"Jak studiowac zaocznie" - J. Półturzycki

Józef Półturzycki
„ Jak studiować zaocznie”
Studiowanie jest samodzielnym zdobywaniem wiedzy w formach zajęć organizowanych przez uczelnie wyższe, są to m.in. wykłady, ćwiczenia, seminaria, badania. Studia zaoczne mają przede wszystkim wprowadzić studenta do samodzielnej pracy samo kształtowania, zapoznać z ogólnymi podstawami i zakresem programu przedmiotów, a także ma za zadanie wyjaśnić szczególnie trudne i skomplikowane zagadnienia, przygotować do samodzielnej pracy. Oznacza to, iż sam student jest sam dla siebie organizatorem procesu przyswajania wiedzy.
Przygotowując się do studiów należy nie tylko zapoznać się z podstawowymi opracowaniami z głównych dyscyplin nauki, ale także poznać program studiów.
Według J. Półturzyckiego aby samodzielne studiować należy opanować trzy podstawowe umiejętności. Po pierwsze jest to przede wszystkim znajomość zasad planowania swojej pracy tzn. znaleźć odpowiedni czas i miejsce na naukę. Po drugie należy zapoznać się z wszelkimi sposobami korzystania z form i źródeł przekazu wiedzy. Należy tutaj zaliczyć: wykłady, dyskusje, studiowanie i analizowania materiałów. Inną odmianą w tej grupie stanowią metody kształtowania umiejętności, kształtowanie to wymaga więcej czasu, liczniejszych powtórzeń materiału. Kolejna, trzecia grupa zawiera niezbędne metody dla wyrażania zdobytej wiedzy. Są to przede wszystkim umiejętności aktywnego udziału w dyskusjach, seminariach.
Każdy ze studentów powinien dążyć do wypracowania własnego stylu uczenia się i studiowania. To nie tylko ułatwi zdobywanie wiedzy, ale także skróci czas jej pozyskiwania.
J. Półturzycki w swej książce przedstawił kilka warunków skutecznego studiowania, bowiem uważa, iż jest to konieczne po to, każdy student rozumiał sens i potrzebę zdobywania przez siebie wiedzy w czasie studiów. Także jego osobiste zainteresowania przedmiotem studiów jest potrzebne jako emocjonalny czynnik przyśpieszający i utrwalający skojarzenia. Kolejną determinanta skutecznego studiowania jest rozumienie tego, co się studiuje, nie zależnie od tego, o jaki typ materiału chodzi. Jest ono oparte na już zdobytym uprzednio doświadczeniu i kształtuje się stopniowo bez nagromadzenia zbyt wielu elementów. Wiąże się z tym kolejny warunek skutecznego uczenia się,a jakim jest myślowe opracowanie materiału. Dzięki temu całość wiedzy zdobytej podczas studiów staje się jasna i układa się w logiczną całość. Kolejną determinantą jest uświadomiona potrzeba i przydatność przyswajanego materiału, czyli student, który przygotowuje się do egzaminu z pozytywnym do niego nastawieniem będzie pamiętał przyswojony materiał tylko do momentu egzaminu, natomiast jednak, gdy jest on świadomy, iż przyswajane treści mają mu służyć na dłuższy czas to wówczas rezultaty uczenia się są trwalsze. Jednym z kolejnych warunków jest stała aktywność umysłowa, która niezależnie od wieku i sił fizycznych decyduje o możliwościach uczenia się i zdobywania wiedzy. Także umiejętności uczenia się i studiowania, organizowania i prowadzenia własnej działalności samokształceniowej stanowi jeden z podstawowych warunków skutecznego studiowania.

