Wpływ hałasu na organizmy żywe

Sygnały dochodzące z otoczenia, rejestrowane narządem słuchu, nazywa się dźwiękami. Występujące w środowisku dźwięki niepożądane lub szkodliwe dla zdrowia człowieka określamy mianem hałasów. Najczęściej stosowaną miarą hałasu jest poziom dźwięku wyrażany w decybelach dB.
Hałas jest wynikiem nakładania się różnych dźwięków, które ulegają zmieszaniu w sposób pozbawiony ładu. Hałasem nazywamy w mowie potocznej każdy przeszkadzający dźwięk. Hałas może wywoływać niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, świat zwierzęcy i roślinny.
Wpływ hałasu na organizm ludzki jest różny, lecz przede wszystkim atakuje układ nerwowy. Jest on tym bardziej niebezpieczny, że jego skutki rzadko ujawniają się od razu - częściej kumulują się w czasie. Jednak czasem może on być powodem nawet natychmiastowej śmierci. Szkodliwość hałasu należy od jego natężenia i częstotliwości, charakteru zmian w czasie, długotrwałości działania.
Hałas w warunkach naturalnych jest praktycznie nie do uniknięcia. Towarzyszy nam w domu, pracy, na spacerze oraz przy korzystaniu z wszelkich zdobyczy cywilizacji. Ilość źródeł hałasu jest ogromna, lecz
szczególnymi jego źródłami są: przemysł (zbyt hałaśliwie pracujące maszyny i urządzenia), środki transportu
(widny, wentylatory, pompy, itp.).

Ze względu na źródło i miejsce występowania hałasu, wyróżnia się hałas: przemysłowy, komunikacyjny, komunalny i mieszkaniowy np.:
„Jakiś robotnik był od dawna operatorem koparki. Od pewnego czasu słyszy swoich kolegów tylko wtedy, gdy oni bardzo głośno do niego mówią. Lekarz, do którego w końcu się udał, stwierdził początek głuchoty... ”

Hałas jest najpowszechniejszym i najczęściej podnoszonym problemem życia ludzi w środowisku miejskim. Hałas godzi, bowiem w podstawowe potrzeby każdego mieszkańca-potrzebę spokoju, wypoczynku zakłóca wiele ważnych funkcji i procesów psychospołecznych np.:
Jakiś 13-letni uczeń mieszka przy ruchliwej ulicy. Wprawdzie śpi dziennie 9 do 10 godzin, lecz rano budzi się zazwyczaj zmęczony i jest cały dzień markotny i podniecony. W szkole ciężko mu skupić uwagę. Ten chłopiec jest typową ofiarą hałasu, spowodowanego komunikacją uliczną. Za każdym razem, gdy nocą
przejeżdża samochód, jego głęboki sen przechodzi w sen lekki, powierzchowny. Tak się dzieje wielokroć w ciągu nocy. Bez dostatecznie głębokiego snu jego system nerwowy nie może wypocząć.
Hałas występujący w życiu codziennym przyczynia się niewątpliwie do

1.
powstawania i rozwoju u ludzi chorób o podłożu nerwicowym.
Opanowanie hałasu staje się coraz istotniejszym i jednocześnie jednym z trudniejszych zadań dla ochrony środowiska.
Zabiegi z punktu widzenia ochrony zdrowia oraz zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych koniecznych dla efektywnej działalności i potrzeb rekreacyjnych człowieka obejmować powinny eliminację lub poważne ograniczenie hałasu.
Na podstawie danych dotyczących zawodowego upośledzenia słuchu można stwierdzić, że szkodliwe działanie hałasu występuje przede wszystkim w zakładach przemysłowych:
- przemysłu ciężkiego,
- przemysłu maszynowego,
- przemysłu lekkiego,
- przemysłu budowlanego,
- przemysłu chemicznego.
W zakładach przemysłu ciężkiego największy hałas powstaje w czasie prac wykonywanych narzędziami pneumatycznymi i udarowymi.
Najgłośniejsze są ręczne narzędzia pneumatyczne: młotki, przecinaki i szlifierki, stosowane do nitowania, czyszczenia i korygowania odlewów. Wytwarzają one hałas o poziomie 100-134 dB (A).
W stoczniach podstawowym źródłem hałasu są narzędzia udarowe i pneumatyczne. Podczas budowy kadłubów statków, w halach kadłubowych, montażu sekcji i bloków oraz na pochylniach i w suchym doku młotki ręczne, wycinaki, szlifierki i szczotki pneumatyczne są źródłem hałasu o poziomie 90-127 dB (A) [20].
W przemyśle maszynowym istnieje wiele wydziałów o dużym zagrożeniu
hałasem o poziomie 100-125 dB (A).
Duże przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu obserwuje się w wydziałach obróbki drewna. Na stanowiskach roboczych takich urządzeń jak: piły tarczowe i taśmowe, strugarki i wyrówniarki poziom hałasu jest rzędu
98-115 dB (A).

