Cywilizacje Dalekiego Wschodu
Kontakty z monarchiami Dalekiego Wschodu - Chinami, Koreą i Japonią – utrudniał Europejczykom charakterystyczny dla tych krajów izolacjonizm.
W Chinach wynikał on przede wszystkim z płynącej ze starochińskich tradycji koncepcji władzy, według której Chiny są środkiem świata, zaś cesarz, Syn Nieba, panuje nad wszystkimi narodami. Coraz liczniejsze w XVII wieku poselstwa zagraniczne traktowane były więc nie jak równorzędni partnerzy, z którymi można zawiązywać traktaty handlowe, ale niczym wasale przybywający aby złożyć należną cesarstwu daninę. Jednak konsekwentna polityka prowadzona przez dwór cesarski nie uchroniła Chin przed politycznym i gospodarczym uzależnieniem od państwa Zachodu, głownie Anglii, Rosji i stanów Zjednoczonych.
Japonia pozostawała otwarta na obce wpływy (głównie chińskie i koreańskie) do XVI wieku. W XVII wieku zapoczątkowany został izolacjonizm którego główną przyczyną było poczucie zagrożenia spowodowane przez obcych przybyszy i towarzyszące im wynalazki dotyczące techniki wojennej. Po dwóch stuleciach, w XIX wieku, Japonia otworzyła się wreszcie na wpływy, nie tracąc jednak kontroli nad procesem zamian, który nieuchronnie musiał się rozpocząć.
Chiny
Kontakty Europejczyków z Chinami
XVI wiek państwa europejskie usiłują nawiązać stosunki dyplomatyczne i handlowe z dalekimi Chinami
1511 r. Portugalczycy jako pierwsi docierają do Chin drogą morską, opanowują płw. Malakka
poł. XVI wieku zakładają ośrodek handlowy Makau (na wyspie u ujścia rzeki Si-ciang) – władze chińskie reagują budową muru, wokół Makau, jednak potem zezwalają na założenie faktorii do której wysyłają swojego zarządcę
1572 r. Hiszpanie zajmują Filipiny, rozpoczynają wymianę z Chińskimi kupcami
XVII wiek Anglicy zakładają faktorię na wyspie Tajwan
oficjalna misja złożona z francuskich Jezuitów zostaje dopuszczona na dwór cesarski – cesarz liczy na wykorzystanie wiedzy misjonarzy z zakresu astronomii i nauk ścisłych
XVIII wiek pierwsza dyplomatyczna misja brytyjska do stolicy Chin, Pekinu
W XVII wieku rządząca w Chinach dynastia Ming zostaje w wyniku podboju zastąpiona przez dynastię Cing z Mandżurii. Hamuje to znacznie ekonomiczny i społeczny rozwój państwa, dynastia z wyższością i niechęcią odnosi się zarówno do azjatyckich sąsiadów, jak i do Europejczyków. Szerzą się jednak ruchy konspiracyjne, które walczą z dynastia mandżurską i porządkiem feudalnym. Powstania organizowane w XVIII wieku znacznie ułatwiają państwom Zachodu kontakty z Chinami.
Osiągnięcia cywilizacyjne Chińczyków:
- monumentalna architektura
- sztuka ogrodowa
- rozwinięta technika i wytwórczość: warsztat tkacki, proch, młyn wodny, zegarek mechaniczny, drukarstwo, igła magnetyczna, zapałki
- osiągnięcia w dziedzinie filozofii, myśli religijnej i literatury (choć okres świetności tych dziedzin przeminął na długo przed przybyciem Europejczyków)
- wysoko rozwinięta sztuka malarstwa, kaligrafii, poezji i muzyki. Charakterystyczną cechą malarstwa Chińskiego jest jego związek z pismem, wynikający ze wspólnej symboliki, a także użycia podobnych materiałów.
- sztuka ceramiki (VI wieku - wynalezienie porcelany)
Korea
Korea, z racji swojego położenia, stanowi swoisty pomost łączący Japonię z Chinami. Oficjalną religią staje się buddyzm w niej, który kształtuje także oblicze sztuki. Artystycznymi centrami stają się klasztory, w których rozkwitają wszystkie dziedziny twórczości. W rzemiośle artystycznym wyróżnia się produkcja ceramiki, dorównująca wyrobom chińskim.
Japonia
XVI wiek Europejczycy po raz pierwszy przybywają do brzegu wysp Japońskich, które pogrążone są w walkach dynastycznych
1549 r. przybycie misji chrześcijańskich św. Franciszka Ksawerego
1603 r. początek okresu Edo, rządy w imieniu cesarza obejmuje Tokugawa Ieyasu, rozpoczynają się trwające do 1867 r. rządy szogunów z rodu Tokugawa, którzy krwawo rozprawiają się z chrześcijanami, popierają zaś upowszechnienie się idei starożytnego chińskiego uczonego Konfucjusza (który uważał nieporządek za największe zło)
1634 –1635 r. chrześcijańska ludność Japonii zostaje wymordowana, deportacje i prześladowania misjonarzy
1639 r. początek izolacji Japonii
1640 r. Holendrzy otrzymują wyłączne prawo do prowadzenia handlu z Japonią na terenie portu Nagasaki
1792 r. bezskuteczne próby nawiązania kontaktów z Japonią przez Rosję, Anglię, Stany Zjednoczone i Chiny
Religia
Religią rdzennie japońską pozostaje politeistyczny kult sinto („sinto” oznacza „ścieżkę bogów”) w którym czcią otaczane są duchy przodków, sławnych osób (w tym cesarzy) oraz siły natury. Dynastia rządząca wywodzi swoją genealogię od bogini Słońca stojącej na szczycie panteonu bóstw.
W VI wieku z Chin dociera do Japonii buddyzm – w postaci kilku odmian. Od momentu przybycia misji chrześcijańskich w XVI wieku, pomimo represji, rozwija się też chrześcijaństwo, w postaci wielu kościołów i sekt.
Długi okres współistnienia wielu religii (szczególnie sinto i buddyzmu) doprowadził do przekonania o ich niesprzeczności i dużej tolerancji religijnej.
Sztuka
- sztuka ogrodowa : ogrody miniaturowe, ogrody herbaciane, ogrody spacerowe (wpływy buddyzmu zen, wykorzystanie kompozycji kamienia, żwiru, piasku)
- charakterystyczna architektura: prostota konstrukcji, przesuwane wewnętrzne i zewnętrzne ścianki. Do XVI w. niemal wyłącznie konstrukcje drewniane, potem, w związku z pojawieniem się broni palnej – także z kamienia
- sztuka malarska, barwne drzeworyty, ilustracje towarzyszące literaturze, wpływy grafiki japońskiej na sztukę europejską
- sztuka teatru nō (Poematy z dialogiem przy akompaniamencie niewielkiego chóru, tematyka zaczerpnięta z legend, ksiąg buddyjskich, oraz dziejów Japonii. Teatr dostępny był jedynie dla widzów szlacheckiego pochodzenia) oraz teatr kabuki (szeroko rozpowszechniony w całej Japonii)
- ikebana – japońska sztuka układania kwiatów, najstarsza odmiana znana już od XI wieku