Polski rynek przesyłek pocztowych w zastrzeżonym obszarze do 50 gram

Akademia Ekonomiczna im. Oskara Lanego we Wrocławiu
Wydział Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze

II rok studiów stacjonarnych ekonomii

Mikroekonomia

Bartłomiej Derski

RAPORT

POLSKI RYNEK PRZESYŁEK POCZTOWYCH
W ZASTRZEŻONYM OBSZARZE DO 50 GRAM

Praca
napisana pod kierunkiem
Dr Magdaleny Rękas


Wrocław 2007

Spis treści

WSTĘP 2
Definicja 2
Wprowadzenie 2
CHARAKTERYSTYKA RYNKU 3
Ogólna charakterystyka rynku europejskiego 3
Ogólna charakterystyka rynku polskiego 3
Forma konkurencji na rynku 3
Realizacja modelu monopolu pełnego 4
Perspektywy przełamania monopolu 5
KONKURENCJA CENOWA 6
Możliwości konkurowania ceną 6
KONKURENCJA POZACENOWA 6
Reklama Poczty Polskiej 6
Reklama operatorów prywatnych 6
Nazwa 6
Jakość i szybkość doręczania przesyłek 7
Usługi dodatkowe 7
Programy lojalnościowe 8
Konkurencja przez lokalizację ? Poczta Polska 8
Konkurencja przez lokalizację ? operatorzy niezależni 8
PODSUMOWANIE 9
Wnioski 9
Zakończenie 9
Źródła: 9

WSTĘP
Definicja
W ujęciu technologicznym usługą pocztową jest szereg kolejnych faz, czynności i operacji związanych z gromadzeniem, segregacją, przemieszczaniem i doręczaniem przesyłek od nadawcy do odbiorcy przesyłki pocztowej . Ponieważ istnieje ogromna ilość usług pocztowych (przesyłanie listów, przesyłanie paczek, dostarczanie korespondencji bezadresowej, przesyłanie faksów, telegramów itd.) zaś popyt, podaż i konkurencyjność w realizowaniu każdej z nich jest zupełnie inna, w pracy zajmę się jedynie jedną jego częścią.

Wprowadzenie
W poniższym opracowaniu zajmę się polskim rynkiem przesyłek pocztowych, których waga nie przekracza 50g. Waga przesyłki, jest istotną kwestią, gdyż na przesyłki do tej właśnie gramatury w większości państw Unii Europejskiej obowiązuje monopol państwowy. Mówi o tym Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej . Przepisy te nie zamykają zupełnie rynku usług pocztowych w wymienionej kategorii wagowej, jednak wprowadzają minimalną cenę na te produkty dla konkurentów poczt narodowych. Wynosi ona 2,5-krotność opłaty za przesyłkę listową najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii w cenniku operatora publicznego. W praktyce oznacza to nieopłacalność w konkurowaniu np. polskich niezależnych operatorów pocztowych z Pocztą Polską na tych zasadach.
Polski rynek pocztowy jest silnie skorelowany z prawem wspólnotowym, tak naprawdę cała Unia, wspólnie wyznacza kierunki rozwoju sektora usług pocztowych. Tak więc zarówno tempo liberalizacji rynku jak i standardy przesyłek wyznaczają organy UE.