2.
W przemyśle lotniczym, motoryzacyjnym, maszyn włókienniczych i budowlanych duży hałas o poziomie 102-116 dB (A), występuje w montażowniach. Największy hałas powodowany jest procesami: nitowania, szlifowania, prostowania prętów i blach. Na poziom hałasu w wydziałach montażowych wpływają głównie procesy obróbkowe, w których używa się narzędzi pneumatycznych oraz czynności związane z prostowaniem elementów konstrukcyjnych [19].
Największa liczba osób zagrożonych nadmiernym hałasem pracuje na obszarze Górnego Śląska (około 11,3 % - województwa: katowickie, częstochowskie i bielskie). Odsetek przypadków zawodowego upośledzenia słuchu przekracza na tym terenie 13 % w stosunku do reszty kraju.
Kolejne miejsce pod względem liczby zagrożonych osób zajmuje obszar Dolnego Śląska (około 9,9 % - województwa: wrocławskie, jeleniogórskie, legnickie i wałbrzyskie) oraz Łódź (9,6 %). Zarówno na obszarze Dolnego Śląska jak i Łodzi stosunek zagrożonych hałasem do zatrudnionych jest duży i wynosi odpowiednio 13,5 % i 18,9 %.
Inny charakter rozmieszczenia narażonych na hałas i inne resorty reprezentują Warszawa (17,7 %) oraz województwa: gdańskie i częściowo elbląskie (7,6 %). Tu również liczba osób zagrożonych hałasem jest duża: wynosi 14,5 % i 18,7 %.
W niektórych województwach większość osób narażonych na nadmierny hałas skupiona jest w jednym lub kilku zakładach. Zaliczyć do nich można Hutę im. Sędzimira, FSC Lublin, WSK Świdnik, ZPM Cegielski, ZM Ursus, RZPS „Radoskór” i wiele innych.
W pozostałych województwach osoby zagrożone hałasem rozproszone są w wielu zakładach, w których liczba takich osób w stosunku do wszystkich zagrożonych w danym terenie jest przeważnie mniejsza od 10 %.
Reakcje obronne występuję zarówno przy pełnej sprawności organu słuchu, jak też przy braku lub obniżonej zdolności odbierania bodźców akustycznych. Na podstawie tego negatywnego działania hałasu skutki jego oddziaływania można podzielić na:
- dokuczliwość,
- dokuczliwość powodującą narastające zmęczenie i obniżenie gotowości do pracy,
- przejściowe lub trwałe zmiany funkcji wegetatywnych,
- uszkodzenie organu słuchu,
- uszkodzenie innych organów (przy bardzo dużych poziomach dźwięku).

3.
(ubytek) słuchu. Hałas wpływa również na zmniejszenie zrozumiałości mowy, zaburza wzrok i rozprasza uwagę.
Udowodniono, że hałas jest przyczyną przedwczesnego starzenia i w 30 przypadkach na 100 skraca życie mieszkańców dużych miast o 8-12 lat. Nagły krótkotrwały hałas stawał się (głównie u dzieci) powodem zaburzeń widzenia, jąkania się a nawet padaczki. Natomiast niektóre ośrodki lekarskie od wielu lat wysuwają hipotezę, jakoby nadmierny hałas mógł być przyczyną powstawania raka.
Jedną z poważniejszych konsekwencji działania hałasu jest bezsenność. W czasie snu zachodzi regeneracja sił organizmu. Sen ma zasadnicze znaczenie dla ośrodkowego układu nerwowego i komórek kory mózgowej.
Z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia hałasy można podzielić na:
• Hałasy o poziomie poniżej 35 dB nie są szkodliwe dla zdrowia, ale mogą być denerwujące. Do hałasów tych zalicza się np. szum wody, brzęk przekładanych naczyń lub narzędzi. Hałasy te mogą przeszkadzać w pracy wymagającej skupienia np. projektowaniu, pisaniu itp.
• Hałasy o poziomie od 35 do 70 dB wywierają ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka. Pociąga to za sobą zmęczenie i spadek wydajności pracy. Może on obniżyć zrozumiałość mowy i utrudnić zasypianie i wypoczynek.
• Hałasy o poziomie od 70 dB do 85 dB trwające stale, mogą powodować zmniejszenie wydajności pracy, trwałe osłabienie słuchu, bóle głowy i ujemny wpływ na ustrój nerwowy człowieka.
• Hałasy o poziomie od 85 do 130 dB powodują liczne uszkodzenia słuchu i różne schorzenia, jak zaburzenia układu krążenia, nerwowego, równowagi i inne oraz uniemożliwiają zrozumiałość mowy nawet z odległości 0,5 metra.
• Hałasy o poziomie od 130 dB do 150 dB pobudzają do drgań niektóre wewnętrzne organy ludzkiego ciała, powodując ich trwałe schorzenie, a niekiedy zupełne zniszczenie. Ludzie pracujący w takim hałasie mają z reguły poważnie osłabiony, a najczęściej uszkodzony słuch.
• Hałasy o poziomie powyżej 150 dB już po 5 minutach całkowicie paraliżują działanie organizmu, powodują mdłości, zaburzenia równowagi, uniemożliwiają wykonywanie skoordynowanych ruchów kończyn, zmieniają proporcje zawartości składników we krwi, wytwarzają u człowieka stany lękowe i depresyjne, powodują inne objawy chorób psychicznych. Wśród ludzi zatrudnionych w hałasie o tym poziomie (np. w hamowniach silników odrzutowych) aż 80 % zapada na nieuleczalne choroby.