Dzięki badaniom nad psychologią uczenia się naukowcy wskazują jak powinien przebiegać proces przyswajania nowych wiadomości:
· Uświadomienie sobie celów i zadań podjętych studiów
· Zaznajomienie się z nowym materiałem programowym
· Opracowanie i uogólnienie poznanego materiału
· Utrwalanie wiadomości
· Kształtowanie umiejętności i nawyków
· Wiązanie wiedzy teoretycznej z praktycznym jej zastosowaniem
· Kontrola i ocena uzyskanych rezultatów.
W procesie samodzielnego studiowania tym bardziej w systemie zaocznym ogromną istotę odgrywa zasada wiernego i żywego odtwarzania poznawanego materiału (są to m.in. wykłady, podręczniki, skrypty, ćwiczenia). Często zniekształcenie bądź pominięcie jakiś drobnych pozornie uwag powoduje fałszywa przyjęcie treści. Przyczyny błędnych odczytań mogą być różne, może to być na przykład hałas rozmów na sali wykładowej, wszelkie inne sytuacje, które wpłynąć mogą na rozproszenie uwagi studenta. Jednym z podstawowych błędów, jakie popełniają studenci, choć i nie tylko, jest odkładanie nauki na ostatnią chwilę i przyswajanie ogromnej ilości materiału w krótkim czasie. Często pośpiech, niedokładność, silne przeżycia uczuciowe, zmęczenie, senność mogą wpłynąć na nieoczekiwany rezultat przyswajanej przez nas wiedzy.
W podręczniku J. Półturzyskiego „Jak studiować zaocznie” autor określił kilka metod samodzielnego studiowania, które jego zdaniem mogą pomóc studentowi w jak najskuteczniejszym osiągnięciu rezultatów. Charakteryzując metody studiowania należy rozróżnić dwie zasady podziału metod. Pierwsza zależy od źródła wiedzy, druga natomiast od etapu w procesie samodzielnego uczenia się.

Student podczas swojej pracy korzysta głównie z przekazu drukowanego, tzn. książek, skryptów, prasy. Dlatego też istotnym zadaniem w jego pracy jest odpowiedni dobór książek i umiejętność korzystania z nich. Dobór odpowiedniej literatury nie należy do najłatwiejszego, ponieważ literatura naukowa jest zagadnieniem obszernym.
Jeżeli sami dokonujemy wyboru książki, J. Półturzycki podaje kilka rad, które maja nam to ułatwić:
· przeczytać przynajmniej jedno opracowanie syntetyczne dotyczące całości zagadnienia, którego fragment jest przedmiotem naszego zainteresowania
· korzystać z informacji bibliograficznej i katalogów rzeczowych w bibliotekach
· szukać odpowiednich pozycji w „Poradniku Bibliograficznych”
· korzystać z bibliografii
· korzystać z tekstów klasycznych.
Warunkiem skutecznego czytania jest bowiem tzw. Płodozmian tematyczny, polegający na tym, że po godzinie lub dwu czytania pracy należy zmienić temat i zająć się innym tekstem. Jednostajne czytanie jednego tekstu lub tematów podobnych daje mniej owocne rezultaty.
Przystępując do czytania należy pamiętać o odpowiednich warunkach, w jakich winno się ono odbywać.
Czytanie jest to umiejętność chwytania treści z umownych znaków, jakimi są litery. Wzrokiem obejmujemy wyrazy w tekście i uświadamiamy sobie ich znaczenie w połączeniu z innymi wyrazami. Głośne czytanie trudnego tekstu zwiększa uwagę i wzmacnia odbiór treści o jej brzmienie, co jest szczególnie korzystne dla osób obdarzonych pamięcią słuchową.
Głośne czytanie trudnego tekstu zwiększa uwagę i wzmacnia odbiór treści o jej brzmienie, co jest szczególnie korzystne dla osób obdarzonych pamięcią słuchową.
Czytanie jest syntezą działań fizycznych i umysłowych, polegających na koordynacji pracy oka z funkcją mózgu. Czytając poznajemy treści przekazu drukowanego wyrażone graficznie w postaci słów i zdań zbudowanych z liter. Rozróżniamy kilka rodzajów czytania:
· Czytanie głośne – w procesie, którego odbywa się pełna wokalna artykulacja wyrazów. Takie czytanie zajmuje więcej czasu bowiem, człowiek wymawia około 9000 słów na godzinę, postrzega zaś w tym samym czasie około 25000 wyrazów.
· Czytanie ciche – odbywa się wówczas, gdy wymawiamy poszczególne wyrazy szeptem lub czytaniu towarzyszą cząstkowe ruchy warg i języka. Do tego podziału należy dodać czytanie w myśli słów, a także czytanie pojęć.
Sposób czytania zależy od celu, dla którego czytamy. Całkiem inaczej przywiązujemy uwagę, gdy czytamy podręczniki, skrypty, a całkiem inaczej coś, co jest dla nas mniej ważne, niej istotne.
Poznawanie treści podręcznika polega na uważnym i poprawnym jego czytaniu, na rozumieniu słów, zdań. Dlatego podczas jego czytanie dokonujemy podziału na informacje nam już znane, bądź nieznane, na zrozumiałe i na niezrozumiałe.
Źródłem wiadomości dostarczanym także w postaci drukowanego tekstu są gazety, czasopisma.
Czytając książkę bądź przeglądając czasopismo mamy doczynienia nie tylko z tekstem drukowany, ale również z innym sposobami przekazywania informacji:
· w książkach i czasopismach często występują liczne ilustracje. Są to zazwyczaj fotografie lub rysunki
· pomocą naukową, niezbędnie potrzebną przy poznawaniu treści geograficzne i historycznej jest mapa. Mapą nazywamy jasne i przejrzyste przedstawione w sposób umowny w zmniejszeniu i odpowiednim uproszczeniu całej kuli ziemskiej lub określonego jej obszaru, znajdujących się na niej przedmiotów i występujących tam zjawisk
· tabele są statystycznym i liczbowym przedstawieniem treści, którą można wyrazić także w postaci wykresu bądź schematu
· wykres jest to ukazanie wielkości nie w liczbach, lecz we wzajemnych ich stosunkach. Wyróżniamy wykresy liniowe, słupkowe, kołowe. Z wykresów podobnie jak z tabel korzystamy porównując ukazane za ich pomocą wielkości i elementy. Wykres działa na nas także swoją formą zewnętrzną. Ułatwia porównanie wzrokowe poszczególnych wielkości.
· schematy są nieco inną formą przekazywania informacji. Nie przedstawiają wielkości, lecz wzajemne stosunki między częściami pewnej całości.