CHARAKTERYSTYKA RYNKU
Ogólna charakterystyka rynku europejskiego
Rynek przesyłek do 50g. jest obecnie silnie zmonopolizowany. Całkowitą liberalizację przeprowadziły jedynie Wielka Brytania, Szwecja i Finlandia, natomiast pozostałe kraje Unii utrzymują monopole firm narodowych. Wynika to z faktu, że w całej Europie, w firmach powiązanych z sektorem usług pocztowych zatrudnienie znajduje ok. 5 mln osób (w samych tylko państwowych operatorach pocztowych ? 1,7 mln pracowników ), zaś obroty tej branży sięgają 88 mld EUR, co stanowi 0,9 % kontynentalnego PKB. Zdaniem rządów państw UE ważne jest, więc by zachowywać stabilność tego rynku ? nawet kosztem utrzymywania braku pełnej konkurencyjności.
Początkowo wolna konkurencja w całej UE wprowadzona miała być w 2009r., jednak większość państw wymogła na Parlamencie Europejskim przesuniecie daty najprawdopodobniej na 2011 lub 2013 rok. Wbrew pozorom regulacja ta chroni w pewnym stopniu również operatorów niezależnych. Polskie firmy mogą cieszyć się tym, że jeszcze przez kilka lat będą mogły umacniać swoją pozycje na rynku i w chwili otwarcia będą lepiej przygotowane na konkurencje np. z Deutsche Post czy Royal Mail.

Ogólna charakterystyka rynku polskiego
Ogólna wartość rynku usług przesyłek pocztowych do 50g. w Polsce to ok. 3-4 mld PLN .
Uwzględniając parytet siły nabywczej Polaków mamy najdroższe usługi pocztowe w Europie. ?Możliwości obniżenia cen są ogromne. Nawet przy najtańszych usługach sięgają one 35% - 40%. (?) Nasza firma już jest tańsza od Poczty Polskiej, w zależności od kategorii przesyłek, o 20% - 70%. Jestem przekonany, że za dostarczenie listu moglibyśmy płacić 80 gr.? ? twierdzi w wywiadzie dla ?Rzeczpospolitej? Rafał Brzoska (prezes zarządu InPost).
Zyski Poczty Polskiej wyniosły w 2007r. ponad 300mln PLN i stale rosną (w stosunku do 2006r. o 7%). Jednak ten zatrudniający ponad 100 tyś osób gigant , jak wynika z raportów Najwyższej Izby Kontroli nie przeprowadza restrukturyzacji firmy w dostateczny sposób.

Forma konkurencji na rynku
Rynek przejawia wiele cech monopolu, jednak dzięki zabiegom konkurentów, traci część rynku na ich rzecz. Ograniczenie wagowe jest sprytnie omijane przez operatorów niezależnych. Popularnie stosowane są praktyki:
1) przyklejania blaszek ważących 50 gram do listów (zdjęcie obok)
2) wkładania listów do specjalnych, ciężkich kopert
3) lakowania kopert, tak by ich waga przekraczała 50g.
Dzięki takim zabiegom na rynku ogólnopolskim zaistniały takie firmy jak:
1) InPost (największy operator, wybił się podczas strajku pracowników Poczty Polskiej w listopadzie 2006 r.)
2) PAF Operator Pocztowy
3) Post Service
Mimo to, rynek do 2011 lub 2013 roku pozostanie formalnie monopolem. Realnie natomiast, dzięki wymienionym wyżej zabiegom, utrwalać się będzie konkurencja. Jednak specyfika rynku najprawdopodobniej doprowadzi do powstania oligopolu. Podobne tendencje przejawia już rynek przesyłek kurierskich, gdzie dochodzi do fuzji i przejęć (m.in. połączenie DHL Express i Serviso oraz wykupienie M.S. Stolica S.A. przez UPS ). Bardzo prawdopodobne jest, że w przypadku braku konkretnych działań, Poczta Polska (PP) w drugiej dekadzie XXI w. z monopolisty, stanie się jednym z kilku operatorów pocztowych i do tego jednym ze słabszych. Stało się tak już na ww. rynku przesyłek kurierskich, gdzie narodowa firma ma zaledwie 3% udział.

