Ogólne pojęcia prawa
Norma prawna jest to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, której adresatem są wszystkie osoby znajdujące się w opisanej normą sytuacji lub posiadające określone w normie cechy. Normy prawne nie są skierowane do imiennie wskazanego adresata, lecz do adresata określonego rodzajowo. Dotyczą zachowań przyszłych. Na straży przestrzegania norm stoi państwo. Norma prawna jest ogólna i abstrakcyjna reguła określająca adresata, warunki w jakich ma zastosowanie(hipoteza), sposób postępowania(dyspozycja) oraz konsekwencje zachowania niezgodnego z powinnością ( sankcja).
NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE- adresat powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania. NORMY PRAWNE WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE- ten rodzaj norm znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy ich adresaci postanowili nie dokonywać wy6boru innego zachowania niż określone w normie prawnej. NORMY PRAWNE NAKAZUJĄCE- określają co ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej. NORMY ZAKAZUJACE- określają, od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzymywać. NORMY UPOWAŻNIAJĄCE- uprawniają do określonego zachowania.
Normy prawne wyrażone są w przepisach. Przepis prawny jest pojęciem szerszym niż norma prawna. Nie zawsze też właściwe normie prawnej elementy są zawarte w jednym przepisie. Są przepisy prawne , które zawierają np. hipotezę i dyspozycję , a sankcja znajduje się w innych przepisach prawnych.
Każdy stosunek prawny rodzi się w związku z powstaniem określonego prawem faktu. Taki fakt, którym wiąże się POWSTANIE stosunku prawnego, ZMIANA jego treści oraz USTANIE stosunku prawnego nazywamy ZDARZENIEM PRAWNYM. Zdarzenia prawne mogą być zależne bądź niezależne od woli człowieka. Działania zależne od woli człowieka to np. zawarcie małżeństwa, zakup chleba w sklepie lub zawarcie umowy o pracę. Zdarzenia niezależne od woli człowieka to np. śmierć, zdarzenia wynikające z działania sił przyrody.
Działania, których zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, to AKTY PRAWNE, natomiast działania podejmowane bez zamiaru wywołania skutków prawnych, są określone jako CZYNY. Czyny dzielą się na czyny dozwolone i niedozwolone. Natomiast akty prawne dzielą się na: czynności prawne, decyzje administracyjne i konstytutywne orzeczenia sądowe. Czynność prawna jest to świadome działanie jednej lub kilku osób, wyrażające się złożeniem oświadczenia woli, po to aby wywołać skutki prawne.
Czynnością prawną jest np. zawarcie umowy o pracę czy sporządzenie testamentu. Czynności prawne dzielą się z kolei na jednostronne(testament) i dwustronne(wszystkie umowy). Decyzje administracyjne- są wydawane przez organ administracyjny w indywidualnych sprawach.(podatek na psa) Konstytutywne orzeczenia sądowe powodują powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego(wyroki).
Stosunek prawny jest to stosunek społeczny uznany przez państwo za ważny i wymagający utrwalenia bądź ochrony. W stosunku prawnym można wyodrębnić następujące elementy: PODMIOTY STOSUNKU PRAWNEGO, PRZEDMIOT STOSUNKU PRAWNEGO, PRAWO I OBOWIĄZEK. Podmiotami stosunku prawnego mogą być np. ludzie lub przedsiębiorstwa. Jeden z podmiotów stosunku prawnego jest podmiotem prawa, a drugi podmiotem obowiązku. Podmiot prawa może domagać się od podmiotu obowiązku określonego zachowania- jest to jego prawo. Z kolei podmiot obowiązku jest obowiązany postępować w określony sposób- jest to jego obowiązek. Często zdarza się że każdy z podmiotów stosunku prawnego jest jednocześnie podmiotem prawa i podmiotem obowiązku. Przedmiotem stosunku prawnego są określone zachowania podmiotów stosunku prawnego, jak również rzeczy , których te zachowania dotyczą.