Profesor J. Półturzycki przedstawia w swoim dzieli rozumienie tekstu na kilka stopni.
Od czego zależy rozumienie tekstu, to znaczy lepsze jego rozumienie? Przede wszystkim od tego ile razy go przeczytaliśmy. Przeprowadzone badania i doświadczenia naukowe dowiodły, iż każdy kolejne czytanie tekstu zwiększa procent jego rozumienia. Dla przykładu po pierwszym przeczytaniu rozumiemy około 27% informacji, po drugim przeczytaniu wzrasta ten procent do 45% a po trzecim procent ten wzrasta do granic 61%. Przy czwartym razie nasz procentowy wzrost rozumienia tekstu może wzrosnąć do 73%. Oczywiste jest jednak, że u różnych osób i na różnych tekstach kształtować to się będzie inaczej.
Ważną rolę odgrywa podczas poznawania tekstu dokonywanie jednoczesnego jego analizy, czyli ocena poznanego materiału. Następnym etapem analizy tekstu jest dzielenie informacji na jednostkowe, ogólne, dzięki czemu możemy stworzyć plan bądź streszczenie. Następnie należy przejść do przyswajania i utrwalania przeanalizowanych wiadomości. Tu bardzo pomocny będzie wcześniej stworzony plan bądź streszczenie.
Ważnym elementem utrwalanie jest powtarzanie bowiem przeciętny człowiek zapomina po upływie około czterech miesięcy zapomina od 60 do 70% przyswojonego wcześniej materiału.

Słuchanie jest kolejnym obok czytania źródłem naszej wiedzy. Wiadomo, że w zależności od typu osobowości zależy zakres pochłoniętej poprzez słuchanie wiedzy, średnio jest to 50%.
W przypadku studentów zaocznych najczęściej słuchamy wykładów prowadzonych na uczelni. , które mają charakter dydaktyczny i układają się w pewien cykl, obejmujący określony programem zakres materiału ze studiowanej dziedziny wiedzy. Wykład spełnia dwie funkcje: po pierwsze spełnia funkcję informacyjną, a po drugie – dostarcza możliwości przeanalizowania na nowo znanego nam już materiału, jego pogłębienia i utrwalenia.
Podczas słuchania wykładu powinniśmy tworzyć notatki, ale powinniśmy w nich zawierać tylko najbardziej istotne momenty wykładu, najważniejsze z podanych przez wykładowcę informacji. Notatki te powinny złożyć się w sumie na plan wykładu, szkielet jego treści.
Starając się zapamiętać w swej świadomości treść wykładu powinniśmy zbędnych rzeczy unikać, bowiem nie zapamiętamy wszystkiego, dlatego lepiej skupić się na rzeczach najbardziej istotnych.
Kolejną metodą studiowania według profesora Półturzyckeigo jest dyskusja, co ozn rozrzucenie, roztrząsanie. Dyskusja, to taka grupowa forma rozważania i roztrząsania określonego problemu, która zmierza do lepszego, bardziej obiektywnego poznania jego istoty, wartości i przydatności.
Podczas studiowania dyskusja jako sposób studiowania pojawia się na seminariach, ćwiczeniach. Drogą dyskusji możemy poznać nowe, nieznane nam wiadomości, analizować je i utrwalać je w swej pamięci.
Rozmowa jest kolejną formą żywego słowa. Rozwija ona i zaostrza naszą uwagę nad tym, co ktoś mówi. Wymaga to od nas intensywnego myślenia.
W każdej rozmowie bardzo ważną rolę odgrywa postawa, gdyż ludzie zwracają uwagę nie tylko na wiedzę, ale i na formę w jakiej została ona przekazana. Pamiętać także należy, aby nasze wypowiedzi były krótkie, zwięzłe i jasne dla odbiorcy, językowo poprawne, ciekawe stylistycznej. Takie wypowiedzi zyskują uwagę odbiorcy, a także zyskują sympatię współrozmówcy. Podczas rozmowy powinniśmy unikać złośliwości, gadatliwości. Bardzo ważny jest także sposób rozpoczęcia i zakończenia rozmowy. Rozpoczynając należy pamiętać o istotnym celu zamierzonej rozmowy. Jeżeli zbacza ona z tematu powinniśmy jakimś pytankiem naprowadzić ją na właściwy „tor”, natomiast jednak widzimy, że rozmowa kręci się w kółko lepiej z niej zrezygnować.
Notowanie jest to przelewanie na papier możliwie skróconej, ale wyraźniej i jasnej w formie naszych myśli, wniosków i skojarzeń. Notatki z wykładów zwiększają poziom zrozumienia go, pozwalają na „wyłapani” najważniejszych kwestii i informacji. Notatki powinny być jasne i przejrzyste