Realizacja modelu monopolu pełnego
Rynek, jak zostało to wspomniane w poprzednim temacie, przejawia w dużej mierze charakter monopolu, chociaż daleko mu do książkowego przykładu monopolu pełnego. Rozważmy, jednak sytuację w oparciu o model monopolu pełnego.
Założenie: Brak substytutów produktu ? klasyczna forma usługi przesyłania listów straciła pod koniec XX w. sporą część nabywców. Jednak wciąż w wielu przypadkach forma listowna jest wymagana lub pożądana. Nie jest jej wstanie zastąpić e-mail. Tak więc warunek braku bliskich substytutów jest spełniony,
Założenie: Istnieją bariery wejścia na rynek ? na rynku istnieje bariera wagowa (50g) oraz bariera cenowa (2,5-krotność ceny za najszybszą przesyłkę w tej kategorii u operatora narodowego. Istnieją również bariery prawno-administracyjne. W przypadku operatorów ogólnokrajowych konieczne jest uzyskanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez Ministerstwo.
Założenie: Przedsiębiorstwo może kontrolować podaż - w myśl Rozporządzenia Ministra Infrastruktury Poczta Polska jest dostarczycielem usługi powszechnej, co zobowiązuje ją w myśl 44 ust. 1 i 2 tego przepisu do:
o Utrzymywania na terenie Polski przynajmniej 8 240 placówek rozmieszczonych z uwzględnieniem występującego na danym obszarze zapotrzebowania.
o Jedna placówka operatora, licząc średnio w skali kraju powinna przypadać na:
? 7 000 mieszkańców na terenie miast,
? Każde 65 km2 powierzchni na obszarach wiejskich.
o Operator usługi powszechnej, musi ponadto posiadać placówkę w każdej gminie.
o Placówki muszą być czynne przynajmniej 5 dni w tygodniu.
Zatem podaż usług, jakimi jest odbieranie od nadawców i przekazywanie adresatom przesyłek listowych, nie może być przez monopolistę ograniczana. Nie istnieje więc możliwość podwyższania ceny dzięki niedoborowi podaży rynkowej.
Założenie: Przedsiębiorstwo jest cenotwórcą ? Poczta Polska, jako państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej świadczące usługę powszechną podlega regulacjom UKE i Ministerstwa Infrastruktury. Instytucje Państwowe kontrolują przestrzegania zasady powszechnej dostępności usługi pocztowej, również pod względem jej osiągalności ze względu na cenę. Zatem nie jest możliwe podnoszenie ceny wedle uznania Rady przedsiębiorstwa. Niemniej jednak, wedle przytoczonej wcześniej opinii prezesa zarządu konkurencyjnej firmy, oraz zgodnie z założeniami ?ceny w monopolu? istnieje nadwyżka ponad cenę wolnokonkurencyjną. Prawdopodobnie zysk normalny osiągalny byłby przy cenie o ok. 40% niższej.
Założenie: Monopolista może stosować dyskryminację cenową ? wedle danych zebranych materiałów zamieszczonych na stronie internetowej , p.p.u.p. Poczta Polska stosuje dyskryminację cenową drugiego stopnia. Mianowicie przewiduje możliwość obniżenia cen produktów dla podmiotów, których wartość zakupionych usług PP będzie odpowiednio wysoka.
Jak widać realizacja postulatów modelu monopolu pełnego, nie występuje we wszystkich omawianych założeniach, jednak rynek jest do tego modelu zbliżony.

Perspektywy przełamania monopolu
Już w tej chwili, dzięki zabiegom konkurentów, wedle rzecznika PP omijających prawo (opisane w temacie ?forma konkurencji na rynku?), monopol państwowego przedsiębiorstwa zaczyna się przełamywać. Bariery jednak wciąż występują, zaś ze względu na wysokie koszty wchodzenia na rynek (budowa ogromnej infrastruktury) oraz dodatkowych obciążeń wynikających z kosztów blaszek, ciężkich kopert czy laku skutecznie chronią one jeszcze monopolistę przed utratą znacznej części rynku.
Analiza dotychczasowy poczynań operatorów niezależnych takich jak UPS, DHL czy InPost wskazuje na duże możliwości zarówno przejmowania rynku od operatora narodowego jak i zwiększania rynku. Dzięki franchising?owi (franczyzie) niezależni operatorzy szybko rozwijają swoją sieć placówek, co w tej branży jest kluczowym kryterium wybory operatora. Obroty i przychody konkurentów PP szybko rosną. Jednak naprawdę duży wzrost zaobserwujemy zapewne w roku całkowitej liberalizacji rynku. Poniżej znajduje się charakterystyka zmian podziału, stale rosnącego rynku wszystkich przesyłek pocztowych.

