Pierwsza rewolucja przemysłowa na kontynencie europejskim (na przykładzie Francji i państw niemieckich).

Rozwój gospodarczy Francji 1815-1870. Odrodzona po upadku Napoleona monarchia nie mogła już cofnąć zmian ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w okresie rewolucji. Produkcja przemysłowa i rolna oraz handel został oparty na zasadach wolności ekonomicznych. Jednakże dopiero po obaleniu Burbonów w czasie rewolucji lipcowej 1830 następuje ożywienie przemysłu, w dużej mierze związane z budową kolei żelaznych. Warunki rozwoju przemysłowego Francji były z jednej strony wspierane tradycjami produkcji manufakturowej, z drugiej jednak napotykały poważne ograniczenia. Należały do nich: brak dostatecznych zasobów węgla i niższa jego jakość, słaby przyrost naturalny, odizolowanie od rynków zagranicznych. Dlatego dominowały zakłady mniejsze o produkcji łącznej nastawione na produkcję luksusową.
Gospodarka niemiecka do 1870. Państwa niemieckie weszły na drogę przewrotu przemysłowego ze sporym opóźnieniem w stosunku nie tylko do Anglii, lecz również Fancji. Przyczynami były:
• Utrzymujący się praktycznie do poł. XIX ustrój feudalny na wsi
• Przetrwanie ustroju cechowego
• Rozdrobnienie polityczne i związany z nim system ceł wewnętrznych, różnorodność miar, wag i waluty
• Brak zewnętrznych źródeł akumulacji pierwotnej kapitału
• Emigracja zewnętrzna osłabiająca Niemcy ekonomicznie
• Przewaga polityczna właścicieli ziemskich przy słabej pozycji burżuazji przemysłowej; sytuacje tę zmieniła dopiero rewolucja 1848

W latach 50-tych i 60-tych XIX dynamiczny rozwój objął przede wszystkim górnictwo i przemysł ciężki, co zdecydowało o wyrwaniu się Niemiec z zastoju gospodarczego i szybki awans cywilizacyjny. W 1870 Niemcy miały 13% udziału światowego produkcji przemysłowej i zdecydowanie wyprzedziły już Francję (10% udziału).