Sprawa polska w okresie napoleońskim

Kiedy w 1795 roku na skutek rozbiorów tracimy niepodległość , a co za tym idzie zlikwidowane zostało wojsko polskie, likwidacji uległ sejm i sejmiki ziemskie. Skonfiskowano dobra koronne oraz majątki uczestników Insurekcji Kościuszkowskiej . Symbol państwa polskiego - zamek królewski zamieniony został na koszary, a znajdujący się tam skarbiec królewski Prusacy wywieźli do Berlina.
Austria i Prusy, walczące z rewolucyjną Francją, wprowadziły na ziemiach polskich dotkliwe podatki oraz przymusowy, pobór rekrutów, którzy trafiali do obcej armii.
Pierwsze lata po upadku państwa polskiego to okres poszukiwania dróg zmierzających do podjęcia walki o utraconą niepodległość. Na emigracji wyłoniły się ośrodki patriotyczne, których członkowie uważali, że niepodległość można odzyskać przy zbrojnej pomocy z zewnątrz . Swego sojusznika upatrywali w Napoleonie Bonaparte , młodym , zdolnym generale francuskim . W wyniku dążeń narodowowyzwoleńczych powstały Legiony Polskie , utworzone 9 stycznia 1797 roku we Włoszech przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego , miały one wspomóc Francję w wojnie z Austrią . W maju 1797 r. Legiony liczyły już 6 tys. żołnierzy . Większość żołnierzy stanowili jeńcy wojenni , wśród nich wielu było chłopów galicyjskich , którzy zostali przymusowo wcieleni do armii austriackiej . Dąbrowski dbał by jego kadra oficerska była dobrze obeznana w rzemiośle wojskowym , wszyscy żołnierze musieli posiadać umiejętność czytania i pisania . Mimo niejasnej sytuacji, morale polskich żołnierzy było bardzo wysokie . Do walki o niepodległość legionistów wzywał przebywający wówczas w Paryżu Tadeusz Kościuszko , a widok maszerujących oddziałów skłonił Józefa Wybickiego do ułożenia pieśni „Jeszcze polska nie umarła , póki my żyjemy”, która stała się po pewnym czasie nieoficjalnym hymnem polskim . Jednak najbliższa przyszłość nie przyniosła nic dobrego . Porozumienie w Leoben , w kwietniu 1797 roku powstrzymało planowany przez Dąbrowskiego marsz na Wiedeń . Zamiast tego Legiony Polskie zostały skierowane do tłumienia buntów ludności włoskiej , która podobnie jak i Polacy walczyli o swoją niepodległość . W roku następnym Legiony posłużyły Francji do zajęcia państwa papieskiego i wypędzenia z Neapolu Burbonów . Wiele sukcesów odniosły wówczas oddziały dowodzone przez gen. Kazimierza Kniaziewicza .
Po pokonaniu armii pruskiej pod Auerstadt i Jeną (14.X.1806) Napoleon będący już wtedy cesarzem wkroczył do Berlina . Tam zdecydował się wykorzystać Polaków w celu zdobycia dalszych terytoriów . Wezwał więc do siebie gen. Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego – nakazał im wydać odezwę do rodaków , by ci chwycili za broń . Przystąpiono do organizowania wojska polskiego , władz administracyjnych , i sądownictwa . W końcu listopada 1806 r. wojska francuskie witane owacyjnie , zajęły Warszawę . W styczniu 1807 r. Bonaparte powołał Komisję Rządzącą . Komisji przewodził były marszałek sejmu czteroletniego – Stanisław Małachowski , podlegało mu 5 dyrektorów : sprawiedliwości , spraw wewnętrznych , skarbu , policji i wojny . Dyrektorem tej ostatniej został bratanek Stanisława Augusta Poniatowskiego – Józef Poniatowski . Napoleon przekazał Komisji skromne dochody , by ta mogła je wykorzystać na potrzeby administracyjne i armii polskiej , w zamian za co Polacy musieli dostarczać żywność armii francuskiej w czasie trwania działań wojennych . Klęska wojsk prusko-rosyjskich pod Frydlandem zmusiła dawnych zaborców do