KONKURENCJA CENOWA

Możliwości konkurowania ceną
Wejście na rynek monopolistyczny możliwe jest jedynie dzięki znacznym różnicom cenowym. Wszyscy nowi operatorzy proponują o wiele lepsze warunki cenowe niż Poczta Polska, jeśli chodzi o listy do 50g. przyjęła się wspólna polityka cenowa młodych firm - od 1 do 1,10 PLN za zwykłą przesyłkę i ok. 2,30 PLN za list polecony ekspresowy. Podczas gdy wartości te dla PP wynoszą odpowiednio 1,35 i 4,30 PLN. Oczywiście, jeśli chodzi o ceny operatorów prywatnych, to są to ceny przesyłek z przedziału 51-100g.. Tak więc mimo większych kosztów wysyłania listów z dodatkowym obciążaniem i braku dostatecznie dużej infrastruktury, operatorzy niezależni są wstanie konkurować ceną.

KONKURENCJA POZACENOWA

Reklama Poczty Polskiej
Do roku 2006, kiedy to na rynek ogólnopolski weszły dwie prywatne firmy, Poczta Polska stosowała jedynie reklamę typu Public Relations. Kampania reklamowa ?Skocz na pocztę? prowadzona z udziałem znanego polskiego sportowca ? Adama Małysza, miała na celu zmniejszenie elastyczności popytu. Prowadzone były również mniejsze kampanie o charakterze perswazyjnym, których celem było wykazanie zalet listu lub kartki tradycyjnej przy porównaniu do ich odpowiedników w formie elektronicznej. Brak jest danych na temat skuteczności tej kampanii i odwrócenia tendencji do substytuowania formy tradycyjnej elektroniczną. Zgodnie z przyjętym w temacie ?Realizacja modelu monopolu pełnego? założeniem należy uznać jednak, że e-mail nie jest bliskim substytutem listu lub kartki.
Prawdopodobny wydaje się fakt, że przed wejściem liberalizacji rynku PP oprócz obniżenia cen, będzie musiała również stosować kampanie informacyjną na temat zmian, jakie zaszły w firmie. Dla firmy kluczowym zadaniem będzie zmiana wizerunku ?kolejek do okienka?, opieszałości, nieterminowości oraz częstych strat przesyłanych paczek.

Reklama operatorów prywatnych
Do tej pory żaden z operatorów prywatnych nie przeprowadzał kampanii reklamowych zakrojonych na szeroką skalę. Za pewne jest to wynikiem ciągłego rozwijania się, ujednolicania standardów i poprawy jakości. Po prostu ani InPost, ani PAF czy Post Service nie są jeszcze przygotowane na skutki dużej kampanii reklamowej, czyli sporego wzrostu przesyłek wysyłanych za ich pośrednictwem. Natomiast dzięki reklamie w artykułach sponsorowanych w prasie oraz internecie, oznakowaniu swoich punktów i samochodów kurierskich oraz listonoszy wciąż zwiększają rozpoznawalność swoich marek a co za tym idzie, zwiększają swoje obroty. Wiedza o dostępności operatorów pocztowych o zasięgu ogólnopolskim stale rośnie.

