Wojny XVII wieku, powstanie Chmielnickiego

POWSTANIE CHMIELNICKEGO

Kozacy ? ludność ruska nad dorzeczem Dniepru
Sicz ? obóz główny kozaków
Kozacy Zaporowscy ? zorganizowani na wzór wojskowy
Ataman ? dowódca
Kozacy rejestrowi ? spisani kozacy

Przyczyny konfliktu:
? chęć zwiększenia rejestru
? kwestie religijne
? odrabianie pańszczyzny
? konflikt Chmielnickiego z polskim, szlachcicem Czaplińskim

wojska Chmielnickiego pokonały prywatne wojska magnackie pod Żółtymi wodami, Korsuniem i Piławicami.
Klęska pod zborowem ? województwa kijowskie, Racławskie i czernichowskie dla Kozaków, a rejestr zwiększono do 40 tys.
1651-bitwa pod Beresteczkiem
1651 ? ugoda w Białej Cerkwi, zmniejszono rejestr do 20 tys
1654-ugoda w Pierejesławiu, kozacy uznali zwierzchność cara Aleksego Michajłowicza, oddając pod rządy moskiewskie lewobrzeżną Ukrainę.
Jan Wyhowski nowym hetmanem kozackim
1658 ? ugoda w Hadziaczu ? księstwo Ruskie z tamtych 3 województw, na czele hetman ustanawiany przez króla polskiego, miejsca w senacie dla duchowieństwa, dla kozaków urzędy, trybunał, akademię, rejestr ? 3 tys. Ugoda niezrealizowana.

WOJNY Z ROSJĄ

Dymitriady:
? zamieszki w Rosji po śmierci cara (Ivana IV Groźnego) ? zaginięcie syna cara Dymitra
? pojawianie się Dymitra na dworze polskiego szlachcica Mniszcha
? interwencja króla polskiego i wojsk w Moskiwe, osadzenie Dymitra Samozwańca
1605-bitwa pod Kłuszynem
Fiodor Borysowicz Godunow, Wasyl Szujski ? przeciwnicy Dymitra
Wejście Polaków do Moskwy
1610-bitwa pod Kłuszynem
Rozmowy dyplomatyczne Hetmana Żółkiewskiego ? propozycja Rosjan (na tronie rosyjskim zasiada książę Władysław Waza, przechodzi na prawosławia, pod żadnym pretekstem nie połączy Polski z Rosją
Odrzucenie propozycji Rosjan przez Polaków, wybór powstania antypolskiego w Moskwie. W Moskwie obejmuje tron nowa dynastia ? Romanowów.
W wyniku wojen tracimy: Ziemię Smoleńską i Żernichowską
Ostateczne pokoje kończące wojny z Rosją, to:
1667 ? pokój w Andruszowie (tracimy wsch. Ukrainę z Kijowem i Zaporożem)
1686 ? decyzje te zostają zatwierdzone przez Krzysztofa Grzymułtowskiego

WOJNY Z TURCJĄ
W XVI wieku rozpoczynają się konflikty polsko ? tureckie:
? Najazdy tatarów i polaków nawzajem
? Zbliżenie polityki polskiej i Habsburskiej przeciw Turcji
? Zygmunt III Waza wysyła lisowczyków na tereny Siedmiogrodu (tzw. 1. Odsiecz Wiednia)
? Turcy prowadzą świętą wojnę (dżihad)

1. Etap wojen:
? Klęska S. Żułkiewskiego pod Cecorą ? 1620
? Obrona Chocimia (hetmat Chodkiewicz)
? 1621 ? pokój w Chocimiu(obie str. mają hamować najazdy Tatarów i Kozaków, sułtan obiecuje, że stanowisko hospodara Mołdawi zawsze będzie obejmować człowiek sprzyjający Polsce)
? Władysław IV chce wojny z Turcją, ale sejm polski się nie zgadza
? 1643 ? traktat pokojowy w Polanowie ? uznanie postanowień pokoju dywilińskiego, Władysław IV zrzekł się pretensji do tronu moskiewskiego
2. etap wojen:
? 1672 ? Turcy atakują tereny Polski, oblegają Kamieniec Podolski (Jan Kazimierz rezygnuje z tronu Polski, zasiada Michał Wiśniowiecki)
? Polacy nazywają haniebnym układ w Buczaczu (oddajemy Kam. Pod. i zgadzamy się płacić Turcji characz).
? 1673 ? bitwa pod Chocimiem
? 1676 ? pokój w Żurawnie (przywrócenie Polsce utraconych ziem, oprócz Kam. Pod. i woj. Bracławskiego, koniec haraczy)
? 1699 ? pokój w Karłowicach, odzyskanie Kam. Pod., Podola i części prawobrzeżnej Ukrainyg

Multanty ? Mołdawia i Wołoszczyzna

WOJNY ZE SZWECJĄ

Przyczyny:
? chęć zdominowania Bałtyku przez Szwedów
? brak żywności
? bieda
? pozbawienie polskich Wazów prawa do korony Szwecji
wojna o Inflanty (1601-1605): 1605 ? pod Kircholmem (we won!), rozejm w Starym Targu (1611)
1622-rozejm w Mitawie (granica polsko ? szwedzka, Inflanty dla Szwedów)
1629 ? następny rozejm w Altmarku, zachowanie statusu quo cło na handel gdański
Pomorze(1625-1627 hetman Koniecpolski): Oliwa-1627, pokój w Krztumskiej Wsi (przegrana nasza)
Potop: obrona Częstochowy (Augustyn Kordecki) ? 1655
1655- konfederacja w Tyszowicach, na czele Potocki, Lancokoroński i Sapieha
1657 ? traktat welawsko ? bydgoski, na elektorze brandenburskim Frederyku Wilhelmie wymuszono odstąpienie od sojuszu ze Szwedami, ale za cenę utraty przez Polskę możliwości przyłączenia bądź podporządkowania sobie Prus
1660 ? traktat pokojowy w Oliwie, zatrzymujemy Kurlandię, SE Inflanty, Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu Szweckiego