Nabywanie wiadomości jest to pierwszy etap w działalności poznawczej w studiach i rozwoju samokształceniowym człowieka. Nie jest bowiem ważne ile jesteśmy w stanie nabyć wiedzy, lecz w jaki sposób potrafimy ją wykorzystać. Dlatego też drugim ważnym etapem studiowania jest przeanalizowanie zdobytej wiedzy i przerobienie ich na wiedzę. Trzecim z kolei etapem, najważniejszym, jest wykorzystanie nabytej wiedzy w praktyce, czyli w pracy, życiu rodzinnym.
W praktyce studenckiej występują różne formy wyrażania nabytej wiedzy, ustne lub pisemne.
Do pierwszych należą odpowiedzi ustne. W pierwszej kolejności trzeba zastanowić się czy rozumiem zadane mi pytanie, wówczas musimy dokonać szybkiej analizy myślowej zagadnienia o które chodzi, wyszukać w swej pamięci fakty, które trafnie zilustrują to zagadnienie.
Kolejną formą wyrażania wiedzy jest forma pisemna, można tu zaliczyć: ćwiczenia, wypracowania, prace kontrole czy egzaminy. Przed przystąpieniem do pracy powinno się nagromadzić potrzebny materiał do pisania tej pracy. Ułatwieniem jest też stworzenie planu, według którego prace pisze się na brudno. Warto też uzupełnić pracę o swoje przemyślenia, przykłady. Studenci często popełniając błąd przepisując książkę, bowiem ta technika nie uczy pisać, ani nie rozwija wiedzy studenta.
Kolejną formą wyrażania nabytej wiedzy jest egzamin. Aby ze spokojem podchodzić do egzaminu należy uczyć się aktynie przez cały czas studiów. Przygotowywać materiały z wykładu na wykład, czytać literaturę. Takie przygotowanie do egzaminu przygotowuje studenta systematycznie do końcowego efektu, jakim jest egzamin. Podczas przygotowania się do egzaminu przydatne są notatki, różnego rodzaju skrypty, podręczniki, tabele, ilustracje. Podstawowy błąd jaki popełniają studenci to jest, uczenie się n ostatnią chwilę, co przynosi w rezultacie niewystarczające panowanie materiału i bardzo przeciętny wynik egzaminu. Takie uczenie się wywołuje niekiedy napięcie, stres, przez co uzyskane wiadomości szybko ulegają zapomnieniu.
Profesor Półturzycki zwraca także uwagę na to, czym jest praca umysłowa, określa ją jako pewien rodzaj pracy, w której przeważa intelektualna działalność człowieka, skierowana przede wszystkim na zaspakajanie własnych potrzeb. Typowym rodzajem pracy umysłowej jest uczenie się a także samokształcenie.
Uczenie się jest procesem w wyniku którego człowiek nabywa i utrwala nowe doświadczenia, które powodują zmiany w jego zachowaniu. Uczenie się jest coraz częściej rozumiane jako świadome działanie z zamiarem osiągnięcia określonego celu. Samokształcenie, natomiast należy do procesów oświatowych związanych z uczeniem się i rozwojem osobowości. Wyróżnia się tutaj dwa zasadnicze elementy : samodzielność i kształcenie. Oba te zasadnicze elementy wzajemnie są powiązane i wzbogacone o inne tworzą całość procesu oświatowego jakim jest samokształcenie. Drugim warunkiem pracy samokształceniowej jest świadome dążenie do realizacji wytyczonego celu, który musi być wyraźnie sprecyzowany.