Nazwa
Z pewnością konkurowanie marką będzie w przyszłości bardzo istotne. Rządowy projekt ustawy zastrzega możliwość używania terminu ?poczta? w nazwie firmy jedynie dla operatora narodowego, co daje mu na otwartym już rynku dodatkowy atut. Jednak projekt przepadł wraz z końcem V kadencji Parlamentu i nie wiadomo, kiedy i w jakiej formie znów wpłynie do Sejmu. Wszystkie firmy prywatne starają się jednak jak najbardziej nawiązywać do słowa poczta, bądź to przez używanie w nazwie terminu ?operator pocztowy? jak PAF, bądź używanie terminu poczta w językach obcych jak InPost czy Post Service.
Jakość i szybkość doręczania przesyłek
Niezależni operatorzy pocztowi wykorzystują słaby punkt narodowego konkurenta wskazując jako ich podstawową zalet szybkość i terminowość dostarczania przesyłek. Ponadto pojawiają się jeszcze argumenty braku długich kolejek oraz miłej obsługi .
Wciąż źle wygląda pod tym względem Poczta Polska. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez UKE w okresie (od 1 stycznia 2007r. do 24 sierpnia 2007r.) terminowość wykonywania usług przez PP wynosiła dla przesyłek ekonomicznych 77,84%, a dla przesyłek priorytetowych 72,60%. Podczas gdy standardy ujęte w Dyrektywie 2002/39/WE są znacznie wyższe i przedstawiają się następująco (gdzie D ? dzień nadania, zaś liczby ? dni robocze).

W przypadku listów priorytetowych (przesyłki listowe najszybszej kategorii) PP zobowiązuje się do dostarczenia ich następnego dnia, według Dyrektywy (wyrażonej w polskim prawodawstwie ustawą Prawo pocztowe) 82 na 100 listów powinno dotrzeć w tym terminie. Natomiast w tej chwili terminowo dociera jedynie 72,6 na 100 przesyłek.

Usługi dodatkowe
Usługi pocztowe to ogromne pole do zastosowania nowoczesnych rozwiązań. Rozwój systemów logistycznych jak najbardziej może przekładać się na rynek przesyłek pocztowych. Nowi operatorzy będą skutecznie w najbliższym czasie konkurować nowymi rozwiązaniami z Pocztą Polską, która nie inwestowała jak dotąd w innowacyjność. Jak czytamy na stronach jednego z operatorów, InPost kieruje swoją ofertę przede wszystkim do klientów instytucjonalnych, którzy generują ok. 70% zleceń. Stała współpraca z InPost oznacza dla Klientów oszczędności od 10% do 70% kosztów dystrybucji. W ramach bieżącej obsługi zamówień masowych (powyżej 20 000 listów miesięcznie) firma oferuje również :
o kontrolę adresów i przekazywanie zmienionych danych adresatów
o przesyłanie zwrotne niedoręczonej przesyłki
o pełną informację zwrotną do nadawcy dotyczącą realizacji zlecenia
o na każdym etapie wykonywania zlecenia ? śledzenie przesyłek poprzez system GPS
Ostatnia z oferowanych usług jest chyba najciekawszą pozycją. Stosowana była dotychczas przez firmy kurierskie, teraz wprowadzaną jest przez InPost oraz PAF również do oferty dla klientów detalicznych.

Programy lojalnościowe
Programy lojalnościowe są doskonałym sposobem na przywiązanie klientów do usług świadczonych przez jedną firmę, zatem również do obniżenia elastyczności cenowej popytu. Jak dotąd ta forma marketingu nie była stosowana przez Pocztę Polska, natomiast firmy wchodzące na rynek wykorzystują tę możliwość utrzymywania klientów. Lider wśród niezależnych operatorów oferuje już wymianę blaszek, które przyczepiane są do listów na nagrody, zapewne jego konkurenci będą go naśladować.

Konkurencja przez lokalizację ? Poczta Polska
Jest to chyba najważniejsze kryterium przy wyborze operatora pocztowego, gdyż po prostu musimy mieć ?do skrzynki? lub ?na pocztę? blisko by korzystać z jego usług. Niezaprzeczalnym liderem tej klasyfikacji operatorów pocztowych jest oczywiście operator narodowy. Posiada on na terenie kraju 8350 placówek pocztowych (stan na koniec 2005r.). Ponadto dysponuje 56 623 nadawczymi skrzynkami pocztowymi.
Ta ilość placówek nie ulegnie znacznej zmianie, gdyż wiele placówek jest nierentownych, więc tworzenie nowych nie jest celem PP, zaś nie mogą oni zmniejszyć tej liczby poniżej 8240 placówek, gdyż taki wymóg stawia na niej jako na operatorze świadczącym usługę powszechną przytaczane wcześniej rozporządzenie Ministra Infrastruktury.

