Ustroje państw Europy

Albania
Od 1991 republika konstytucyjna (wielopartyjna) z jednoizbowym parlamentem – Zgromadzeniem Ludowym ze 155 członkami, wybieranymi w wyborach powszechnych na 4 lata. Głową państwa jest prezydent wybierany na 5-letnią kadencję przez Zgromadzenie Ludowe. Posiada on uprawnienie wyboru premiera.

Andora
Monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem – Radą Generalną z 28 członkami, wybieranymi w wyborach powszechnych. Rada Generalna powołuje rząd z premierem na czele. Andora jest pod formalnym zwierzchnictwem Francji i Hiszpanii. Głową państwa są współksiążęta: prezydent Francji i biskup hiszpański z miasta Seo de Urgel, którzy pełnią funkcje reprezentacyjne oraz posiadają prawo weta w sprawach międzynarodowych.

Austria
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem – Zgromadzeniem Związkowym (Bundesversammlung). Izba niższa – Rada Narodowa (Nationalrat) składa się ze 183 deputowanych, wybieranych na 4 lata, izba wyższa – Rada Związkowa (Bundesrat) składa się z 65 osób, mianowanych przez parlamenty krajowe. Głową państwa jest prezydent powoływany w wyborach powszechnych na 6 lat. Władzę wykonawczą pełni rząd z kanclerzem związkowym na czele, mianowany przez prezydenta, odpowiedzialny przed Radą Narodową. Kraje związkowe, dzielące się na powiaty i gminy, mają autonomię, parlament (Landtag), rząd (Landesrat) ze starostą na czele oraz własną konstytucję.

Belgia
Wielopartyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem - Izbą Deputowanych z 212 miejscami (121 Flamandów i 91 Walonów) oraz Senatem z 184 miejscami. Obie izby mają jednakowe prawa i ich kadencja trwa 4 lata. Władza ustawodawcza należy do króla i parlamentu. Król reprezentuje państwo, powołuje i odwołuje rząd, który jest odpowiedzialny przez parlamentem. Od kwietnia 1939 Belgia jest państwem federalnym składającym się z 3 regionów: Flandrii, Walonii i regionu stołecznego - Brukseli. Regiony mają własne organy władzy ustawodawczej (Rady Regionalne) i szeroką autonomię w zakresie władzy wykonawczej, dotyczącą m.in. handlu zagranicznego, rolnictwa, transportu i ochrony środowiska.

Białoruś
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem o 5-letniej kadencji – Radą Najwyższą z 306 miejscami. Głową państwa, na mocy referendum z 24 listopada, 1996 jest prezydent.

Bośnia i Hercegowina
Od kiedy proklamowano niepodległość Bośni i Hercegowiny w 1992, państwo jest republiką wielopartyjną z dwuizbowym parlamentem – Radą Obywateli z 130 miejscami oraz Radą Gmin z 110 miejscami. Odpowiednikiem urzędu prezydenta jest Prezydium Republiki, składające się z trzech osób (Muzułmanin, Chorwat, Serb), spośród których, rotacyjnie, co 8 miesięcy, każdy pełni funkcję przewodniczącego. Prezydium posiada uprawnienia związane głównie z prowadzeniem polityki zagranicznej.

Bułgaria
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem wybieranym co 4 lata – Zgromadzeniem Ludowym z 240 miejscami. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, który powołuje premiera rządu i ministrów.

Chorwacja
Chorwacki model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy i silnej pozycji prezydenta uprawnionego do zgłaszania weta. Prezydent powołuje premiera, który ustala skład rządu. Dwuizbowy parlament (Sobor) wybierany jest w wyborach powszechnych, na okres czterech lat.

Cypr
Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Republika prezydencka, funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, który jest jednocześnie szefem rządu. Wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władza ustawodawcza w rękach parlamentu. Po proklamowaniu w 1979 Federalnego Państwa Tureckiej Republiki Cypryjskiej, a następnie przekształceniu go w Republikę Turecką Cypru Północnego (1983) ustanowiono w niej odrębne struktury władzy – Zgromadzenie Ustawodawcze i rząd, które jednak nie zyskały uznania ONZ i wspólnoty międzynarodowej.

Czechy
Czeski model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy i silnej pozycji prezydenta mającego prawo weta w sprawach ustawodawczych i gwarancję uczestnictwa w finalizowaniu umów międzynarodowych. Prezydent wybierany jest przez parlament na 5 lat, maksymalnie na dwie kadencje. Parlament jest dwuizbowy. Izba Deputowanych (niższa) składa się z 200 posłów, Senat liczy 81 członków.

