „organiczny pierwotnie" dotyczy osób z pierwotnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w okresie rozwojowym lub z wczesnodzieciecymi zaburzeniami emocjonalnymi.
d) Typologia według Babora
Babor i współpracownicy wyod¬rębnili dwa typy osób uzależnionych od alkoholu:
 Typ A - osoby, u których uzależnienie pojawiło się później, objawy uza¬leżnienia są mniej nasilone i rzadziej współwystępują zaburzenia psychiczne.
 Typ B - osoby, u których częste są przypadki uzależnienia w rodzinie, samo uzależnienie rozpoczyna się wcześnie, charakteryzuje się większym nasileniem i większą częstością współwystępowania zaburzeń psychicznych.
3. Dzieci alkoholików:
Są różne sposoby reagowa¬nia na świat, które wynikają z postaw obronnych wobec zagrożeń, jakie stwa¬rza patologiczna rodzina z problemem alkoholowym wobec dzieci.
-„Bohater" - podpora rodziny, zwykle najstarsze dziecko, jego zadaniem jest dostarczanie rodzinie poczucia wartości, nie sprawia więc żad¬nych kłopotów, dobrze się uczy, wykonuje część obowiązków pijącego ojca, jest nad wiek dorosłe oraz nadmiernie obowiązkowe i odpowiedzialne, czę¬sto zaniedbuje własne potrzeby. Dzieci te mają zwykle trudności z wypoczyn¬kiem i odprężeniem się, czego następstwem mogą być schorzenia psychoso¬matyczne; w przyszłości wybierają często zawody polegające na pomaganiu innym.
-„Kozioł ofiarny"- na ogół dziecko nieco młodsze od „bohate¬ra", nie jest ono w stanie z nim konkurować, czuje się odsunięte i szuka wspar¬cia poza domem, stwarza kłopoty w szkole i wiele problemów wychowawczych, bardzo często popada wcześnie w konflikty z prawem, niejednokrotnie uzależ¬nia się od alkoholu lub narkotyków, nierzadko dzieci te są pierwszymi człon¬kami rodziny alkoholika zgłaszającymi się po pomoc, często zapadają na scho¬rzenia wymagające pomocy psychiatrycznej.
-„Aniołek" („zagubione dziecko")- jest samotne i zamknięte w sobie, przed chaosem i awanturami w domu ucieka w świat marzeń, niewiele wy¬maga od rodziny i minimalnie korzysta z jej wsparcia, ma trudności w nawią¬zywaniu kontaktów z innymi ludźmi, w dorosłym życiu nie potrafi mieć sa¬tysfakcjonujących związków uczuciowych, często popada w uzależnienie od substancji psychoaktywnych lub staje się nadmiernie otyłe.
-„Rodzinna maskotka"- najmłodsze dziecko, jest w centrum uwagi i zainteresowania rodziny, aby przetrwać, dostarcza jej tematów do zabawy oraz dba o to, aby jak najczęściej było w domu wesoło, zawsze stara się, aby zwracano na nie uwagę, ta cecha utrzymuje się na ogół w życiu dorosłym, dzieci te charakteryzują się mała odpornością na stres, a stając przed trudnymi do rozwiązania problemami nierzadko sięgają po alkohol lub narkotyki.
Brak ciepła emocjonalnego i wsparcia poważnie utrudniają właściwe ukształtowanie się u dziecka poczucia własnej wartości. Bardzo często żyje ono w przekonaniu, że do picia i awantur w rodzinie dochodzi z jego winy. Poza tym stale musi pamiętać o zachowaniu tajemnicy rodzinnej oraz żyje i postępuje w myśl zasady: „ Nie powinieneś myśleć, czuć, pragnąć, wyobra¬żać sobie, widzieć i słyszeć tak, jak to robisz. Powinieneś myśleć, czuć, pra¬gnąć, wyobrażać sobie, widzieć oraz słyszeć w taki sposób, jak tego wymaga ideał";
Claudia Black wyróżnia trzy typy dzieci:
-dziecko odpowiedzialne (przejmujące ster i opiekujące się bezradnymi rodzicami i rodzeństwem)
-dziecko dostosowujące się (bacznie obserwujące, co się dzieje, aby szyb¬ko dostosować swój sposób myślenia i zachowania do wymogów danej sytuacji)
-dziecko łagodzące sytuację (starające się zadowolić innych lub odwrócić uwagę od tego, co się dzieje w rodzinie - w tym dzieci błaznujące i stwa¬rzające problemy).
Inni badacze tego problemu zwracają uwagę na to, że każde dziecko funk¬cjonuje w którejś z ról umożliwiających utrzymanie patologicznego systemu rodzinnego. Najczęściej spotykane są role:
-„ratownika" wyciągającego alkoholika z opresji i chroniącego tym samym przed konsekwencjami picia
-„prowokatora" konfrontującego alkoholika z rzeczywistością, ale nie jest to na ogół działanie konstruktywne, lecz pogłębiające poczucie winy i ma¬łej wartości
-„ofiary" przejmującej na siebie coraz większy zakres obowiązków alko¬holika.
Trzy zasady, które determinują funkcjonowanie dzieci:
-zasada „nie mów" nakazuje zachowanie milczenia na temat tego, co dzie¬je się w rodzinie
-zasada „nie ufaj" nakazuje, aby nie ufać zarówno członkom własnej rodzi¬ny, jak i obcym, bowiem ufność może narazić na doznanie krzywdy (kon¬sekwencją jest brak poczucia bezpieczeństwa)
-zasada „nie odczuwaj' nakazuje, aby nie zagłębiać się we własne emocje (trzeba być „twardym").