Konkurencja przez lokalizację ? operatorzy niezależni
Firmy wchodzące na ten rynek zdają sobie sprawę z konieczności rozwijania sieci placówek i prężnie działają w tym zakresie. Wszystkie opierają się na zasadach współpracy franchisingowej. Współpraca występuje między operatorem pocztowym i firmą korzystającą z jego licencji. Istota tego systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim partnerom prawo do korzystania z jego koncepcji biznesowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej, a jednocześnie nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. Dawca licencji jest bowiem właścicielem znaku towarowego i marki sieci oraz posiada know-how, które udostępnia franczyzobiorcy. Oba podmioty zaś w czasie trwania umowy są prawnie i finansowo niezależne
Na chwilę obecną operatorzy dysponują następującą ilością placówek:
o InPost: 800 placówek i 90 punktów obsługi klienta
o PAF Operator Pocztowy: ok. 200 placówek
o Post Service: brak dokładnych danych, na Dolnym Śląsku posiadają placówki w 7 miastach.
Żaden z prywatnych operatorów nie stawia własnych skrzynek nadawczych. Dodatkowo maja oni również kłopoty ze skrzynkami oddawczymi, gdyż spora część z nich jest wciąż niewymieniona i stanowi własność nie wspólnot mieszkaniowych czy właścicieli domów, lecz PP, która nie udostępnia konkurentom kluczy do swoich skrzynek. Nowe przepisy wymuszają konieczność wymiany skrzynek, jednak do 24 sierpnia 2008 r. operatorzy prywatni zmuszeni są radzić sobie samemu z tym problemem.

PODSUMOWANIE
Wnioski
Z dostępnych informacji wynika, że w segmencie przesyłek listowych marże zysku mogą wynosić od 10 % do 20 %, oznacza to sporą nadwyżkę producenta, co skłaniać będzie obecnie działające firmy do utrzymywania się a nowe, do wchodzenia na rynek. Już w tej chwili, mimo barier administracyjno-prawnych następuje przełamywanie monopolu Poczty Polskiej, które będzie kontynuowane.
W tej chwili rynek przejawia wiele cech monopolu pełnego. Najbardziej prawdopodobne jest, że po pełnej liberalizacji będzie to oligopol. Wskazuje na to ilość przesyłanych listów, która od kilku lat jest właściwie constans oraz fakt, że po realnym wprowadzeniu podpisu elektronicznego i zgodnie z obranym przez UE kierunkiem ograniczania zużycia papieru, skurczy się on jeszcze nieznacznie. Moim zdaniem będzie się on rozwijać podobnie jak obecny rynek przesyłek kurierskich jednak z mniejszą liczba podmiotów.
Atrakcyjność niezależnych operatorów pocztowych, głównie dzięki proponowanym przez nich niższym cenom, innowacyjności i stale rosnącej dostępności usług (np. w tej chwili w niespełna
90-tysięcznym mieście, jakim jest Jelenia Góra, InPost posiada 6 placówek) stale wzrasta. Obecnie reklama nie odgrywa większej roli w walce o klientów, jednak w myśl modelu rynku oligopolistycznego będzie ona wykorzystywana w znacznie większym stopniu.
Operator narodowy, świadczący usługi powszechne, jakim jest p.p.u.p. Poczta Polska, po przekształceniu w spółkę akcyjną i rozpoczęciu konkurowania na, w pełni otwartym, rynku będzie na uprzywilejowanej pozycji, gdyż stanie się beneficjentem tzw. funduszu rekompensacyjnego (na którego składać się będą pozostali operatorzy) oraz posiadać możliwość wykorzystywania godła narodowego na pieczęciach i wyłączności w używaniu nazwy poczta. Jednak będzie również zmuszony świadczyć usługę powszechna, czyli dostępną dla każdego obywatela. Zmusza to firmę do utrzymywania także nierentownych placówek na wsiach oraz uniemożliwia odmowę świadczenia usługi jakiemukolwiek podmiotowi (z wyjątkami określonymi we wspomnianym wcześniej Rozporządzeniu). Zapewni to przede wszystkim komfort dostępu każdego obywatela do tego, wciąż istotnego, środka komunikacji i umożliwi możliwie najbardziej uczciwe konkurowanie na rynku.