Dania
Monarchia parlamentarna, głową państwa jest król. Władzę ustawodawczą sprawuje monarcha wraz z jednoizbowym parlamentem (179 miejsc). Kadencja parlamentu trwa cztery lata. Władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Estonia
Republika, funkcje głowy państwa sprawuje prezydent. Władza ustawodawcza w rękach jednoizbowego parlamentu – Zgromadzenia Państwowego (Rigikogu), liczącego 101 deputowanych, wybieranych na cztery lata. Władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Finlandia
Republika parlamentarna, funkcję głowy państwa sprawuje prezydent wybierany w wyborach powszechnych na okres 6 lat. Władza ustawodawcza w rękach jednoizbowego parlamentu (Eduskunta, Riksdag) liczącego 200 deputowanych wybieranych na okres 4 lat.

Francja
Republika parlamentarna, funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na siedmioletnią kadencję. Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament. Izba niższa – Zgromadzenie Narodowe o pięcioletniej kadencji liczy 577 deputowanych, w skład izby wyższej – Senatu wchodzi 321 członków.

Grecja
Republika, funkcję głowy państwa sprawuje prezydent, posiada on uprawnienie do mianowania premiera, którym zostaje przywódca większości parlamentarnej. Władza ustawodawcza należy do trzystuosobowego Zgromadzenia Narodowego. Władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Hiszpania
Monarchia konstytucyjna, głową państwa jest król. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Cortes Generales): 350-osobowego Kongresu Deputowanych (Congreso de los Diputados) i 255-osobowego Senatu (Senado), częściowo nominowanego. Funkcjonuje 23-osobowa Rada Państwa (Consejo de Estado) będąca najwyższym organem konsultacyjnym.

Holandia
Monarchia parlamentarna, głową państwa jest król. Władzę ustawodawczą sprawuje król i dwuizbowy parlament (Stany Generalne): 75-osobowa Izba Pierwsza (wyższa), wybierana drogą pośrednią, i 150-osobowa Izba Druga (niższa) pochodząca z wyborów powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem, mianowany przez króla rząd. Funkcjonuje Rada Stanu będąca organem konsultacyjnym króla.

Irlandia
Republika parlamentarna. Głową państwa jest prezydent, wybierany co 7 lat w wyborach bezpośrednich. Władza ustawodawcza w rękach prezydenta i dwuizbowego parlamentu (Oireachtas) o kadencji pięcioletniej. Izba niższa – Izba Reprezentantów (Dil ireann) liczy 166 członków, izba wyższa – Senat (Seanad ireann) składa się z 60 deputowanych. Premiera mianuje prezydent na wniosek Izby Reprezentantów.

Islandia
Islandia jest republiką. Funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na okres 4 lat. Władza ustawodawcza należy do prezydenta i parlamentu (Althing, 63 miejsca) o czteroletniej kadencji. Premiera powołuje prezydent. Islandzki Althing jest najstarszym parlamentem na świecie.

Liechtenstein
Wielopartyjna monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem - Landtagiem liczącym 25 miejsc.
Obowiązuje, wielokrotnie nowelizowana konstytucja z 1921, ostatnia nowelizacja miała miejsce w marcu 2003. Nowe przepisy ustawy zasadniczej rozszerzają władzę wykonawczą monarchy. Posiada on prawo rozwiązania parlamentu i ogłoszenia przedterminowych wyborów oraz dymisjonowania rządu.

Litwa
Obowiązuje konstytucja z 1992. Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Sejmem liczącym 141 miejsc. Na czele państwa stoi prezydent wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.

Luksemburg
Wielopartyjna monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem – Izbą Deputowanych posiadającą 60 miejsc.

Łotwa
Obowiązuje konstytucja z 1922, znowelizowana w 1993. Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Sejmem liczącym 100 miejsc. Parlamentarzyści sprawują urząd przez 4 lata. Parlament posiada uprawnienie wyboru prezydenta, który, za aprobatą legislatury, dokonuje wyboru premiera i członków rady ministrów.

Macedonia
Republika z jednoizbowym parlamentem, liczącym 120 osób, którego członkowie wybierani są na okres czterech lat. Na czele państwa stoi prezydent wyłaniany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję. Posiada on uprawnienie wyboru premiera, który musi zostać zaakceptowany przez parlament.