4.
Wraz z wynalezieniem i zastosowaniem w procesach produkcyjnych młota, kilofa, topora - człowiek zaczął być narażany na działanie wibracji. Każde uderzenie narzędzia o twardą powierzchnię wywołuje bowiem drgania o charakterze impulsowym, które przenosząc się z narzędzia na ciało człowieka wywołują odpowiedź biologiczną. Również jadąc na koniu człowiek ulegał wibracjom i wstrząsom. Z różnymi formami oddziaływania drgań człowiek związany był zawsze. Początkowo narażenie człowieka na drganie było sporadyczne i krótkotrwałe, nie obserwowano więc zmian chorobowych wywołanych przez wibrację. Chorobotwórcze oddziaływanie wibracji stawało się coraz silniejsze wraz z rozwojem cywilizacji przemysłowej.
Wibracja i wstrząsy są więc obecnie jednym z poważniejszych zagrożeń

5.
dla zdrowia człowieka w środowisku zawodowym, a wraz z postępem technicznym człowiek staje się coraz bardziej narażony na ich działanie także poza pracą.
Wibracja przeważnie określana jest jako ruch wahadłowy ośrodka sprężystego.
Wibracja może oddziaływać na człowieka podczas wykonywania pracy zawodowej lub w środowisku pozazawodowym. Wpływ pozazawodowy wibracji ma mniejsze znaczenie dla organizmu człowieka, doprowadza jednak do zaburzeń czynności układu nerwowego, takich jak zmęczenie, bezsenność, rozdrażnienie itp.
Podczas wibracji ogólnej mamy do czynienia z drganiami przenoszonymi szczególnie na kręgosłup, narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej. Oprócz samych narzędzi przekazujących drgania ciału człowieka, duże znaczenie ma wibracja całych fal fabrycznych. Jej źródłem są przeważnie wielotonowe prasy, ciężkie obrabiarki lub duże zespoły napędowe, szczególnie, gdy niezbyt solidnie są zamontowane.
Drgania mechaniczne o niskich częstotliwościach powodują pojawienie się rotacyjnych ruchów głowy. Na skutek tych ruchów, pojawiają się przyśpieszenia kątowe, zakłócające układ równowagi, czego konsekwencją jest wystąpienie objawów choroby lokomocyjnej. Kierowcy często skarżą się na bóle mięśniowe karku i potylicy głowy. Ma to związek z napięciem mięśni grzbietu i szyi, które powinny przeciwdziałać nadmiernym ruchom głowy spowodowanym wibracją. Jest to najczęstsze w tych pojazdach, w których częstotliwość drgań wynosi od 1 do 5 Hz. W tym przypadku, przy działaniu wibracji poziomej przemieszczenie głowy jest większe w pozycji siedzącej niż stojącej.
Człowiek żyjący w uprzemysłowionych miastach narażony jest na działanie wibracji nie tylko w miejscu pracy zawodowej. Jest to związane z oddziaływaniem środowiska poza produkcyjnego w środkach transportu, w mieszkaniu, którego podłoga podlega drganiom, np. podczas przejazdu ciężkiego sprzętu drogowego czy kolejowego. Źródłem wibracji są różnego rodzaju urządzenia, montowane w budynkach (kotłownie, windy, hydrofory itp.).
Wibracja niekorzystnie działa na wzrok, powoduje zwłaszcza pogorszenie jego ostrości. Można to stwierdzić przy dwóch zakresach częstotliwości: przy 20-40 Hz oraz 60-90 Hz. Pogorszeniu ostrości towarzyszy również zwężenie pola widzenia i słabsze rozróżnianie barw.
Bardzo przykre następstwa wywołuje wibracja narządów jamy brzusznej, ponieważ ze względu na swobodne zawieszenie takich narządów jak żołądek, trzustka, śledziona czy wątroba, mogą one ulegać dużym pomieszczeniom.
Również podrażnienie narządu równowagi niesie za sobą nieprzyjemne skutki - są to objawy typowe dla choroby morskiej.