Zakończenie
Reasumując zmiany, jakie zachodzą na rynku przesyłek w zastrzeżonym obszarze do 50 gram nie są rewolucyjne, lecz ewolucyjne, co zapewne jest intencja polityki Unii Europejskiej i ustawodawcy polskiego. Wszystkie dotychczasowe działania zarówno Poczty Polskiej jak i operatorów prywatnych przyczyniają się do zwiększania własnej konkurencyjności, poprawy jakości świadczonych usług (które nadal często nie spełniają wymagań nałożonych przez UE) oraz wzrostu zadowolenia klientów.
Zatem na przybliżaniu się rynku do modelu wolnokonkurencyjnego skorzystamy my wszyscy ? jako klienci. Otwarcie rynku w 2009, 2011 czy 2013 roku ma swoje wady i zalety, jednak wszyscy są zgodni, co do tego że proces ten jest nieunikniony i musi się dokonać.

Źródła:
1) Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2003r. Nr 130, poz. 1188)
2) Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych (Dz. U. z 2004 r. Nr 5 poz. 34 z późn. zm.).
3) rządowy projekt ustawy o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ?Poczta Polska?
4) Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie stosowania dyrektywy pocztowej (dyrektywa 97/67/WE zmieniona dyrektywą 2002/39/WE)
5) Urząd Komunikacji Elektronicznej [www.urtip.gov.pl]
6) Raport: Rozwój rynku usług pocztowych sporządzony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE)
7) Raport: Ocena funkcjonowania rynku usług pocztowych w Polsce w 2005 roku (UKE)
8) Wyniki badania: Terminowość listów zwykłych w okresie d 20 listopada 2006r. do 24 sierpnia 2007r. (UKE)
9) Raport pokontrolny: Wprowadzanie zmian organizacyjnych w p.p.u.p. "Poczta Polska" w 2005 r. sporządzony przez NIK
10) Anna Stolarczyk. Rynek usług pocztowych - zarys problemów Czasopismo Telekomunikacja i Techniki Informacyjne Instytutu Łączności (Państwowego Instytutu Badawczego)
11) Piotr Miączyński, Leszek Kostrzewski, Ewa Sokolska, Nadchodzą prywatne poczty, Gazeta Wyborcza, 15 listopada 2006 r.
12) Anna Słojewska, Rafał Sigiel, Poczta, Rzeczpospolita, 2 października 2007 r.
13) Beata Trochymiak. Na opóźnieniu liberalizacji rynku pocztowego stracą klienci. Gazeta Prawna, nr 172 (2042) środa, 5 września 2007 r.
14) Monika Kruszewska. Listy bez monopolisty. Manager Magazine, numer 2 (27) Luty 2007
15) Poczta Polska: Małe inwestycje wyśrubowały zysk. Money.pl
16) Oficjalna strona internetowa Poczty Polskiej www.pocztapolska.pl
17) Oficjalna strona internetowa InPost www.InPost.pl
18) oficjalna strona internetowa PAF Operatora Pocztowego www.paf.pl
19) Gazeta Prawna www.gazetaprawna.pl
20) www.kody-pocztowe.info
21) Temat Dnia wyemitowany w dniu 29 stycznia 2007r. w stacji TVN24 udostępniony w serwisie YouTube