Poza podatnością na uzależnienia dzieci z rodzin z problemem alkoholo¬wym przejawiają w życiu dorosłym wiele charakterystycznych cech, z których najczęściej spotykane to:
 poczucie odmienności
 krytyczna samoocena i zbyt poważne traktowanie siebie samego
 ignorowanie własnych potrzeb emocjonalnych
 brak umiejętności cieszenia się życiem
 trudności w rozumieniu tego, co jest normalne a co nie
 branie odpowiedzialności za wszystko i za wszystkich oraz pracoholizm
 reagowanie niepokojem, gdy sprawy życiowe wymykają się spod kontroli
 nadmierna odpowiedzialność albo brak odpowiedzialność
 nadmierna wrażliwość lub nadmierna obojętność („znieczulenie emocjo¬nalne")
 funkcjonowanie wg zasady: „wszystko albo nic"
 trudności w realizowaniu do samego końca swoich planów życiowych i czę¬ste uleganie impulsom
 brak zaufania i obawa przed nawiązywaniem bliskich związków z innymi ludźmi
 stałe poszukiwanie aprobaty dla swojej osoby i obawa przed odrzuceniem
 poczucie, że jest się ignorowanym, atakowanym
 nieświadome poszukiwanie napięć i kryzysów, a następnie uskarżanie się na ich skutki
 obawa przed krytyką i osądzaniem przy jednoczesnej skłonności do kryty¬kowania i osądzania innych.
Dzieci te bardzo często znajdują sobie partnerów, którzy są uzależnieni od substancji psychoaktywnych, a jednocześnie gotowe są zrobić wszystko, aby nie dopuścić do rozpadu tego związku. Perspektywa osamotnienia jest dla nich zbyt bolesna, bowiem stanowi powrót do przykrych przeżyć z dzieciństwa. Badania wykazały na przykład, że synowie ojców - alkoholików są cztero¬krotnie bardziej narażeni na alkoholizm niż inni, a córki matek - alkoholiczek trzykrotnie częściej stają się alkoholiczkami niż inne i znacznie częściej wychodzą za mąż za alkoholików.
4. Fizjologiczna reakcja na alkohol:
 od 0,3 do 0,5 promila: nieznaczne zaburzenia równowagi oraz euforia i obniżenie krytycyzmu, upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz zaburzenia wi¬dzenia:
- 0,3 promila - oko dostrzega gorzej rodzaj i kształt przedmiotów ukazują¬cych się w głębi pola widzenia, następuje obniżenie zdolności dostrzega¬nia ruchomych źródeł światła
- 0,4 promila - czas adaptacji oka do ciemności po olśnieniu wydłuża się o ok. 2/3
- 0,5 promila - czas reakcji na nowe bodźce wzrokowe ulega opóźnie¬niu, zdolność dostrzegania ruchomych świateł obniża się o 1/3, poja¬wia się również opóźnienie i osłabienie dostrzegania przedmiotów na obwodzie pola widzenia.
 do 0,7 promila: zaburzenia sprawności ruchowej (niezauważalne osłabienie refleksu), nadmierna pobudliwość i gadatliwość, a także obniżenie samokontro¬li oraz błędna ocena własnych możliwości, które często prowadzą do fałszywej oceny sytuacji, z jaką może spotkać się kierowca.
 do 2,0 promili: zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu, spadek sprawności intelektualnej (błędy w logicznym rozumowaniu, wadliwe wyciąganie wniosków itp.), pogłębiający się w miarę narastania intoksykacji alkoholowej; opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, obniżona tolerancja, zachowania agresywne, pobudzenie sek¬sualne, wzrost ciśnienia krwi oraz przyspieszenie akcji serca.
 do 3,0 promila: zaburzenia mowy (bełkotliwa), wyraźne spowolnienie i zaburzenia równowagi (chód na szerokiej podstawie, chwianie i przewracanie się), wzmożona senność; znacznie obniżona zdolność do kontroli własnych zachowań (w większości przypadków trudno mówić o jakimkolwiek pra¬widłowym samodzielnym działaniu i wykonywaniu skoordynowanych ruchów).
 do 4,0 promila: spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, osłabienie lub zanik odruchów fizjologicznych oraz głębokie zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki.
 powyżej 4,0 promili: Stan zagrożenia życia, głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka oddechowego i naczyniowo-ruchowego, możliwość porażenia tych ośrodków przez alko¬hol.
Kierowcy powinni przy tej okazji wiedzieć, że ryzyko zagrożenia wypad¬kiem drogowym w zależności od stężenia alkoholu we krwi zwiększa się. Jednocześnie szacuje się, że w porównaniu z kierowcami, którzy nie pili alkoholu, ryzyko śmiertelnego wypadku u kierowców pijących jest wyższe. W Stanach Zjednoczonych pijani kierowcy zabijają w ciągu dwóch lat wię¬cej osób, niż wynosi liczba żołnierzy poległych podczas całej wojny w Wiet¬namie. Przedstawione wyżej reakcje organizmu na alkohol są reakcjami typowy¬mi, czyli fizjologicznymi. Zależą one od indywidualnych predyspozycji orga¬nizmu, a poziom alkoholu we krwi zależy od fizycznego oraz psychicznego stanu zdrowia osoby pijącej, od rodzaju alkoholu, szybkości picia itp. Należy jednak wiedzieć, że mogą wystąpić niespodziewane i nietypowe reakcje na spożycie nawet niewielkiej dawki alkoholu.