Do bardzo ważnych placówek oświatowych należą biblioteki. Spełniają one bardzo ważną rolę: umożliwiają poznawanie książek. Do jej zadań należy przede wszystkim gromadzeniu książek, które mieszczą się w zakresie profilu tematycznego, jaki reprezentuje. Czytelnie, które znajdują się w bibliotekach mają za zadanie umożliwić studentowi skorzystanie z danej książki bowiem nie można jej wypożyczyć, bądź też w celu ułatwienia studentom nauki, bowiem w miejscu zamieszkania nie mają odpowiednich warunków do nauki

Dużą rolę podczas edukacji współczesnych uczniów szkół średnich, czy studentów odgrywa komputer. W ostatnich latach sta się on nieodzownym elementem pracy intelektualnej. Komputer pełni niejako rolę i funkcję nauczyciela, bowiem pełni on funkcję urządzenia do przekazywania elektronicznie zaprogramowanej wiedzy.
Komputer pełni także rolę narzędzia które wspomaga pracę uczącego się, bowiem jest on narzędziem które, obejmuje szeroka gamę funkcji użytkowych, które pomagają uczącemu się przyswoić wiedzę w sposób szybszy, wydajniejszy i efektywniejszy.

Każde studia, kończą się przedstawieniem pracy dyplomowej i egzaminem. Do egzaminu trzeba się przygotowywać zgodnie z zaleceniami organizatorów studiów. Praca dyplomowa natomiast, wymaga dłuższej i bardziej systematycznej pracy.
W przygotowaniu pracy dyplomowej służą seminaria które są prowadzone przez opiekunów prac, a także poradniki metodyczne, literatura, badania.
Praca magisterska oraz dyplomowa stanowi zakończenie i ukoronowanie studiów. Wykonanie takiej pracy, dowodzi, iż student nie tylko wybrał temat ale go opracował w części teoretycznej i praktycznie zgodnie z zasadami nauki którą studiował
Tematyka pracy może być różnorodna, jednakże w zależności od treści podjętych prac badawczych, które reprezentują cały zakres praktyki edukacyjnej możemy wyróżnić cztery rodzaje metod: monografia, studium przypadku, sondaż diagnostyczny i eksperyment. Wartość badań zależy od sposobu i zakresu zebranego materiału. Służą temu techniki badawcze, będące czynnościami, które pozwalają na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, opinii, faktów.
Podstawą pisania pracy dyplomowej lub magisterskiej jest analiza literatury. Praktyczne są tu encyklopedie, słowniki, leksykony wskazania opiekuna. Analiza literatury powinna pozwolić na wyjaśnienie głównych pojęć, zarysowanie teoretycznych podstaw podjętego tematu, przypomnienie poglądów oraz ocen wyrażonych przez wybitnych specjalistów i określenie wniosków wynikających z analizowanej literatury, jakie wartości sformowano, jaką przydatność określono.
Struktura pracy dyplomowej składa się z kilku części, najważniejsze z nich to analiza literatury i badania własne zgodne z podjętym tematem. Badania są zróżnicowanymi działaniami w celu poznania w sposób dokładny i wyczerpujący wybranej do badań rzeczywistości. Przy przygotowywaniu badań własnych ważną rolę odgrywają różne metody badania m.in. analizy, wywiady, badanie dokumentów, pomiary. Wyniki badań własnych przedstawia się w pracy w tabelach, a zbyt szczegółowe zamieszcza się w aneksach do pracy. Podobnie postępuje się z innymi materiałami badań, czyli m.in. fotografie, wypowiedzi, przeprowadzone ankiety, dokumenty.
Każda praca dyplomowa musi posiadać zakończenie, które dotyczy całości pracy, w szczególności: analizę literatury, metodologię badań własnych, własne badania wraz z opisami. Praca dyplomowa powinna być wykonana starannie, powinna być wzbogacona w tabele, fotografie, schematy. Autor takiej pracy powinien zadbać o to, by tekst był poprawny językowo, gramatycznie i stylistycznie.