Czynne i bierne prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego

Czynne i bierne prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski w pełnym rozumieniu jego nazwy oraz środków przynależnych temu organowi, rozpoczął swe funkcjonowanie w 1979r. kiedy to w dniach 7-10 czerwca odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do PE.


Parlament Europejski jest to ciało opiniodawczo-doradcze i kontrolne. Parlament nie jest organem ustawodawczym sensu stricte, wspomaga on jedynie Radę Unii - główny organ prawodawczy oraz Komisję - inicjatora procesu legislacyjnego. Zarówno Komisja, jak i Rada w czasie swych prac są zobligowane do zasięgania opinii Parlamentu. Parlament kontroluje prace Komisji przy pomocy klasycznych metod: interpelacji i pytań ustnych lub pisemnych, poprzez coroczną dyskusję nad raportem generalnym o działalności Unii, wyrażanie wotum nieufności oraz analizę i debatę nad projektem rocznego budżetu Unii. Ponad to Parlament ma głos decydujący w przypadku tzw. wydatków nieobligatoryjnych, stanowiących 25% budżetu; w przypadku pozostałych 75% prawo ostatecznej decyzji leży w gestii Rady Unii, ale Parlament może zgłaszać poprawki. Udziela także Komisji absolutorium z wykonania budżetu; nie powoduje to jednak skutków prawnych. Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kadencja Parlamentu trwa 5 lat, mandat nie stanowi przeszkody sprawowania funkcji posła w kraju macierzystym. Po ostatnim rozszerzeniu składu członkowskiego Unii
od 1 stycznia 1995r. skład izby wynosi 626 osób. Liczba przedstawicieli poszczególnych państw uzależniona jest od liczby ludności - można zauważyć tutaj preferowanie mniejszych państw. Członkowie Parlamentu nie zasiadają według przynależności narodowej, ale według frakcji politycznych. Do utworzenia frakcji potrzeba 23 parlamentarzystów jednej narodowości, 18 z dwóch państw członkowskich lub 12 reprezentujących 3 kraje. Parlament obraduje na sesjach plenarnych odbywających się raz w miesiącu w Strasburgu, poszczególne komisje parlamentarne obradują zazwyczaj w Brukseli. Uchwały podejmowane są zwykłą większością głosów. Quorum, czyli liczba posłów wymagana, aby podjęte uchwały nabrały mocy prawnej, wynosi 1/3 składu.

Parlament Europejski krytykowany jest za nadmierną fasadowość i zbyt dużą liczbę posłów. Argument wydaje się być bezpodstawny skoro 370 mln obywateli reprezentowanych jest przez 626 posłów, a np. w Polsce 460 osób dba o interesy 40 mln współobywateli. Zauważalna jest tendencja do wzrostu znaczenia parlamentu Europejskiego w systemie organów WE.
Polska po wejściu do UE będzie miała 50 posłów w Parlamencie Europejskim.

Obywatelstwo

Obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba posiadająca obywatelstwo któregoś z państw należących do Unii Europejskiej. Posiadając obywatelstwo UE nie traci się obywatelstwa swojego ojczystego kraju. Zasady nabywania i utraty obywatelstwa ustanawiają władze danego państwa. Utrata obywatelstwa kraju członkowskiego oznacza utratę obywatelstwa UE. Uprawnienia obywatela i zasady, którym musi się podporządkować, zapisane są w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE). Obywatelom UE przysługuje:

- Prawo do swobodnego poruszania się przebywania na terytorium wszystkich państw należących do UE (art. 18 TWE), co oznacza brak ograniczeń w podróżowaniu po terytorium UE, osiedlaniu się w wybranym kraju członkowskim, możliwość przebywania na terytorium danego kraju przez nieokreślony czas.

- Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do samorządów w państwie członkowskim, w którym zamieszkuje (nawet, jeżeli jest obywatelem innego państwa członkowskiego). Obowiązują dla niego takie same warunki jak dla obywateli danego państwa (art. 19 TWE). Każdy mieszkaniec wybranego państwa członkowskiego, nawet nie będąc jego obywatelem, ma prawo do udziału w wyborach samorządowych - może wybierać lub zostać wybranym. Np. obywatel Hiszpanii mieszkający we Francji może brać udział w wyborach do francuskich władz lokalnych.

- Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach posłów de Parlamentu Europejskiego (nawet, jeżeli jest obywatelem innego państwa członkowskiego). Obowiązują dla niego takie same warunki jak dla obywateli danego państwa (art. 19 TWE). Prawo to działa na takich samych zasadach jak w przypadku wyborów samorządowych. W czasie "wyborów do samorządów i do Parlamentu można kandydować tylko w jednym państwie i tylko w jednym głosować. Aby uzyskać wpis na listę wyborców, osoby niebędące obywatelami danego państwa członkowskiego UE powinny przedłożyć deklarację zawierającą:
1. określenie obywatelstwa,
2. wskazanie adresu w państwie, w którym obywatel mieszka
3. wskazanie adresu w państwie, w którym głosował podczas poprzednich wyborów,
4. oświadczenie, że obywatel będzie głosował lub kandydował tylko w państwie, w którym obecnie zamieszkuje (dyrektywa Rady nr 93/109).

- Prawo do korzystania t. opieki dyplomatycznej i konsularnej: Obywatele UE przebywając w państwie nienależącym do UE, w którym państwo, którego są obywatela mi, Iii e ma swojego przedstawicielstwa (ambasady lub konsulatu), mają prawo do opieki każdego państwa członkowskiego UE na takich samych warunkach jak obywatele tych państw (art. 20 TWE). W sytuacji, gdy w danym kraju nie ma przedstawicielstwa jednego z krajów członkowskich, każda ambasada lub konsulat innego państwa UE jest zobowiązana do udzielenia pomocy na takich samych zasadach, jakie przysługują obywatelowi tego kraju.

- Prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego we wszystkich sprawach, którymi Unia Europejska się zajmuje (art. 21 TWE).

- Prawo zwracania się do Rzecznika Praw Obywateli UE. Zadaniem rzecznika jest ochrona obywateli przed naruszeniem prawa, nadużywaniem władzy, błędami, niesprawiedliwymi decyzjami oraz złym zarządzaniem (art. 21 TWE).

- Prawo zwracania się na piśmie do instytucji Wspólnot Europejskich: Parlamentu Europejskiego, Rady, Komisji Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów w jednym z oficjalnych języków UE oraz otrzymania odpowiedzi w tym samym języku(art.21 TWE).

- Prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady, Komisji Europejskiej (art. 255 TWE).


Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego
Data ostatniej modyfikacji: 2004-02-02
Z dniem 1 maja 2004 roku staniemy się członkiem Unii Europejskiej. Wiąże to się z wieloma obowiązkami związanymi z dostosowaniem naszego ustawodawstwa do prawa unijnego, lecz także z określonymi uprawnieniami. Nasz kraj w Unii Europejskiej będzie reprezentowany między innymi na forum Parlamentu Europejskiego.
W traktatach założycielskich Parlament Europejski nosił nazwę Zgromadzenia Parlamentarnego i był pomyślany – i tak też początkowo funkcjonował, jako zgromadzenie reprezentantów parlamentów narodowych. Dopiero od 1979 roku parlamentarzyści Parlamentu Europejskiego wybierani są w bezpośrednich wyborach, co z pewnością wzmocniło pozycję tej instytucji.
W związku z przystąpieniem Polski do UE, my także będziemy wybierać naszych reprezentantów do Parlamentu Europejskiego. Wybierzemy ich 54. Zasady wyborów reguluje uchwalona ostatnio ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego.
Podstawowe zasady wyboru.
W ordynacji przyjęto, że wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzane będą w wolnych, bezpośrednich, proporcjonalnych, powszechnych wyborach, przeprowadzonych w głosowaniu tajnym. Wyborcy wybiorą swych reprezentantów na kadencję liczącą 5 lat. Wybrani parlamentarzyści są nieusuwalni, nie wiążą ich także instrukcje wyborcze, choć reprezentować mają interesy narodowe.
Mandatu posła PE nie można łączyć z wieloma funkcjami. Posłowie w PE nie mogą być jednocześnie posłami lub senatorami w Rzeczpospolitej Polskiej. Mandatu tego nie można łączyć także z członkostwem w Radzie Ministrów ani także z pełnieniem funkcji sekretarza stanu ani także funkcji:
Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli
Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznika Praw Dziecka. oraz zastępców tych osób
Członka Rady Polityki Pieniężnej
Członka KRRiTV
Ambasadora
Mandatu parlamentarzysty europejskiego nie można także łączyć z zatrudnieniem w Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu lub z zatrudnieniem w administracji rządowej.
Kto może zostać wybranym?
Po pewnych wahaniach w Senacie (gdzie przyjęto dyskryminujący próg wiekowy 30 lat) ostatecznie zadecydowano, że wybrani do Parlamentu Europejskiego mogą być osoby, którym przysługuje prawo wybierania posłów do PE (którzy mają czynne prawo wyborcze), oraz którzy ukończyli 21 lat (najpóźniej w dniu głosowania), a także które nie były skazane za popełnienie przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego, i które co najmniej od 5 lat stale zamieszkują na terytorium RP lub innego państwa członkowskiego.
Kto wybiera?
Czynne prawo wyborcze (prawo wybierania członków PE) przysługuje wszystkim obywatelom polskich, którzy najpóźniej w dniu wyborów mają ukończone 18 rok życia. Z terytorium RP prawo wyboru do Parlamentu Europejskiego mają także obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami Rzeczpospolitej Polskiej, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 rok życia oraz którzy zgodnie z prawem stale zamieszkują w Rzeczpospolitej Polskiej i zostali ujęci w stałym rejestrze wyborców.
Nie mają jednak prawa wybierania osoby:
pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu
pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu
ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.
Prawa wybierania nie ma także osoba pozbawiona praw wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego w kraju członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.
Spis wyborców.
Wyborcy, którzy mają prawo wybierania posłów do parlamentu Europejskiego gromadzeni są w spisie wyborców w gminie, właściwej ze względu na ich miejsce zamieszkania. Spis dzieli się na część A, w której znajdują się dane obywateli polskich oraz na część B, w której wpisani są obywatele Unii Europejskiej, niebędący obywatelami polskimi, którzy mają prawo wyboru przedstawicieli Rzeczpospolitej do Parlamentu Europejskiego.
Kto zarządza wybory?
Wybory zarządzane są przez Prezydenta RP i odbywają się w okresie wyborczym ustalonym przepisami Unii Europejskiej. Wybory zarządzane są w drodze postanowienia, w którym określa się termin przeprowadzenia wyborów. Wybory powinny być wyznaczone na dzień wolny od pracy, nie później niż w ciągu 90 dni od dnia wydania postanowienia.
Postanowienie o zarządzeniu wyborów ogłasza się w Dzienniku Ustaw.
Zgłaszanie kandydatów.
Kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. Muszą oni jednak być zebrani w komitet wyborczy. W przypadku partii, funkcję komitetu wyborczego pełni organ reprezentujący partię na zewnątrz. W przypadku obywateli, komitet wyborczy może powołać grupa co najmniej 15 obywateli. Jednakże aby zarejestrować dany komitet wyborczy, w przypadku obywatelskich komitetów wyborczych, należy zebrać dodatkowo 1000 podpisów osób popierających utworzony komitet.
Kandydaci zgrupowani zostaną na listach okręgowych. Prawo zgłoszenia listy kandydatów (listy okręgowych) mają komitety wyborcze. Każda zgłoszona lista okręgowa nie może zawierać mniej niż 5 i więcej niż 10 kandydatów. Każdy z kandydatów może być tylko na jednej liście okręgowej i tylko w jednym okręgu wyborczym.
Zgłoszone przez komitety wyborcze listy zostaną zarejestrowane przez komisje wyborcze tylko wówczas, gdy daną listę poprze co najmniej 10 000 wyborców zamieszkałych stale w danym okręgu wyborczym. Jeżeli dany komitet wyborczy zarejestrował w ten sposób listy okręgowe w co najmniej połowie okręgów wyborczych, w pozostałych okręgach będzie mógł rejestrować listy bez wymogu przedstawienia poparcia dla danej listy przez 10 000 podpisów. Wówczas, rejestracja następuje na podstawie zaświadczenia wydawanego przez Państwową Komisje Wyborczą na wniosek komitetu.
Listę okręgową należy zgłosić do okręgowej komisji wyborczej najpóźniej do godziny 24.00 w 40 dniu przed dniem wyborów.
Głosowanie.
W wyborach do Parlamentu Europejskiego będziemy głosować w godzinach od 8 do godziny 22, jednego dnia. Głosy oddawać będziemy na okręgowe listy okręgowe zgłoszone przez poszczególne komitety wyborcze oraz na jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje się jego pierwszeństwo w uzyskaniu mandatu.
Wyniki wyborów
Wyniki wyborów ogłasza Państwowa Komisja Wyborcza w drodze obwieszczenia zamieszczonego w Dzienniku Ustaw.
O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy.
Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego wchodzi w życie z dniem 1 marca 2004 roku.

Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego
Tekst ustawy został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Nr 25, poz. 219
Akt prawny powiązany: Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 7.
1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) posłów do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej ma każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
2. Nie mają prawa wybierania osoby:
1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.

Art. 9.
Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje osobie mającej prawo wybierania posłów do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 21 lat, nie była karana za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.