6.
bólem i zawrotami głowy, szumem w uszach, dusznością oraz bólem żołądka i nudnością.
Całkowita likwidacja wibracji z procesów technologicznych jest niemożliwa, wobec tego trzeba maksymalnie ograniczyć jej działanie chorobotwórcze. Niezależnie od tego, czy wibracja działa miejscowo czy ogólnie, odczuwa to cały organizm.
Oddziaływanie hałasu nie ogranicza się jedynie do sfery psychicznej, przyczynia się także do wielu niespecyficznych zaburzeń ogólnoustrojowych. Znaczne i rozległe zakłócenia rejestruje się zwłaszcza w układzie sercowo-naczyniowym. W obrębie tkanki mózgowej występują zakłócenia podstawowych rytmów i desynchronizacja czynności bioelektrycznej mózgu. Powyższe reakcje mogą zachodzić pod wpływem nawet słabych bodźców słuchowych, jeżeli wywołują one silne stany emocjonalne.
Ludzie narażeni na hałas mają częstsze objawy zakłóceń ze strony:
a)układu krążenia (bicie i kołatanie serca, szybkie męczenie się, duszność, zawroty głowy, uderzenia krwi do głowy, nadciśnienie tętnicze) ;
b)układu pokarmowego ;
c)układu ruchu (bóle mięśni i stawów) ;
d)układu dokrewnego (choroby przemiany materii) ;
e)układu nerwowego (zakłócenia równowagi emocjonalnej, stan napięcia i niepokoju, trudności z zasypianiem, niespokojny sen, uczucie niewyspania, nerwice, ciągłe zmęczenie) .
Ze względu na towarzyszący często wibracji hałas, konieczne jest używanie ochron słuchu, gdy natężenie hałasu przekracza dopuszczalne wartości.

7.
Dolna granica wieku zatrudnionych przy pracach z narzędziami wibrującymi powinna być podniesiona do 21-22 lat. Jest to podyktowane tym, że całkowite kostnienie szkieletu kończy się dopiero w wieku 20-21 lat. Dlatego też działanie wibracji na młody organizm może doprowadzić do nieodwracalnych zmian kostnych i deformacji stawów.
Dieta pracownika narażonego na działanie wibracji powinna być bogata w białko i wapń, co zmniejsza możliwość uszkodzenia układu kostnego, a ze względu na niedobory witaminowe - w witaminę C witaminy gruby B np.:
Jakaś młoda kobieta jest stale poddana działaniu hałasu:
- w fabryce przy maszynie,
- w drodze do domu w największym ruchu,
- w mieszkaniu, które znajduje się nad kawiarnią, gdzie do 2 w nocy dudni szafa grająca.
Kobieta ta, jest nie tylko stale zmęczona i nerwowa, ale od dłuższego czasu cierpi na bóle żołądka. Lekarz ordynuje i określa dietę, a przede wszystkim ciszę... ciszę... .
Charakter współczesnego życia, pośpiech, ciągły hałas - są źródłami zmęczenia, stresów i innych dolegliwości. Zbyt duże tempo życia powoduje u ludzi pragnienie ciszy i spokoju, jest przyczyną wyobcowania człowieka z otoczenia. Rozwój cywilizacji wnosi do pracy zawodowej we wszystkich gałęziach przemysłu dużą liczbę niebezpieczeństw. Wzrasta liczba chorób zawodowych. Człowiek narażony jest na działanie związków chemicznych, izotopów promieniotwórczych czy zanieczyszczeń biologicznych. Niektóre leki czy środki stosowane w rolnictwie również nie są objęte dla organizmu człowieka.
Przykładem negatywnego oddziaływania na układ nerwowy będą hałasy w pracy czy szumy miejskie działające przez całą dobę.
Coraz częstsze narażenie ludzi na hałas i wibrację także jest związane z postępem naukowo-technicznym. Zarówno hałas jak i wibracje są tym niebezpieczniejsze dla człowieka, że ich skutki rzadko są widoczne od razu - przeważnie kumulują się w czasie. Wpływ hałasu na organizm ludzki jest różny, ale głównie atakuje układ nerwowy. Natomiast długotrwałe oddziaływanie wibracji objawia się występowaniem tzw. zespołu wibracyjnego - choroby atakującej różne układy i narządy organizmu ludzkiego.
Na szczęście w ostatnich latach opracowano wiele rozwiązań przeciwhałasowych i przeciw wibracyjnych. Są to rozwiązania natury technicznej, organizacyjnej czy też ochrony indywidualne.

Data dodania: 25. 10.03
Autor pracy: Monka