W celu ustalenia właściwego sensu norm prawnych wykorzystuje się WYKŁADNIĘ PRAWA, która polega na wyjaśnianiu wątpliwości dotyczących treści normy prawnej. Najczęściej stosowanym kryterium podziału wykładni jest podział ze względu na organ, który jej dokonuje (podmiot dokonujący wykładni). Klasyfikacja ta pozwala na wyodrębnienie następujących rodzajów wykładni prawa: WYKŁADNIA AUTENTYCZNA-polega na interpretowaniu przepisów prawa przez ten sam podmiot, który ustanowił i wydał określone przepisy. Wykładnia autentyczna jest obowiązująca dla wszystkich, których przepisy dotyczą. WYKŁADNIA PRAKTYCZNA(sądowa) jest dokonywana przez organy stosujące prawo(sądy) przy rozstrzyganiu konkretnej sprawy. WYKŁADNIA NAUKOWA(doktrynalna), - dokonywana przez prawników- pracowników naukowych, zawarta jest w różnych publikacjach. Nie ma ona mocy obowiązującej, lecz jest ona często wykorzystywana przy orzekaniu w konkretnych sprawach. Drugim kryterium, według którego można dokonać klasyfikacji wykładni jest podział, ze względu na zastosowaną metodę. Na podstawie tej klasyfikacji wyróżnia się następujące rodzaje wykładni prawa: WYKŁADNIĘ JĘZYKOWĄ- polega na badaniu znaczenia użytych słów, znaków interpunkcyjnych i zastosowanych konstrukcji językowych. WYKŁADNIA LOGICZNA- opiera się o logiczne rozumowanie na podstawie zawartych w normie przesłanek. WYKŁADNIA SYSTEMOWA- wyjaśnia sens normy prawnej poprzez jej umiejscowienie w systemie prawa i wyciągniecie odpowiednich wniosków. WYKŁADDNIA CELOWOŚCIOWA- jest dokonywana przez analizę celu, który był brany pod uwagę przy ustanawianiu określonej normy prawnej. WYKŁADNIA HISTORYCZNA- wykorzystuje źródła historyczne. Dzięki temu można doszukać się przesłanek, które kierowały autorami aktu prawnego.
Źródła prawa są to akty normatywne stanowione przez upoważnione organy państwowe, a także organy samorządów terytorialnych zawierające obowiązujące normy prawne.
Źródłami prawa powszechnie obowiązującego wg Konstytucji RP jest: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia.
Charakter powszechnie obowiązujących źródeł prawa o ograniczonym zasięgu terytorialnym, maja także akty prawa miejscowego stanowione przez właściwe organy władzy rządowej i samorządowej – na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.
Moc powszechnie obowiązującą maja rozporządzenia prezydenta RP w sytuacji stanu wojennego umożliwiającego zebranie się sejmu na posiedzeniu.
Powszechnie obowiązujący charakter maja również następujące akty normatywne: układy zbiorowe pracy, umowy zawierane przez Radę Ministrów ze związkami wyznaniowymi.
Źródłami prawa wewnętrznie obowiązującymi, dotyczącymi jednostek podległych określonemu organowi są: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia prezydenta RP, zarządzenia Rady Ministrów, zarządzenia Ministrów, niektóre uchwały Sejmu i Senatu, niektóre zarządzenia terenowych organów administracji rządowej i samorządowej.
Organami prawotwórczymi w RP są: Sejm i Senat, prezydent RP, Rada Ministrów, kierownicy centralnych urzędów, ministrowie, wojewodowie, organy stanowiące samorządów terytorialnych, organy wykonawcze samorządów terytorialnych i przewodniczących.
System prawa- to zespół norm obowiązujących w państwie, zróżnicowanych według dziedzin politycznego, społeczno-gospodarczego życia, do których się odnoszą. W systemie prawa RP wyodrębnione są następujące gałęzie prawa: państwowe, cywilne, rodzinne, pracy, administracyjne, finansowe, gospodarcze, karne, procesowe.
Prawo państwowe- podstawowym jego źródłem jest konstytucja RP oraz inne akty prawne z nią związane. Reguluje ono podstawowe instytucje objęte w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
Prawo cywilne- reguluje stosunki majątkowe miedzy podmiotami prawa oraz niektóre sprawy niemajątkowe np. prawo do nazwiska.
Prawo rodzinne- normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, rodzicami i dziećmi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
Prawo pracy- zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy oraz zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prawo administracyjne- stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku działalności organów administracji publicznej.
Prawo finansowe- jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i instytucji zajmujących się nimi. Dotyczy ono podatków i opłat, budżetów, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.
Prawo gospodarcze- przedmiotem jego regulacji są przedsiębiorcy, ich działalność oraz środki służące realizacji tej działalności: weksle itp.
Prawo karne- jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka grozi kara za jego popełnienie.
Prawo procesowe- stanowi zespół norm regulujących postępowanie przed sadami w sprawach cywilnych i karnych.
Prawo organów ochrony prawnej- obejmuje normy dotyczące sadownictwa, prokuratury, adwokatów, radców prawnych, notariuszy oraz organów wykonawczych sadownictwa i organów ścigania.
Kodyfikacja prawa- oznacza ujecie w jedna logicznie usystematyzowaną całość przepisów dotyczących danej dziedziny stosunków społecznych, zawartych w różnych aktach normatywnych, w ramy jednolitego aktu zwanego KODEKSEM.
1.Kodeks spółek handlowych.
2. Kodeks postępowania administracyjnego.
3. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
4. Kodeks cywilny.
5. Kodeks postępowania cywilnego.
6. Kodeks karny.
7. Kodeks postępowania karnego.
8. Kodeks karny wykonawczy.
9. Kodeks wykroczeń.
10. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
11. Kodeks karny skarbowy
12.kodeks pracy.