Dwudziestolecie międzywojenne - wiadomości wstępne.

Daty trwania: 1918 (koniec I WŚ) – 1939(początek II WŚ) [-‘45](koniec II WŚ)
Sytuacja polityczna w Polsce: Polska odzyskuje niepodległość, dwie fazy dwudziestolecia międzywojennego:
- faza jasna (pierwsze 10lat) –
dominuje nastrój radości i entuzjazmu z powodu odzyskania niepodległości. Polacy wierzą, iż wszystko im się uda, że odbudują potężne i silne państwo. Następuje rozwój poezji – powstają grupy poetyckie:
- Skamander - grupa poetycka założona w roku 1918 przez m.in. Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego. Swoją nazwę wzięła od mitologicznej rzeki opływającej Troję. Nie stworzyli swojego manifestu, ponieważ z góry założyli, że ich poezja jest bezprogramowa; ma jedynie służyć codzienności i zwykłym prostym ludziom. Poeci przetwarzali to, co widzieli. Przykłady poezji to: „Małe auto” G. Apollinairego, „Chrystus miasta” J. Tuwim, „Czarna Wiosna” A. Słomiński.
- Awangarda Krakowska – [awangarda –przednia straż] działała w latach 1922-1927 przy krakowskim czasopiśmie Zwrotnica. Grupie przewodził Tadeusz Peiper: 3xM (Miasto. Masa. Maszyna.).
Uważali, że miasto jest przestrzenią idealną i inspiruje powstawanie nowej poezji. Sakralizowali miasto, które tworzy ruch, gwar, hałas.
- Warszawska Kwadryga - Warszawska grupa literacka działająca w dwudziestoleciu międzywojennym (1927-1931), zaliczana jest do II awangardy skupiona wokół warszawskiego czasopisma "Kwadryga". Grupa stworzona przez absolwentów Liceum im. Mikołaja Reja w Warszawie. W oparciu o grotesce stworzyli własną odmianę katastrofizmu, lecz nie obce im były także wizje metafizyczne. Grupa Kwadryga występowała przeciwko programom literackim Skamandra i Awangardy.
- Futuryści – ten kierunek w kulturze narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Futuryzm w swoim żywiołowym manifeście proponował unicestwienie akademii, bibliotek i muzeów, winnych jego zdaniem, utrzymywania i utrwalania kultury przestarzałej i niedołężnej, a przez to szkodliwej i niebezpiecznej. W dziełach literackich używali czasowników w formie przyszłej. Nie szanowali autorytetów. Ich poezja była odważna, zbuntowana, bardzo dynamiczna. Uważali, że postęp jest lepszy niż dzieło sztuki. Idealny człowiek powinien być motorem postępu. Gloryfikowali walkę i agresję („Wojna czyści społeczeństwo z brudów”, „Siła tłumu jest siłą najważniejszą”). Skrajni patrioci. Głosili pogardę wobec kobiet.
-faza ciemna (po wybuchu wojny polsko-rosyjskiej, zapoczątkowana przez powojenny kryzys ekonomiczno-gospodarczy, obejmuje lata 30-te) – charakteryzuje się pogłębiającym kryzysem ekonomicznym, falą strajków w Polsce, rosnącym niezadowoleniem rodaków, którzy zaczynają się orientować, iż stworzenie mocnego państwa nie jest sprawą łatwą. W literaturze objawia się utworami o charakterze katastroficznym.
Filozofia: - intuicjonizm – twórca Henryk Bergson. Twierdził, że świat poznajemy dzięki intuicji oraz instynktowi. Siłą rządzącą życiem jest tzw. ‘Elen vital’, czyli popęd życiowy odczuwany głównie przez ludzi wrażliwych (np. artystów)
- pragmatyzm – jego twórcą jest William James. Jest to kierunek, który twierdził, że człowiek robi wszystko tylko dla własnych korzyści, więc to właśnie one są najważniejsze.
Psychologia: - Sigmund Freud – austriacki neurolog i psychiatra. Uważał, że człowiek składa się z Superego (tego do czego dąży), Ego (to kim jest naprawdę), Id (sumienia) oraz najważniejszego Libido (popędu seksualnego – naturalnej walki o przedłużenie gatunku). Jest autorem ‘teorii snów’, dzięki której zarabiał przeprowadzając psychoanalizę u bogatych ludzi.
- Carl Gustav Jung – szwajcarski psychiatra i psycholog, uczeń Freuda, wysnuł teorię o archetypach (wzorach). Był twórcą psychologii głębi.
- Iwan Pietrowicz Pawłow - rosyjski fizjolog, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1904 roku. Stworzył teorię behawioryzmu (podświadomych odruchów, badanych na, śliniących się na widok jedzenia, psach).
Prądy artystyczne 20-lecia: - ekspresjonizm (łac. wyrażenie) – stawiali sobie za cel ukazywanie wewnętrznych przeżyć człowieka, posługiwali się deformacją, kontrastem, mieszali język podniosły i wulgarny. – futuryzm – twórca Filippo Tommaso Marinetti głosił, że najważniejsza jest przyszłość, trzeba zniszczyć autorytety, hołdował niszczeniu przeszłości. – dadaizm (fr. dada – określenie zabawek dla małych dzieci) – nurt charakteryzujący się buntem przeciw wszelkiej tradycji, kpiną ze wszystkiego, a formą poezji był bezładny zlepek słów „wyciągniętych z kapelusza”. – awangarda – zbiorowa nazwa kierunków artystycznych, które sprzeciwiały się tradycyjnej sztuce i torowały drogę innym, często łączyły różne kierunki np. futuryzm, ekspresjonizm i dadaizm. – nadrealizm – posługuje się absurdalnymi i makabrycznymi żartami, brakiem logiki w utworach. Jest z pogranicza jawy, snu i wyobraźni.