zawarcia korzystnego dla Napoleona i Polski pokoju w Tylży (7.VII.1807) . Na jego mocy utworzone zostało Księstwo Warszawskie , składające się głównie z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego . Gdańsk stał się wolnym miastem , w którym stacjonowała armia francuska . Napoleon nie chcąc się zbytnio narażać carowi Aleksandrowi I , który bardzo nie chciał by państwo polskie się odrodziło , nadał państewku nazwę Księstwo Warszawskie . Księstwo Warszawskie miało powierzchnie 104 tyś. kilometrów kwadratowych , 2,7 mln ludności . Władzę w kraju objął Fryderyk August – król saski , który miał kontynuować tradycje saskie w Polsce . Te postanowienia rozczarowały patriotów polskich , którzy spodziewali się odbudowy Polski . Zanim jeszcze doszło do porozumienia w Tylży , spolszczono szkoły , rozwinięto życie kulturalne , prasę , publicystykę , wszędzie reorganizowano administrację i sądownictwo . 22 lipca 1807 roku , w Dreźnie , Księstwo Warszawskie otrzymało z rąk Napoleona swoją własną konstytucję . W niewielu przypadkach nawiązywała ona do dawnych tradycji polskich , bliżej jej było (konstytucji) do konstytucji francuskiej z 1800 roku , która była sprzyjająca dla bogatej szlachty . To jej poparcie od chwili wkroczenia na ziemie polskie Napoleon starał się pozyskać . Ustrój państwa polskiego miał się wzorować na Francji i innych państwach wasalnych . Artykuł 4 był wyrazem antyfeudalnej tendencji i mówił o zniesieniu poddaństwa , gwarantował równość wszystkich wobec prawa . Prawa wyborcze uzyskała nie tylko szlachta , ale i ziemiaństwo , inteligencja(nie wszyscy!) . Władza ustawodawcza należała do dwuizbowego Sejmu , Izba Poselska składała się z 60 posłów wybieranych na sejmikach szlacheckich oraz 40deputowanych do tzw. Zgromadzeń gminnych , większość przedstawicieli stanowiła jednak szlachta . Władza wykonawcza spoczywała w rękach księcia ,którym był król saski . Przysługiwała mu inicjatywa ustawodawcza .Poza księciem władzę wykonawczą posiadała Rada Stanu , składała się ona z ministrów , którzy byli nominowani przez księcia i od niego tylko zależni . Rada Stanu przygotowywała projekty praw oraz funkcje sądownicze . Praktycznie władze wykonawczą w kraju pełniła tzw. Rada Ministrów składająca się z Rady Stanu i 12 radców tzw. refendarzy ,ponieważ Fryderyk August często przebywał poza granicami kraju . Sejm jako władza ustawodawcza miał zbierać się co dwa lata i obradować tylko przez dwa tygodnie , Sejm składał się z Senatu i Izby Poselskiej . Konstytucja zapewniała polski charakter państwa , działo się to przez dwa ważne postanowienia : zapewniała , że wszelkie konstytucyjne urzędy mogły być sprawowane tylko przez obywateli Księstwa oraz ,że akta urzędowe muszą być spisane w języku narodowym . Jednak Księstwo Warszawskie nie uzyskało pełnej niepodległości , zwłaszcza w zakresie polityki zagranicznej , która znajdowała się w kompetencjach króla saskiego , a ten był bardzo zależny od Napoleona . Armia Księstwa również podlegała francuskiemu cesarzowi .
W 1808 roku w życie wprowadzony został kodeks cywilny Napoleona . Życie w Księstwie toczyło się pod dyktando przygotowań wojennych i wojen . Bonaparte podtrzymując wśród Polaków nadzieję na odbudowę Polski , żądał od nich świadczeń w ludziach , gotówce i zasobach naturalnych . Część oddziałów polskich została użyta do obsadzenia twierdz pruskich , inna część skierowana została do Hiszpanii do tłumienia powstania . W sumie około 20 tys. żołnierzy Księstwa Warszawskiego zostało wykorzystanych w interesie Napoleona .
