Powstanie listopadowe

Sprowokowane m. in. łamaniem konstytucji Królestwa z 1815 oraz represjami wobec tajnych związków i organizacji. Do wybuchu walk przyczyniły się rewolucje we Francji i Belgii oraz planowana wobec nich interwencja Rosji. Gdy osłabły pierwsze nastroje rewolucyjne, kierownictwo nad powstaniem przejęła skłonna do kompromisu arystokracja. W odpowiedzi na kroki podjęte przez arystokrację 1 XII 1830 powstało Towarzystwo Patriotyczne domagające się wszczęcia działań przeciwko oddziałom rosyjskim znajdujących się w Królestwie. Pod naciskiem Towarzystwa doszło do utworzenia Rządu Tymczasowego, na czele którego stanął A. Czartoryski. 4 II 1831 do Królestwa Polskiego wkroczyła armia rosyjska pod dowództwem feldmarszałka I.I Dybicza. Wskutek ciężkich strat poniesionych w bitwie Dybicz zrezygnował ze szturmu na Warszawę. Po bitwie pod Grochowem naczelne dowództwo powierzono generałowi J. Skrzyneckiemu. W marcu wojsko polskie przystąpiło do ograniczonej ofensywy, odnosząc sukcesy w bitwach pod Dębem Wielkim (31 marca) i Iganiami (10 kwietnia). Znacznie gorzej zakończyła się akcja polska przeciwko gwardiom carskim rozlokowanym w okolicach Łomży. W dniu 26 maja doszło do bitwy pod Ostrołęką, którą wojska polskie przegrały. Po przegranej doszło do rozruchów w stolicy. W tych warunkach władzę przejął J. Krukowiecki. W dniu 6 IX 1831 rozpoczął się szturm na Warszawę, głównie uderzenie skierowało się na Wolę. Mimo pełnej poświęcenia postawy wojska polskiego pierwsza linia fortyfikacji znalazła się w rękach wroga. Krukowiecki przystąpił do rokowań z Paskowiczem i poddał stolicę. Powstanie upadło wraz z kapitulacją Warszawy.