Rumunia po II wojnie światowej
Po II wojnie światowej prawie cała Europa Środkowo- Wschodnia znalazła się w granicach bloku radzieckiego. Stało się jasne, iż idea wolności narodów była trudna do urzeczywistnienia. Ideologia nacjonalistyczna stała się źródłem konfliktów międzypaństwowych, (Siedmiogród: terytorium Rumunii, zamieszkałe w większości przez ludność węgierską; walka mniejszości węgierskiej z dyskryminacją I jej dążenie do autonomii).
Do państw, w których komuniści zdobyli władzę, dzięki wsparciu Armii Czerwonej, ale które miały zostać formalnie poza granicami ZSRR, należała Rumunia (Bułgaria, Czechosłowacja, Polska I Węgry).
Moskwa utrzymała zagarnięte w 1940 r. od Rumunii Besarabię I Bukowinę, a także obsadziła swymi garnizonami linie komunikacyjne.
Od VIII 1944 r. król Rumunii Michał I obalił dyktaturę proniemiecką, ogłosił zawieszenie broni z ZSRR I wypowiedział wojnę państwom osi.
Rząd Tymczasowy w Rumunii opierał się na 4 partiach: ludowcach, liberałach, socjaldemokratach I Rumuńskiej Partii Komunistycznej (RPK).Komuniści rumuńscy byli nieliczni, ale ich szeregi szybko rosły zasilane przez chłopów I obawiających się represji faszystów rumuńskich.
W październiku 1944 r. komuniści założyli wraz z socjaldemokratami I drobną frakcją chłopską Narodowy Front Demokratyczny (NFD)’ który agitował na rzecz reform społecznych. Atutem Frontu było poparcie ZSRR I informacje, że tylko komuniści są w stanie uzyskać przyzwolenie Stalina na rumuńskie rządy w Siedmiogrodzie.
W lutym 1945r. wojska radziecki obsadziły kwaterę główną armii rumuńskiej, a specjalny wysłannik Moskwy zmusił króla do mianowania rządu opanowanego przez komunistów.
Pod koniec 1945r. odbyły się wybory parlamentarne, których wyniki były sfałszowane. Po podpisaniu przez aliantów traktu pokojowego z Rumunią, w lutym 1947r. komuniści dokonali czystki w aparacie rządowym, a w grudniu zmusili króla Michała I do abdykacji.
W listopadzie 1947r., na tzw. Zjeździe Zjednoczeniowym powołano do życia nową partię- Rumuńską Partię Robotniczą, w której komuniści stanowili zdecydowaną większość. Rumuńska Partia Socjaldemokratyczna przestała istnieć.
Rumunia stała się komunistyczną republiką, usuwając z rządów niezależnych ministrów (pod hasłem „wyrzucić wrogów ludu z koalicji”).
W kwietniu 1948r. uchwalono konstytucję, która wprowadziła ustrój „demokracji ludowej”. „Demokracja ludowa” jako „ustrój przejściowy do socjalizmu” była parawanem przemian w kierunku państwa totalitarnego. Używając go komuniści chcieli znieczulić społeczeństwo rumuńskie- dążące w dużej części do reform społecznych- na wprowadzenie „socjalizmu” w wersji radzieckiej. Zarówno w Rumunii, jak I w innych krajach Europy Środkowo- Wschodniej dokonano przeobrażeń społeczno- ekonomicznych, mających na celu przyciągnięcie mas chłopskich (reforma rolna) I robotniczych (nacjonalizacja).
Własność I niezależność chłopa- jako producenta I obywatela – Stalin zwalczał tak samo, jak zwalczał niezależność partii opozycyjnych, naukowców, artystów. Przede wszystkim egzekwowano „obowiązkowe dostawy’’ (wprowadzone jeszcze w czasie wojny). Terror wobec chłopów stosowali funkcjonariusze UB I dygnitarze nowej władzy. Ostatecznym celem gigantycznej presji wsi była kolektywizacja, czyli zakładanie spółdzielni produkcyjnych, żeby chłopi nie gospodarowali samodzielnie tylko w zespole, kolektywnie. Chłopów uważano niemalże za ludzi „drugiego gatunku”- przecież nie byli proletariuszami, a panował dogmat, że wielkie gospodarstwo jest wydajniejsze niż małe.
Opornych chłopów pod różnymi pretekstami zamykano w więzieniach. Stalin uzasadniał swoje postępowanie koniecznością przyspieszenia uprzemysłowienia kraju. Znacjonalizowano prawie wszystkie przedsiębiorstwa przemysłowe I banki.
W 1949r. z udziałem państw ZSRR, Polski, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii, Węgiel I Albanii powstała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Był to od początku chory twór, gdzie członkom narzucano jednakowy wzór „socjalistycznej industrializacji”. Kontakty między satelitami ograniczały się głównie do deklaracji o przyjaźni.
Stosunki z państwami (zachodnimi) prawie całkowicie zlikwidowano. Wyjazdy na Zachód odbywały się pod nadzorem służb specjalnych („Securitate”). W służbach tych pracowali młodzi ludzie , cieszący się specjalnymi przywilejami. Pod wieloma względami system organizacji „securitate” przypominał hitlerowskie SS. Organizacja ta dysponowała własnymi jednostkami pancernymi I lotnictwem, dla jej potrzeb skomplikowany labirynt tajnych przejść I podziemnych umocnień pod ulicami Bukaresztu.
W Rumunii poza terrorem kluczowe znaczenie miała propaganda, przenikająca do treści informacji I do języka codziennego- atakowano w ten sposób sferę emocji, a nie rozumu. Dążono do narzucania kulturze I sztuce wzorca estetycznego, ale taka sama władza ograniczała swobody twórcze, aż wreszcie kompletnie je zlikwidowała, dając twórcom wybór między milczeniem a zgodą na określane przez partię zasady socrealizmu.
Wśród fanatyków komunistycznych rozpowszechniony był kult Stalina (portrety na ścianach), stawianie pomników – to wszystko miało przypominać, że jedynie Stalin uosabia wolę I rozum świata. Walka z religią, procesy pokazowe, egzekucje przywódców partyjnych umacniały tylko piramidę władzy komunistycznej.
Dopiero śmierć Józefa Stalina (5.III.1953r.) oznaczała dla dość dużej części społeczeństwa rumuńskiego koniec ciężkiej drogi, po której musieli kroczyć w okresie kultu jednostki. Dla innych oznaczała tragedię, ludzie po prostu nie wyobrażali sobie, jak będą żyli bez „ojca narodów”.
Bibliografia:
- Historia 1945- 1990, Anna Radziwiłł, Wojciech Roszkowski, Warszawa 1997, Wyd. Szkolne PWN
- Polska I świat w XX wieku, Witold Pronobis, Editions Spotkania System 1996r.
- Historia świata od 1917 do lat 90- tych, Paul Jonnson 1992r.
- Stalinizm, Andrzej Garlicki, Wyd. Szkolne I Pedagogiczne 1993r.
- Fenomen Stalina, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1989r., Andrzej Bawin.