Sytuacja gospodarcza Księstwa uległa znacznemu pogorszeniu , wzrastało coraz bardziej zadłużenie majątków , a zarazem z tym nadużycia i gwałty wojskowe . Jedynie energiczni dostawcy dla armii zbijali fortuny . W 1809 roku liczący 30 tys. ludzi korpus austriacki pod wodzą arcyksięcia Ferdynanda d’ Este wkroczył do księstwa , spodziewając się zająć je bez większego wysiłku .Napoleon nie spodziewał się ataku , toteż wycofał z terenu Księstwa większość wojsk francuskich i polskich . W rezultacie w Księstwie zostało zaledwie 18 tys. żołnierzy .Do pierwszego starcia doszło 19 kwietnia pod Raszynem . Oddziały polskie dowodzone przez Józefa Poniatowskiego nie zdołały utrzymać swojej pozycji na przedpolach Warszawy , ale na skutek znaczącej przewagi austriackich wojsk wycofali się na prawy brzeg Wisły . Austriacy zdecydowali się okupować stolicę . Poniatowski dzięki brawurowej kontrofensywie w głąb Galicji zdołał odciągnąć wojska Fryderyka od Warszawy .
Po zwycięstwie Napoleona pod Wagram Poniatowski podjął kolejną ofensywę i zajął Kraków . Na mocy pokoju w wiedeńskiej rezydencji – Schonbrunnie – oddano Księstwu ziemie zdobyte w tej kampanii , o powierzchni 142 tys. km2,i 4,3 mln ludności . Stan liczby wojska wzrósł do 60 tys. żołnierzy . Dzięki zwycięstwu umocniły się nastroje patriotyczne . Mieszczanie zyskali prawo do nabywania dóbr ziemskich i piastowania urzędów . W Radzie Stanu zasiadł Stanisław Staszic , przedstawiciel mieszczan . W 1809 roku po raz pierwszy zebrał się sejm Księstwa . W nowym ustroju zaczęła się tworzyć rodzima klasa urzędnicza . Do jej szkolenia utworzono w Warszawie Szkołę Prawa . Sojusz tylżycki nie gwarantował trwałości i bezpieczeństwa . Już w 1810 roku Rosja wyłamała się z blokady kontynentalnej i zaczęła handlować z Anglią . Car zażądał by Polska nie została odbudowana , Napoleon nie zgodził się na te żądania . Rosja zaczęła wyraźnie się przygotowywać się do wojny . Napoleon przygotował 600 tys. armię , co szósty żołnierz pochodził z Księstwa Warszawskiego . Tuż przed wyprawą na Rosję Napoleon zwołał sejm nadzwyczajny , na którym uroczyście ogłoszono przywrócenie Królestwa Polskiego , jak się okazało niestety nie na długo . W 1812 roku blisko 70 % żołnierzy pochodzących z Księstwa Warszawskiego zginęło . W 1813 roku armia rosyjska wkroczyła na ziemie Księstwa . Książe Poniatowski zdecydował się doprowadzić resztkę swoich wojsk do Napoleona . W bitwie pod Lipskiem polski korpus został całkowicie rozbity , a książe Poniatowski zginął w nurtach rzeki Elstery . Sześcioletni okres trwania namiastki państwa polskiego skończył się .
Oczekiwania wobec Napoleona były wielkie , chyba zbyt wielkie . Należy jednak docenić to co Napoleon zrobił dla narodu polskiego . Napoleon pozwolił Polsce odżyć , może był to krótki czas , ale żaden inny władca będąc równie silnym jak Napoleon nie dał nam takiej swobody , tak licznego wojska , własnego sejmu , władcy ,skarbu czy też konstytucji równocześnie . Wprowadzony przez niego w Księstwie Warszawskim Kodeks Napoleona jest podstawą systemów prawnych w wielu państwach demokratycznych po dziś dzień . Sama postać Napoleona cieszyła się i cieszy się do dziś popularnością i podziwem , jest on symbolem sukcesu rewolucji francuskiej , usposobieniem równości szans dla obywateli . Mimo , iż interesy Napoleona nie zawsze były zgodne z interesami Polski , jego politykę wobec Księstwa, stosunek do sprawy polskiej należy ocenić pozytywnie .