Malta
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem – Izbą Deputowanych (65 miejsc) wybieraną na okres pięciu lat. Głową państwa jest prezydent powoływany przez parlament na 5-letnią kadencję. Posiada on uprawnienie wyboru, spośród składu parlamentu, premiera i członków rady ministrów.
Mołdawia
Według zapisów konstytucji z 1994 Mołdawią jest republiką wielopartyjną z jednoizbowym parlamentem posiadającym 101 miejsc (członkowie wybierani na okres czterech lat). Na czele państwa stoi prezydent wybierany przez parlament na 4-letnią kadencję. Posiada on uprawnienie do powoływania premiera i członków rady ministrów.

Monako
Konstytucyjna monarchia dziedziczna (od 1962) z parlamentem – Radą Narodową z 18 miejscami (członkowie wybierani na pięcioletnią kadencję).

Niemcy
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem - Bundestag z 662 miejscami (czterolenia kadencja), Bundesrat z 69 miejscami.

Norwegia
Wielopartyjna monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem – Stortingiem ze 165 miejscami (czteroletnia kadencja).

Portugalia
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem – Zgromadzeniem Republiki z 230 miejscami (czteroletnia kadencja).

Rumunia
Obowiązuje konstytucja z 1991, na mocy której Rumunia jest wielopartyjną republiką z dwuizbowym parlamentem w którego skład wchodzą: Izba Deputowanych Ludowych (343 miejsca, czteroletnia kadencja) oraz Senat (143 miejsca, czteroletnia kadencja). Prezydent wybierany na cztery lata stoi na czele egzekutywy. Premierem zostaje lider większości parlamentarnej, któremu powierza się misję utworzenia rządu.

Serbia i Czarnogóra
Republika, w lutym 2003 wybrano 126 deputowanych do nowego parlamentu - 91 reprezentuje Serbię, 35 Czarnogórę.

Słowacja
Obowiązuje konstytucja z 1992, na mocy której Słowacja jest wielopartyjną republiką z jednoizbowym parlamentem – Radą Narodową liczącą 150 miejsc (członkowie wybierani na czteroletnią kadencję). Na czele państwa stoi prezydent pochodzący z wyborów powszechnych. Sprawuje urząd przez pięć lat.

Słowenia
Obowiązuje konstytucja z 1991, na mocy której Słowenia jest wielopartyjną republiką z dwuizbowym parlamentem: Zgromadzeniem Państwowym z 90 miejscami i Radą Państwa z 40 miejscami. Obradom parlamentu przewodzi premier wybierany przez legislaturę na czteroletnią kadencję. Prezydent pochodzi z wyborów powszechnych i sprawuje urząd przez pięć lat. Prezydent pełni funkcje reprezentacyjne.

Szwajcaria
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem – Radą Narodową z 200 miejscami (czteroletnia kadencja) i Radą Kantonów z 46 miejscami (czteroletnia kadencja).

Szwecja
Wielopartyjna monarchia konstytucyjna z jednoizbowym parlamentem (Riksdag - "królewski dzień", nazwa wywodzi się ze średniowiecza, określała "dzień stanowienia prawa" przez władcę i stany generalne) z 349 miejscami (czteroletnia kadencja).

Turcja
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Wielkim Zgromadzeniem Narodowym z 550 miejscami (pięcioletnia kadencja).

Ukraina
Na mocy konstytucji z 1996 Ukraina jest republiką wielopartyjną z jednoizbowym parlamentem – Radą Najwyższą z 450 miejscami (czteroletnia kadencja). Na czele państwa stoi prezydent wyłaniany w wyborach bezpośrednich na pięcioletnią kadencję. Prezydent powołuje premiera, i za jego akceptacją, członków Rady Ministrów.

Węgry
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Zgromadzeniem Narodowym (Orszaggyules) z 386 miejscami (czteroletnia kadencja). Głową państwa jest prezydent wybierany przez Parlament na pięcioletnią kadencję. Stanowisko premiera przypada zazwyczaj liderowi większości parlamentarnej.

Wielka Brytania
Wielopartyjna monarchia dziedziczna, system parlamentarno-gabinetowy, dwuizbowy parlament - Izba Gmin z 659 miejscami i Izba Lordów z 1 223 miejscami.

Włochy
Republika z dwuizbowym parlamentem (pięcioletnia kadencja) – Izbą Deputowanych z 630 miejscami i Senatem z 315 miejscami. Głową państwa jest prezydent wybierany przez cały parlament na 7 lat. Powołuje on premiera, który musi cieszyć się zaufaniem parlamentu (zwyczajowo funkcję tę obejmuje lider większości parlamentarnej).